نسخه جدید پوپولیسم

ولادیمیر یرمولنکو /شورای آتلانتیک پیروزی ولادیمیر زلنسکی، کمدین اوکراینی در انتخابات ریاست جمهوری این کشور نشانه تغییرات بزرگ در طرز فکر رای‌دهندگان این کشور است البته درباره آینده همواره نگرانی‌هایی وجود دارد. واقعیت این است که شخص زلنسکی نماد نوعی جدید از پوپولیسم است. شیوه او برای تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری در مقایسه با روش‌های معمول در اوکراین غیرطبیعی بود. در واقع زلنسکی از شبکه‌های اجتماعی بهره برد و برخلاف اکثر پوپولیست‌ها هیچ وعده مشخصی به رای دهندگان نداد. او هیچ وعده‌ای درباره بالا بردن دستمزدها، مستمری بازنشستگان یا کاهش قیمت آب و برق به مردم نداد و شعار او یعنی «نه وعده نه بهانه» یک شعار هوشمندانه در بازاریابی بود. او به جای آنکه وعده انجام اقداماتی به مردم دهد، خود را وعده داد. زلنسکی نشان داد یک فرد عادی و مصمم است و این نوع تبلیغ در ساختار سیاسی اوکراین جدید بود و زمینه پیروزی او را فراهم کرد.

به این ترتیب زلنسکی به جای ارائه سیاست‌ها و برنامه‌های خود به مردم، یک محصول با بسته‌بندی خوب از خود و تصویری که با خواست مردم سازگار بود ارائه کرد. زلنسکی سیاست را به چیزی اندکی بیش از تبلیغات بازاریابی تبدیل کرده است و همان‌گونه که نام‌های تجاری جدید، محبوبیت و سهم در بازار کسب می‌کنند، زلنسکی رای مردم را جلب کرد و خود را یک نام تجاری تحول‌آفرین معرفی کرد. تبحر زلنسکی در تبدیل سیاست به امر سرگرم‌کننده و وادار کردن صدها هزار نفر به دست زدن و خندیدن استراتژی اصلی او در مبارزه انتخاباتی اوکراین بود و ممکن است در آینده شاهد سرایت این روش تبلیغاتی به دیگر کشورها باشیم. در حالی که مبارزه انتخاباتی پوروشنکو بر شعار متحد کردن مردم علیه دشمن خارجی یعنی روسیه و وعده‌های تکراری و تحقق نیافته، مبارزه با فساد و ایجاد رفاه مبتنی بود، مبارزه انتخاباتی زلنسکی بر متعهد کردن مردم برای مبارزه با دشمن داخلی یعنی فساد مبتنی بود و او توانست در بحث سیاسی با پوروشنکو در استادیوم شهر کی یف توجه مردم را به خود جلب کند. در واقع مبارزه انتخاباتی زلنسکی نسخه دوم پوپولیسم را به نمایش گذاشت.

طی چند دهه اوکراین کشور سیاستمداران پوپولیست بود. تاکتیک آنها این بود تا جایی که می‌توانید وعده‌های آرمانی بدهید و فردای پیروزی در انتخابات همه را فراموش کنید. زلنسکی از این تاکتیک استفاده نکرد. در واقع او وعده‌های زیاد مشخص نداد بلکه سعی کرد خود را فردی معمولی در کنار مردم نشان دهد. خیلی از رای دهندگان صرفا به این خاطر که او را دوست دارند، به او رای دادند نه به این دلیل که اقدامات او در ساختار سیاسی اوکراین را درک می‌کنند یا به آن اعتقاد دارند.

نسخه دوم پوپولیسم یک تحول پست مدرن است و در آن سیاست از بحث‌های سیاسی عاری می‌شود. هنوز هیچ‌کس نمی‌داند زلنسکی قصد دارد در حوزه‌های مختلف چه اقداماتی انجام دهد و این ابهام برای کشوری که به راحتی تحت تاثیر رویدادهای خارجی می‌تواند بی ثبات شود بسیار پرخطر است. البته پیروزی زلنسکی بر پوروشنکو به این معنا نیست که اولویت‌های اصلی تغییر کرده است: هر دو نفر پوتین را دشمن خود می‌دانند و هر دو اعلام کرده‌اند که می‌خواهند اوکراین را به اتحادیه اروپا نزدیک‌تر کنند. مردم نیز چنین گرایشی دارند. کارشناسان معتقدند نباید زود قضاوت کرد. هنوز هیچ چیز مشخص نیست و زلنسکی یک جعبه سیاه محسوب می‌شود. او نشانه‌ای از آغاز دوران جدید است که در آن صنعت سرگرمی با سیاست در هم می‌آمیزد و سریال‌های تلویزیونی و شبکه‌های اجتماعی مهم‌ترین ابزار تبلیغات انتخاباتی هستند. درباره حرکت اوکراین به سمت اتحادیه اروپا یا روسیه در دوران ریاست‌جمهوری زلنسکی قطعیتی وجود ندارد. احتمال آنکه تیم اقتصادی دولت جدید اوکراین زمینه‌ها را برای بهبود روابط این کشور با اتحادیه اروپا فراهم کند وجود دارد و در مقابل ممکن است در آینده اوکراین از لحاظ فرهنگی و سیاسی، آرام و بی سر و صدا بار دیگر تحت سلطه روسیه قرار گیرد.

به احتمال زیاد پوتین از سیاست هویج و چماق در قبال اوکراین استفاده خواهد کرد. زلنسکی برای کرملین فردی بسیار مناسب‌تر از پوروشنکو است. اینکه روسیه در سلطه مجدد بر اوکراین موفق خواهد شد یا زلنسکی به سوی روسیه حرکت خواهد کرد یا نه به دو عامل بستگی دارد: میزان فشار جامعه مدنی در داخل و میزان فشار جامعه بین‌المللی در خارج از این کشور. در حال حاضر مهم‌ترین موضوعات، ادامه اصلاحات داخلی، حرکت به سمت اتحادیه اروپا و ناتو و بازسازی فرهنگ اوکراین پس از سال‌ها سرکوب از سوی شوروی سابق است. در آینده نه چندان دور برنامه‌های تیم زلنسکی مشخص خواهد شد و او در دنیای واقعی رشته امور اوکراین را در دست خواهد گرفت. در شرایط ایده آل، زلنسکی با اتکا به مردم و استفاده از یک تیم متخصص و سالم می‌تواند در دوره ریاست جمهوری خود به اوضاع نابسامان اوکراین سامان دهد، اما اگر این شرایط فراهم نشود تا پنج سال آینده مردم باید اوضاع کنونی را تحمل کنند.