هراس از تنش‌های ژئوپلیتیک
در نشست امسال موضوعاتی نظیر تجارت، هوش مصنوعی، ارتقای جایگاه زنان و تغییرات آب و هوایی در دستور کار رسمی قرار داشت. اما رسیدن به توافق بر سر این موضوعات و انتشار بیانیه مشترک کار آسانی نیست. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه در چالش با آمریکا اعلام کرده بود بیانیه‌ای را که در آن به موضوع تغییرات آب و هوایی اشاره موثر نشده باشد، امضا نخواهد کرد و ترامپ قبل از رسیدن به شهر اوزاکا، از ژاپن، آلمان و هند انتقادهای تندی کرده بود. به نظر می‌رسد تمرکز ترامپ در نشست امسال بر مذاکرات دو‌جانبه با رهبران کشورهای مختلف از جمله رئیس‌جمهوری چین، روسیه و... بود. جو حاکم بر نشست امسال مثبت‌تر از نشست سال قبل بود و نمونه آن مذاکراتی بود که ترامپ با رئیس‌جمهوری چین و روسیه داشت. در اینجا لازم است توضیحاتی درباره گروه ۲۰ ارائه کنیم. گروه ۲۰ سازمانی متشکل از وزرای دارایی و روسای بانک‌های مرکزی ۱۹ اقتصاد بزرگ و اتحادیه اروپاست و ایالات‌متحده، آرژانتین، برزیل، انگلستان، روسیه، عربستان و کره جنوبی برخی از اعضای گروه ۲۰ هستند. اعضای گروه ۲۰ در مجموع ۸۰ درصد تولید ناخالص داخلی جهان را تشکیل می‌دهند در نتیجه توافق‌هایی که بین آنها حاصل می‌شود اثرات بزرگ بر جهان دارد. گروه ۲۰ در سال ۱۹۹۹ پس از چند بحران بزرگ بدهی در جهان تشکیل شد و هدف آن متحد کردن رهبران جهان در مقابله با چالش‌های مشترک اقتصادی، سیاسی و بهداشتی است.
در واقع گروه ۲۰ شکل تعمیم‌یافته گروه هفت یعنی بلوک غیررسمی از اقتصادهای صنعتی است. طرفداران گروه ۲۰ می‌گویند همزمان با پیشرفت روند جهانی شدن ضروری است که کشورها در هماهنگی بیشتر با یکدیگر به همکاری بپردازند. نشست گروه ۲۰ که نام اصلی آن نشست بررسی بازارهای مالی و اقتصاد جهانی است، محلی برای گردهم آمدن وزرای دارایی و سران کشورهای عضو است و هدف آن ارتقای همکاری‌های اقتصادی جهانی است. نخستین بار در نوامبر سال ۲۰۰۸ رهبران کشورها گردهم آمدند؛ یعنی زمانی که بحران مالی و رکود اقتصادی به شکل فراگیر بر اقتصاد جهان حاکم شده بود. از آن زمان آنها هر سال حداقل یک بار نشست داشته‌اند. نشست گروه ۲۰ هر سال در کشوری که ریاست دوره‌ای و گردشی این نشست را بر عهده دارد برگزار می‌شود و امسال این نشست در ژاپن برگزار شد. در نشست گروه ۲۰ نمایندگان دیگر کشورها و نهادهای بین‌المللی از جمله صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی حضور دارند. برگزاری نشست گروه ۲۰ سبب می‌شود شهر محل برگزاری به یکی از امنیتی‌ترین مکان‌های جهان تبدیل شود. در نشست امسال حدود ۳۲ هزار پلیس و نیروی امنیتی مسوولیت حفظ امنیت را بر عهده داشتند.
این سوال مطرح است که در نشست گروه ۲۰ چه روی می‌دهد؟ معمولا در این نشست‌ها برخی موضوعات اصلی مطرح است که رهبران حاضر در نشست امیدوارند بر سر آنها به اتفاق نظر برای اقدام دست پیدا کنند. هدف، به پایان بردن این نشست دو روزه با انتشار یک بیانیه مشترک است که اعضا را به اقدام متعهد می‌کند، اگرچه این بیانیه الزام قانونی برای کشورهای عضو به وجود نمی‌آورد. اما در کنار آنچه در نشست جمعی رخ می‌دهد، ملاقات‌های دو‌جانبه انجام می‌شود که اهمیت بالایی دارند و گاه نشست اصلی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند. برای مثال در نشست سال ۲۰۱۷ که در هامبورگ برگزار شد ترامپ و پوتین دیدار رسمی داشتند و مذاکرات مهمی بین آنها انجام شد. همچنین در نشست امسال مذاکرات ترامپ و رئیس‌جمهوری چین بیش از خود نشست توجه جهان را به خود جلب کرد. زیرا در مذاکرات دو طرف، موضوع تنش‌های تجاری مطرح شد که همه فعالان اقتصادی در جهان ماه‌هاست نگران اثرات آن هستند.
