هم طبابت؛ هم سیاحت

تاثیر چشمگیر بر GNP و GDP و همچنین نقش بسزا در اشتغال‌زایی، روز به روز بر اهمیت گردشگری در بین کشورها افزود تا جایی که ارائه برنامه‌های گردشگری تبدیل به وظایف بزرگ و مهم دولتی شد. در سال‌های اولیه حرکت جهانی در توسعه و تشویق گردشگری، هدف گردشگران عموما استفاده از آب‌وهوا، طبیعت و آشنایی با فرهنگ‌های متفاوت و زبان مقاصد بود؛ اما دیری نگذشت که هدف‌های جدیدتر و جذاب‌تری جایگزین شدند. چشیدن طعم‌های متفاوت، تماشای آثار هنری معروف، رخدادهای ورزشی، فستیوال‌های مختلف و... گردشگری را تبدیل به یک صنعت سازمان‌یافته و پردرآمد کردند.

اما این گام آخر نبود. به‌زودی کشورهای مختلفی که توانسته بودند از طریق گردشگری درآمد سرشاری کسب کنند و مشاغل زیادی بیافرینند، پرچمدار شیوه‌های جدید گردشگری شدند. مشاوران و متخصصان زیادی در امور هتل‌سازی، مراکز تفریحی، برندسازی مقاصد گردشگری و... در سرتاسر جهان کمک کردند تا کشورهایی که به واسطه دورافتاده بودن یا در حاشیه بودن، طبیعت و فرهنگ بکرتری داشتند تبدیل به هدف‌های مهم گردشگری جهانی شوند. نتیجه تلاش چند ده ساله برای رشد صنعت گردشگری، پدید آمدن انواع و اقسام تخصصی گردشگری بود.آخرین تحقیقات متخصصان حوزه گردشگری حاکی از این است که شرکت‌های مختلفی در جهان در بیش از ۳۰ نوع گردشگری مشغول تبلیغات و جذب گردشگران هستند. انواعی که شاید حتی اسم خیلی از آنها برای ما ناآشنا و عجیب باشد.

یکی از این انواع گردشگری که طی دو دهه اخیر رشد چشمگیری داشته، گردشگری سلامت بوده است. این نوع گردشگری که به هر سفر خارجی به قصد استفاده از خدمات پزشکی اطلاق می‌شود، طی سال‌های اخیر بسیار موردتوجه بوده است. کاهش هزینه‌های درمانی و دریافت خدمات پزشکی با کیفیت بالاتر در مقصد و ممنوعیت برخی درمان‌ها در کشور مبدأ باعث می‌شود افراد زیادی با نیت انجام درمان یا یک عمل زیبایی عازم سفر خارجی شوند. تا پیش از اینکه گردشگری سلامت تبدیل به نام آشنایی برای بیماران شود، چند کشور معدود غربی، از جمله آمریکا، انگلستان و فرانسه، معدود پیشتازان این عرصه بودند؛ اما با رشد زیرساخت‌های گردشگری، راه برای ورود کشورهای مستعد به این بازار بین‌المللی باز شد. راهی که کشورهایی چون هند و مکزیک پیشگامان آن بودند و ترکیه و ایران نیز کمی بعد به آن گام نهادند.

مدت زیادی نیست که صحبت از گردشگری سلامت در ایران رواج پیدا کرده است. تا چند سال پیش خبری از کلینیک‌هایی که خدمات چندزبانه ارائه می‌دهند، مترجمان و راهنماهای درمانی و شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات سلامت نبود، اما زمان زیادی نگذشت که کلینیک‌ها پر شد از بیماران خارجی که به قصد انجام عمل‌های درمانی و زیبایی با قیمت کمتر و کیفیت بالاتر وارد کشور شده بودند. طبق گزارش‌های موجود حجم بازار جهانی گردشگری سلامت حدود ۱۰۰ میلیارد دلار در سال است که هر شرکت بزرگ و کوچکی را برای ورود به این بازار تحریک می‌کند. پتانسیل بالای موجود در ایران، در کنار کاهش ارزش ریال در مقابل دلار باعث شده شرکت‌های مختلف ایرانی نیز بیکار ننشسته و برای گسترش سهم ایران از این بازار بین‌المللی به تکاپو بیفتند. در حال‌حاضر چندین شرکت مختلف ایرانی در این حوزه فعالند که اکثرا شامل کسانی هستند که در سال‌های گذشته در حوزه گردشگری تفریحی مشغول بوده یا اینکه مدیریت مجموعه‌های درمانی و زیبایی را به عهده داشته‌اند. البته که فراگیر شدن استفاده از شبکه‌های اجتماعی راه را برای ورود هر پزشک علاقه‌مند به گردشگری سلامت نیز باز کرده است. در حال‌حاضر پزشکان زیادی صرفا با استفاده از بازاریابی در شبکه‌های اجتماعی اقدام به جذب گردشگران عرب‌زبان کشورهای حاشیه خلیج‌فارس برای خود می‌کنند.

طبق گزارش رئیس اداره گردشگری سلامت وزارت بهداشت در سال ۱۳۹۶، حدود ۳۰۰ هزار گردشگر سلامت وارد ایران شده‌اند و این سفرها حدود ۲/  ۱ میلیارد دلار درآمد برای ایران داشته است. گزارش‌های دیگر سازمان‌ها و همچنین شرکت‌های فعال این حوزه نیز چنین آماری را تایید می‌کنند و بر بازار بیش از یک میلیارد دلاری سالانه صحه می‌گذارند. این اعداد و ارقام جدا از اینکه از یک بازار بزرگ خبر می‌دهند، نشان می‌دهند در مقایسه با حجم بازار جهانی ما درصد بسیار کمی را به خود اختصاص داده‌ایم، سهمی که به‌راحتی و با مطالعه دقیق کشورهای موفق گردشگری سلامت به دست خواهد آمد.

مشکل عمده شرکت‌های موجود ایرانی، استفاده آنها از شیوه‌های سنتی تبلیغات است. درواقع می‌توان این‌طور دریافت که یکی از موقعیت‌های موجود در بازار گردشگری سلامت ورود به بازار با استفاده از شیوه‌های نوین و آنلاین تبلیغات و بازاریابی است. این بازار همچنین پتانسیل خوبی برای افراد و گروه‌هایی است که خدمات ترجمه، جابه‌جایی مسافران و اقامتگاه ارائه می‌دهند. در حال‌حاضر در شهرهای بزرگی چون تهران، مشهد و شیراز، ظرفیت‌های خوبی وجود دارد که با قدری ساماندهی می‌توانند پاسخگوی گردشگران سلامت باشند. با کمی دقت می‌توان دریافت که ورود به بازار گردشگری سلامت در ایران، صرفا متکی به جذب بیماران از کشورهای خارجی نیست، بلکه خدماتی چون هتل و اقامتگاه، جابه‌جایی مسافران، سیستم‌های پشتیبانی آنلاین، رزرو آنلاین خدمات پزشکی و بیمارستانی و تسهیل پرداخت ارزی، از دیگر ظرفیت‌های موجود و مستعد این بازار هستند.