خود اظهاری در همه ابعاد
با این حال باید برای این شفافیت نیز حدودی مشخص شود و این موضوعی است که برخی صاحب‌نظران نیز بر آن تاکید دارند. گواهی که می‌توان بر این مدعا ارائه کرد، اظهارات مقام معظم رهبری است که در درس خارج از فقه خود در تاریخ ۲۳ مهرماه سال ۱۳۹۷ با اشاره به نامه حضرت امیرالمومنین (علیه‌السلام) خطاب به مسوولان و فرماندهان نظامی فرمودند: مسوولان جز در موارد نظامی، امنیتی و اموری که با دشمن مقابله داریم، باید شفاف باشند و هیچ رازی را از مردم پنهان نکنند.
واقعیت آن است که شفافیت به‌صورت کلی، ازجمله موارد موثری است که زمینه سازی برای اعمال حداکثری آن، به بهبود بسیاری از روندهای فسادبرانگیز کمک می‌کند؛ موضوعی که در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان رخ داده و آنان توانسته‌اند برای مبارزه با فساد، شفافیت را به‌صورت حداکثری در بخش‌های مختلف حکمرانی خود اعمال و اجرایی کنند.
گرچه ساختار غلط نظام اداری در ایران خود مانعی بزرگ برای ارتقای شفافیت در نهادهای مختلف است، اما توجه به این نکته حائز اهمیت است که شفافیت حداکثری می‌تواند پایانی بر امضا‌های طلایی در نظام اداری کشور و انواع رانت‌ها باشد. حالا این موضوع به‌صورت جدی در مجلس یازدهم در حال پیگیری است و مجلس پیش قدم شده تا شفافیت را از آرای نمایندگان خود آغاز کند. این موضوعی است که نه تنها به‌عنوان یک مساله از سوی برخی نمایندگان پیگیری می‌شود بلکه به‌نظر می‌رسد به یک مطالبه عمومی از سوی مردم خطاب به منتخبان و نمایندگان آنان در مجلس شورای اسلامی نیز تبدیل شده و باید به پویشی عمومی نیز تبدیل شود.
با این همه نمی‌توان شفافیت را بدون حدود مشخص پیش برد. به‌عنوان یک نماینده که سال‌ها در حوزه پارلمان مشغول فعالیت هستم، مواردی را مشاهده کرده‌ام که به‌نظر می‌رسد می‌تواند از یکسو روند شفافیت را مخدوش سازد و از سوی دیگر، شفافیت بی‌حد نیز تبعاتی را بر وظایف نمایندگی مترتب سازد. برای مثال، هنگامی که نمایندگان مجلس، آرای خود را شفاف اعلام کنند، در برخی موارد به دلگیری برخی وزیران می‌انجامد و اعلام شفاف رای مثبت یا منفی یک نماینده درباره موارد مختلفی ازجمله طرح‌ها یا لوایحی که به وزارتخانه‌ها و دولت مربوط می‌شود، در نهایت می‌تواند به ایجاد موانع بر سر موضوعات مورد پیگیری از سوی نمایندگان در حوزه‌های انتخابیه‌شان منجر شود. به عبارتی دیگر، وزیران دلگیری خود از رای مثبت یا منفی یک نماینده به مواد یک طرح یا لایحه را در حوزه‌های انتخابیه آنان تلافی می‌کنند. بنابراین به‌نظر می‌رسد اگرچه اصل شفافیت، موضوعی بسیار پسندیده و اصلاح‌گر بسیاری از روندها و ضروری برای کشور است، اما پیش از آن باید گام‌هایی در راستای اصلاح نظام اداری کشور برداریم تا بتوانیم مواهب و اثرات مثبت ناشی از شفافیت به‌صورت کلی و شفافیت آرای نمایندگان به‌صورت وی‍ژه را مشاهده کنیم. همچنین توجه به این نکته ضروری است که گرچه طرح شفافیت آرای نمایندگان در بسیاری از مسائل می‌تواند اثرگذار یا حتی بازدارنده از برخی مصادیق فساد یا تصمیم گیری‌های غلط باشد، اما فراموش نکنیم که این امر، به تنهایی نمی‌تواند بخش عمده‌ای از مشکلات کشور را برطرف کند، بلکه زمانی می‌توان اثر شفافیت در وضعیت کشور را مشاهده کرد که این موضوع در همه ابعاد کشور رخ دهد.
از سوی دیگر، به‌نظر می‌رسد برای حل مشکلاتی نظیر آنچه در مثال برشمردیم، علاوه بر هدف اصلاح نظام اداری، ضروری است که راهکارهای دیگری را نیز درنظر گیریم تا دست‌کم مسائلی نظیر وظایف منطقه‌ای نمایندگان در حوزه‌های انتخابیه، خود به مانعی بر سر شفافیت آرا تبدیل نشود. ازجمله این راهکارها می‌تواند ایجاد پارلمان‌های محلی و سپردن امور منطقه‌ای و محلی به این پارلمان‌ها باشد؛ پارلمان‌های محلی یا همان شورا‌های شهر و روستا که البته باید سطح آنها را نیز ارتقا داد. با این اقدام، تصمیمات ملی بر عهده نمایندگان مجلس شورای اسلامی قرار می‌گیرد و می‌توان اقدامات و عملکرد منتخبان و وکلای مردم در پارلمان را با شفافیت حداکثری در معرض عموم مردم قرار داد.
با این حال به‌نظر می‌رسد باید طرحی جامع در این زمینه ارائه شود؛ طرحی همه‌جانبه‌نگر که ابعاد مختلفی را در نظر بگیرد. ازجمله آنکه علاوه بر موضوع شفافیت، موضوع نظارت بر عملکرد نمایندگان را نیز در برگیرد. گرچه شفاف شدن آرای نمایندگان گامی در راستای در معرض قضاوت قرار دادن عملکرد نمایندگان از سوی موکلان و مردم است، اما این روند زمانی تکمیل می‌شود که عملکرد نمایندگان به درستی در چتر نظارتی قوی نهاد قانون‌گذاری نیز قرار گیرد. بر این اساس طرح مدنظر نمایندگان اگر ترکیبی از شفافیت و نظارت باشد، می‌تواند موثر واقع شود؛ طرحی که علاوه بر عیان شدن آرای نمایندگان، آنها را به خوداظهاری در مورد عملکردشان سوق می‌دهد. تاکید دیگر آن است که نباید تنها به این نقطه محدود ماند و به‌نظر می‌رسد علاوه بر این باید وب سایتی در اختیار مردم قرار گیرد تا هرگونه شکایت یا اطلاعاتی از عملکرد نمایندگان مجلس در اختیار دارند را به‌صورت محرمانه در آن بارگذاری کنند تا از این طریق بتوان روند نظارت بر رفتار نمایندگان را بهبود بخشید.
