جنگ دیپلماتیک با آتش کرونا
واشنگتن تلاش کرده چین را به‌خاطر مرگ‌ومیرهای رو به رشد مردم آمریکا مقصر جلوه دهد و این تلاش‌ها سبب شده جو منفی علیه آمریکا در چین تقویت شود. نیروهای میانه‌رو هشدار داده‌اند که واکنش‌های نرم پکن ممکن است نتیجه معکوس دهد و چین را منزوی کند. این درحالی است که اکنون پکن برای احیای اقتصاد خود و تقویت اعتبار بین‌المللی‌اش به بازارهای صادراتی و شراکت‌های دیپلماتیک نیازمند است. اختلافات با آمریکا بر سر موضوع همه‌گیری ویروس کرونا درحال شدت یافتن و تبدیل شدن به تنش‌های فراگیرتر بر سر تجارت، فناوری، جاسوسی و... است. این مناقشه‌ها ممکن است افزایش یابد، زیرا ترامپ مایل است مقابله با چین به یک موضوع اصلی در کمپین تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری ماه نوامبر تبدیل شود.
هفته گذشته ترامپ در مصاحبه با فاکس نیوز گفت: «ما می‌توانیم تمامی ارتباط‌های خود را با پکن متوقف کنیم.» اگرچه این خصومت‌ها تاکنون لفظی بوده، اما نشانه‌های هشداردهنده وجود دارد مبنی بر اینکه روابط دو کشور ممکن است پرتنش‌تر شود. توافق تجاری دو کشور که ماه ژانویه به امضا رسید، به‌رغم وعده‌های اخیر درباره پایبندی به مفاد آن، ممکن است از میان برود. دیگر تنش‌ها ازجمله تنش‌ها بر سر تایوان و دریای جنوبی چین در حال افزایش است. رئیس موسسه ملی تحقیقات دریای جنوب چین می‌گوید: «پس از بحران همه‌گیری ویروس کرونا، چشم‌انداز سیاسی جهان به کلی تغییر خواهد کرد. رویارویی بین چین و آمریکا بر سر تجارت، فناوری، موضوع تایوان و دریای جنوبی چین به مشکلی بزرگ‌تر تبدیل می‌شود.»
روز جمعه تنش‌ها به سازمان ملل کشیده شد. چین اعلام کرد با توجه به اضطرار مقابله با همه‌گیری ویروس کرونا ایالات‌متحده باید به تعهدات مالی خود به سازمان ملل که حدود دو میلیارد دلار است عمل کند. نماینده آمریکا در سازمان ملل در واکنش به این درخواست گفت: «آمریکا معمولا این تعهدات را پایان سال انجام می‌دهد و چین بسیار مایل است توجهات به سوءمدیریت و پنهان‌کاری در زمینه همه‌گیری ویروس کرونا را به مسائل دیگر منحرف کند.» در ابتدای شیوع ویروس کرونا، این شیوع به ریاست‌جمهوری چین لطمه سیاسی وارد کرد. مقامات چینی اطلاعات را منتشر نکرده بودند و به پزشکان توصیه شده بود موارد ابتلا را اطلاع‌رسانی نکنند. ترامپ مطمئن بود جای نگرانی نیست و نحوه مدیریت بحران از سوی رئیس‌جمهوری چین را ستایش می‌کرد. چند هفته پیش ترامپ با رئیس‌جمهور چین تلفنی صحبت کرد و دو طرف بر لزوم اتحاد در برابر ویروس کرونا تاکید کردند.
اما همزمان با رشد شدید موارد مرگ‌ومیر در ایالات‌متحده به‌دلیل ابتلا به ویروس کرونا، جو عوض شد. کاخ سفید و جمهوری‌خواهان تلاش کرده‌اند توجهات را منحرف کنند. آنها از چین به‌خاطر واکنش کند و پنهان‌کاری انتقاد کرده‌اند. شرایط بد اقتصادی در ایالات‌متحده و رشد شدید موارد مرگ‌ومیر آتش اختلافات در حوزه‌های تجاری، فناوری و دیگر مسائل را بار دیگر برافروخته کرد. در تازه‌ترین اقدام، آمریکا اعلام کرد دسترسی شرکت هوآوی چین به محصولات فناوری آمریکا را قطع خواهد کرد. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد مردم در آمریکا و تعداد دیگری از کشورها نسبت به چین منفی‌تر شده است. وزارت خارجه آمریکا ایده نشت ویروس کرونا از آزمایشگاهی در ووهان چین را مطرح کرده است. بسیاری از دانشمندان می‌گویند از لحاظ نظری چنین چیزی ممکن است اما مدارکی در این زمینه وجود ندارد. استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه شرق چین می‌گوید: «از دید مقامات چینی، ایالات‌متحده تلاش می‌کند حاکمیت حزب کمونیست را خدشه‌دار کند و آن را نامشروع جلوه دهد.»
