انبارداری در پایان سال
۱- نحوه برخورد شرکا و مدیران حسابرسی
بی‌تردید تا زمان جلوگیری و کنترل کامل روند انتقال ویروس، عوارض ناشی از آن در ماه‌های آتی نیز ادامه خواهد داشت. ولی در چنین شرایطی که امور کشور در جریان بوده و ضرورت تعطیلی کسب و کارها از جانب مسوولان تشخیص داده نشده، حسابرسان باید ضمن به‌کارگیری بالاترین تمهیدات پیشگیرانه بهداشتی جهت حفظ سلامت کارکنان خود و صاحبکار، به ارائه خدمات حرفه‌ای که مسوولیت انجام آن را پذیرفته‌اند، بپردازند. انجام این امر مستلزم حضور تمام وقت شرکا و مدیران موسسات حسابرسی و ارتباط مستقیم با کارفرما و مدیریت صاحبکار جهت ترغیب آنان به ایجاد شرایط بهداشتی مناسب برای کارکنان حسابرسی مستقر در محل شرکت است. این حمایت شرکا و مدیران حسابرسی تاثیر بسزایی بر رفع تضاد نقش (شغلی) و ابهام نقش (شغلی) کارکنان خواهد داشت. به‌طوری‌که پژوهشگران بسیاری دریافتند تضاد و ابهام نقش بر افزایش تمایل به ترک خدمت و کاهش رضایت شغلی حسابرسان اثر گذار است. به‌عنوان مثال یافته‌های تحقیقات اِوِرلی و همکاران در سال ۲۰۱۱ که به بررسی تاثیر تضاد نقش، ابهام نقش و گرانباری نقش بر رضایت شغلی، تمایل به ترک خدمت و عملکرد حسابداران رسمی آمریکا پرداخته بودند، اثبات کرد که تضاد نقش، ابهام نقش و گرانباری نقش باعث افزایش تمایل به ترک خدمت و کاهش رضایت شغلی و عملکرد حسابداران رسمی می‌شود. همچنین نتایج پژوهش راسل در سال ۲۰۱۰ درخصوص رابطه حمایت مدیریت با تضاد نقش و ابهام نقش نشان داد حمایت مدیریت اثر معکوس بر تضاد و ابهام نقش دارد.
۲- نحوه نظارت بر شمارش موجودی‌های پایان سال
رهنمود فنی اخیر جامعه حسابداران رسمی به مدیران موسسات حسابرسی درخصوص روش‌های جایگزین نظارت بر شمارش موجودی‌ها در مقطع کنونی که موجب رفع ابهام در نقش حسابرسان شد، قابل تقدیر بود.
همان‌طور که می‌دانیم نظارت حسابرس بر شمارش نه تنها با هدف اثبات مانده سرفصل موجودی مواد و کالا در صورت وضعیت مالی (ترازنامه) بوده، بلکه به منظور کسب اطمینان از صحت مبالغی است که از بابت موجودی‌ها در صورت‌های مالی ارائه و افشا شده است. لیکن در صورت وجود شواهد مربوط درخصوص کم اهمیت بودن این مبالغ در صورت‌های مالی شامل مانده این سرفصل در صورت وضعیت مالی (ترازنامه) و مانده هزینه مواد مصرفی و بهای تمام شده کالای فروش رفته در صورت تغییرات در وضعیت مالی (سود و زیان) و تغییرات موجودی‌ها در صورت جریان وجوه نقد به روش غیر مستقیم، نظارت بر شمارش موجودی‌های پایان دوره منتفی خواهد بود.
براساس استانداردهای حسابرسی، نظارت بر شمارش موجودی مواد و کالا (به استثنای موارد غیر عملی) الزامی بوده، لیکن انجام آن توسط حسابرس در تاریخی غیر از تاریخ صورت‌های مالی، به‌عنوان یک روش مناسب و نه الزام قطعی، توصیه شده است. بنابراین در شرایط فعلی و به دلیل رعایت تدابیر بهداشتی، تصمیم مدیریت واحدهای مورد رسیدگی مبنی بر تغییر زمان انبارگردانی و انجام آن به تاریخی بعد از سال مالی، تعارضی با استانداردهای حسابرسی نخواهد داشت. در این‌صورت حسابرس باید علاوه بر ارزیابی دستورالعمل و روش‌های واحد تجاری برای ثبت و کنترل نتایج شمارش، وارسی و تشخیص شرایط خاص موجودی‌ها نظیر اقلام ناباب، معیوب یا راکد و شمارش‌های نمونه‌ای موجودی‌ها و اجرای روش‌های حسابرسی درخصوص سوابق نهایی موجودی مواد و کالای پایان دوره واحد مورد رسیدگی، روش‌های حسابرسی دیگری از جمله بررسی صحت ثبت‌های اصلاحی و قابلیت اتکای سوابق در سیستم ثبت دائمی و نیز دلایل وجود مغایرت عمده بین اطلاعات کسب شده در حین شمارش و سوابق ثبت دائمی موجودی‌ها را جهت اطمینان از ثبت کلیه تغییرات موجودی مواد و کالا بین تاریخ شمارش و تاریخ صورت‌های مالی اجرا کند.