در نشست امسال گروه ۲۰ موضوعاتی که به‌طور رسمی در دستور کار قرار داشت عبارت بودند از ریسک‌های اقتصادی، اختلافات تجاری، رشد اشتغال و سرمایه‌گذاری، نوآوری و هوش مصنوعی و زنان در محیط کار. بسیاری از شرکت‌کنندگان در نشست امیدوار بودند بر موضوع تغییرات آب و هوایی تاکید شود. اما این موضوعی است که ابعاد سیاسی دارد. برای مثال ترامپ هیچ توجهی به پیمان آب و هوایی پاریس ندارد در حالی که رئیس‌جمهوری فرانسه خواهان درج موضوع تغییرات آب و هوایی در بیانیه پایانی نشست شده بود. اختلاف نظرها بر سر موضوعات بین‌المللی همواره در تمامی نشست‌های گروه ۲۰ وجود داشته و از زمان استقرار ترامپ در کاخ سفید، رسیدن به اتفاق نظر بر سر موضوعات مهم جهانی دشوارتر شده است.
در دو سال و نیم اخیر اقدامات ترامپ در حوزه سیاست خارجی موجب تعجب و نگرانی فعالان اقتصادی بوده و لطماتی به اقتصاد جهان وارد کرده است. برای مثال تاکید ترامپ بر ایده اول آمریکا در تضاد با اهداف گروه ۲۰ قرار دارد، زیرا هدف از برگزاری این نشست، تقویت همکاری‌های بین‌المللی و چندجانبه‌گرایی برای رفع چالش‌های پیش روی جهان است. یکی از ابزارهای تقویت این همکاری، کاهش موانع تجاری است که ترامپ درست علیه آن در حرکت است. سال گذشته در نشست گروه ۲۰ فشارهای او سبب شد، عبارت نیاز مبرم به اصلاح سازمان تجارت جهانی در بیانیه پایانی درج شود. ترامپ معتقد است قوانین کنونی این سازمان زمینه را برای سوءاستفاده کشورها از آمریکا فراهم کرده است.
ترامپ در یک سال اخیر اقدامات متعددی برای اعمال فشار بر شرکای تجاری آمریکا انجام داده و اعمال تعرفه یکی از شایع‌ترین اقدامات است. رهبران گروه ۲۰ اقتصاد بزرگ جهان نسبت به ریسک‌های رو به رشد که اقتصاد جهان را تهدید می‌کنند هشدار دادند اما حمایت‌گرایی را محکوم نکردند و به جای آن خواستار تجارت آزاد و منصفانه در صحنه جهانی شدند. در بیانیه پایانی نشست، رهبران کشورهای شرکت‌کننده در آن اعلام کردند نرخ رشد اقتصاد جهان پایین باقی مانده و ریسک‌ها شدت پیدا کرده است زیرا تنش‌های تجاری و ژئوپلیتیک افزایش یافته است. در این بیانیه آمده است: «تلاش می‌کنیم در محیط تجارت و سرمایه‌گذاری در جهان زمینه برای تجارت آزاد، منصفانه، غیرتبعیض‌آمیز، شفاف، قابل پیش‌بینی و با ثبات فراهم شود.» شینزو آبه نخست‌وزیر ژاپن در سخنان خود گفت: «گروه ۲۰ به اصول اساسی حمایت از سیستم تجارت جهانی باور دارد و اعضا قول داده‌اند اقدامات موثر برای ارتقای سیستم حل اختلافات در سازمان تجارت جهانی انجام دهند.» ایجاد اتفاق نظر بین آمریکا که با محکوم کردن حمایت‌گرایی مخالف است و دیگر اعضا که خواهان هشدارهای جدی علیه تنش‌های تجاری هستند دشوار بود. از سوی دیگر ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه در یک کنفرانس خبری گفت: «تصمیم‌های فوق‌العاده‌ای اتخاذ نشد اما شرکت‌کنندگان در نشست اعلام کردند خواستار اقدامات بیشتر برای بهتر کردن سیستم جهانی تجارت از جمله اصلاح نقاط ضعف سازمان تجارت جهانی هستند.» می‌توان گفت نشست امسال نسبت به نشست سال قبل مهم‌تر و مثبت‌تر بود اما تا تحقق اهداف گروه ۲۰ راهی طولانی باقی است.
ارسال نظر