رسانه‌های دولتی چین اتهام‌های مطرح شده از سوی آمریکا را رد کرده‌اند و در گزارش‌های مختلف آورده‌اند چین به موقع اطلاعات را منتشر کرده و رهبران غربی نتوانستند بحران را درست مدیریت کنند. مقامات چین اتهام‌زنی‌های کاخ سفید را به‌عنوان اقدامی که برای مانور سیاسی داخلی آمریکا انجام می‌شود کم ارزش تلقی می‌کنند، اما واقعیت این است که تشدید جنگ لفظی نشانه‌ای از بدتر شدن روابط دو طرف است. کارشناس مرکز امور بین‌الملل در دانشگاه هاروارد می‌گوید: «به‌نظر می‌رسد تجدیدنظر عمیق در وابستگی متقابل چین و آمریکا شروع شده است. اگرچه احتمالا رئیس‌جمهور چین مایل است به‌طور موقت از تنش‌های تجاری و فناوری با آمریکا بکاهد تا از فشارها بر اقتصاد چین کاسته شود، اما اکنون تمرکزی عمیق بر آنچه ما «اول امنیت» می‌نامیم به‌وجود آمده است.»
سردبیر گلوبال‌تایمز که یک روزنامه ملی‌گرای چین است خواستار توسعه زرادخانه هسته‌ای این کشور در واکنش به اقدامات آمریکا شده است. او در سرمقاله یکی از شماره‌های این روزنامه نوشته است: «ما با آمریکایی‌ها که هر روز غیرمنطقی‌تر می‌شوند روبه‌رو هستیم، کشوری که فقط زبان قدرت را می‌فهمد.» دیگر تندروها در چین معتقدند این کشور باید برای مقابله و درگیری بر سر مساله تایوان و دریای جنوبی چین آماده شود. امسال گشت‌زنی ناوهای جنگی آمریکا در این دریا افزایش یافته است. برخی نیز نسبت به بروز جنگ هشدار داده‌اند. البته در پکن این نوع رویکردهای تند، از سوی نیروهای میانه‌رو که خواهان اقدامات نرم‌تر در قبال آمریکا هستند به چالش کشیده شده است. به‌نظر می‌رسد دیدگاه غالب در پکن این است که باید از تشدید تنش‌ها اجتناب کرد.
به‌رغم تمام اقداماتی که آمریکا علیه کالاهای چین انجام داده دو طرف به یک توافق نسبی بر سر مسائل تجاری دست پیدا کرده‌اند. یک نکته دیگر این است که دیدگاه‌ها در چین درباره نحوه پاسخ دادن به اقدامات آمریکا یکپارچه نیست. برخی معتقدند راهی جز مقابله به مثل وجود ندارد و عده‌ای این رویکرد را به نفع کشور نمی‌دانند. رفتار تند با آمریکا به افزایش محبوبیت رئیس‌جمهور چین در داخل کشور منجر می‌شود. او برای برخی سوءمدیریت‌ها در زمینه مهار ویروس کرونا مورد انتقاد قرار دارد. اما رئیس‌جمهوری چین تمایلی به یک تقابل تمام‌عیار ندارد به ویژه از آن جهت که او تلاش می‌کند به اوضاع اقتصادی کشور سامان دهد. او از سال ۲۰۱۲ بر کنترل ارتش چین بر دریای جنوبی این کشور افزوده و برنامه‌های صنعتی را به اجرا گذاشته که سبب خشم شرکت‌های آمریکایی شده است. با امضای توافق تجاری با آمریکا، رئیس‌جمهوری چین مطمئن بود تنش‌ها را رفع کرده است. رئیس‌جمهور چین نگاهی بلندمدت دارد. به این معنا که او می‌داند نحوه تعامل با آمریکا سال‌های متمادی بر جایگاه سیاسی وی و جایگاه بین‌المللی چین اثر خواهد گذاشت. ترامپ باید به فکر انتخابات ریاست‌جمهوری چند ماه دیگر آمریکا باشد اما رئیس‌جمهوری چین نیز باید به سال ۲۰۲۲ یعنی آغاز دوره سوم ریاست‌جمهوری خود فکر کند. محدودیت دو دوره ریاست‌جمهوری در چین سال ۲۰۱۸ برداشته شد، بنابراین او می‌تواند برای همیشه رئیس‌جمهوری و رئیس حزب باقی بماند. رئیس‌جمهوری چین نمی‌خواهد در برابر خارجی‌ها ضعیف جلوه کند اما همچنین تمایلی ندارد دوران ضعف در اقتصاد طولانی شود.