در صورتی‌که تصمیم مدیریت صاحبکار مبنی بر انجام انبارگردانی در پایان سال باشد، چنانچه رعایت مسائل بهداشتی و حفظ سلامت حسابرسان (از زمان اعزام حسابرس تا هنگام حضور وی در محل نگهداری موجودی‌ها) به گونه‌ای معقولانه امکان‌پذیر نبوده و عملا شرایط حضور حسابرسان در هنگام شمارش مهیا نباشد، شمارش یا نظارت بر شمارش این موجودی‌ها (در صورت با اهمیت بودن) توسط حسابرس در تاریخی دیگر می‌تواند انجام گیرد. در این صورت لازم است حسابرس روش‌های رسیدگی مورد لزوم را در مورد معاملات و سایر رویدادهای بین این دو تاریخ نظیر وارسی مستندات فروش اقلام خاصی از موجودی‌ها که پیش از تاریخ شمارش تحصیل شده‌اند، اجرا کند.
بنابراین چنانچه مطابق رهنمود جامعه حسابداران رسمی ایران، از نتایج شمارش موجودی‌ها در حسابرسی میان دوره‌ای یا شمارش دوره‌ای موجودی‌ها در طی دوره مالی مورد رسیدگی استفاده شود، رعایت نکات زیر ضروری است:
۱- پیگیری وضعیت فیزیکی موجودی‌ها و مطابقت آن با سوابق ثبت دائمی موجودی‌ها در سال مالی بعد برای حسابرسان، امری اجتناب ناپذیر است.
۲- نتایج شمارش موجودی‌ها در گزارشگری میان دوره‌ای نمی‌تواند به‌عنوان جایگزین شمارش موجودی‌های پایان سال قلمداد شود. به عبارت دیگر، فارغ از انجام یا عدم انجام عملیات انبارگردانی میان دوره‌ای که در بررسی اجمالی مورد نظارت حسابرس قرار گرفته است، در صورت عدم حضور حسابرس بر شمارش موجودی‌های پایان سال، اقلام عمده موجودی‌ها باید در تاریخ دیگری شمارش یا بر شمارش آنها نظارت شده و سایر روش‌های لازم نیز در مورد معاملات و سایر رویدادهای بین این دو تاریخ اجرا شود. (بخش ۵۰۱ استانداردهای حسابرسی – الزام شماره ۶)
۳- در مواردی‌که موجودی مواد و کالای واحد مورد حسابرسی توسط سایر اشخاص نگهداری و کنترل می‌شود، در صورت اطمینان از درستکاری و بی‌طرفی سایر اشخاص، حسابرس می‌تواند به اخذ تاییدیه درباره مقادیر و وضعیت موجودی‌ها اکتفا کرده و در غیر این‌صورت باید به اجرای سایر روش‌های حسابرسی از جمله نظارت خود یا حسابرس دیگر بر شمارش موجودی‌های امانی، دریافت گزارش از حسابرسان سایر اشخاص درباره کفایت کنترل‌های داخلی آنها به منظور حصول اطمینان از شمارش صحیح و حفاظت کافی از مواد و کالای امانی و وارسی مستنداتی نظیر برگ‌های رسید انبار مربوط به موجودی‌های امانی نزد سایر اشخاص روی آورد.
۴- استفاده از کارشناس به منظور نظارت بر شمارش موجودی‌هایی که در شرایط خاص نگهداری می‌شود، باید همواره مد نظر حسابرسان قرار گیرد.
بی‌تردید رعایت دقیق الزامات حرفه‌ای در شرایط کنونی، به اعتلا و اعتبار بیشتر حرفه حسابرسی به ویژه در بخش خصوصی خواهد انجامید.
