هشت ستون برنامه چین

نخستین موضوع تولید ناخالص داخلی است. سال‌جاری میلادی برای نخستین بار از سال ۲۰۱۲ به‌دلیل ابهام‌هایی که درباره بحران کرونا و اثرات اقتصادی آن وجود داشت دولت چین نرخ هدف برای رشد اقتصاد تعیین نکرد. به‌دلیل بحران کرونا نرخ هدف رشد اقتصادی که برای سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ تعیین شده بود تحقق نمی‌یابد. سرمایه‌گذاران مایل بودند بدانند آیا در آینده اهدافی برای این شاخص تعیین می‌شود یا نه. رهبران حزب کمونیست چین در بیانیه نشست اعلام کردند انتظار می‌رود سال‌جاری میلادی تولید ناخالص داخلی کشور به بالاتر از ۱۴.۹۲ هزار میلیارد دلار معادل حدود ۱۰۰ هزار میلیارد یوآن برسد. این رقم نسبت به رقم مربوط به سال گذشته بالاتر است. اما چین به هدف خود یعنی دو برابر کردن تولید ناخالص داخلی طی ۱۰ سال تا سال‌جاری میلادی نمی‌رسد، زیرا برای تحقق این هدف ضروری است اقتصاد امسال رشد ۶/ ۵ درصدی داشته باشد درحالی‌که در خوش‌بینانه‌ترین حالت نرخ رشد اقتصادی چین امسال ۱/ ۲ درصد خواهد بود.

در بیانیه پایانی نشست دو هفته قبل همچنین آمده است چین قصد دارد بین سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۵ به رشد اقتصادی پایدار و مستحکم دست یابد و تاکید بر رشد با کیفیت است. هنوز مشخص نیست آیا سال آینده هنگامی که محتوای برنامه منتشر خواهد شد هدف رشد به شکل رقم تعیین خواهد شد یا نه. حزب کمونیست چین همچنین هیچ اشاره‌ای به هدف خود برای دو برابر کردن تولید ناخالص داخلی طی یک دهه آینده نکرده، اما در بیانیه یاد شده آمده است هدف ما این است که تا سال ۲۰۳۵ سرانه تولید ناخالص داخلی را به سطوحی که در اقتصادهای توسعه یافته وجود دارد برسانیم.

دومین موضوعی که در بیانیه به آن اشاره شده «جریان دوگانه» است. این موضوع نخستین بار در ماه می از سوی رئیس‌جمهوری چین مطرح شد و منظور از آن اتکا به جریان داخلی برای فاز بعدی توسعه- چرخه داخلی تولید، توزیع و مصرف- و استفاده از منابع خارجی از طریق جریان بین‌المللی است. چرخه داخلی از طریق نوآوری درحوزه فناوری حمایت می‌شود. در واقع طی ۵ سال آینده تاکید اصلی در چرخه توسعه داخلی با استفاده از مولفه‌های داخلی است که با نوآوری حمایت می‌شود و این چرخه داخلی به منابع خارجی هم وابسته است. همچنین تلاش می‌شود تقاضای داخلی تقویت شود و اصلاحاتی درحوزه عرضه انجام خواهد شد.

سومین موضوع فناوری است. سرمایه‌گذاران انتظار داشتند در بیانیه پایانی نشست، به برنامه‌هایی برای ارتقای نوآوری فناورانه در چین که برای حرکت صعودی این کشور در زنجیره جهانی ارزش ضروری است، اشاره شود. این موضوع به‌ویژه از آن جهت بسیار مهم است که ایالات‌متحده در ماه‌های اخیر تلاش کرده از عرضه قطعات با فناوری پیشرفته به شرکت‌های بزرگ فناوری چین جلوگیری کند. در بیانیه یاد شده آمده است چین خودکفایی درحوزه فناوری را یک عامل استراتژیک حمایت از توسعه ملی می‌داند و هدف این است که تا سال ۲۰۳۵ به پیشرفت‌های بزرگ در فناوری‌های کلیدی دست یابد. همچنین چین ظرفیت‌های امنیت ملی را تقویت خواهد کرد و در مواجهه با چالش‌های جدید و منازعات بین‌المللی، توانمندی استراتژیک خود را حفظ می‌کند. ظرفیت‌های دفاعی در کنار رونق اقتصادی تقویت خواهد شد.

چهارمین موضوع، مواد خام، انرژی و محیط‌زیست است. در بیانیه نشست کمیته مرکزی حزب کمونیست چین آمده است بر توسعه اقتصادی با آلایندگی کمتر تمرکز خواهد شد. در این بیانیه به افزایش ذخایر استراتژیک مواد خام و حامل‌های انرژی برای تضمین خودکفایی اشاره نشده است. قبل از انتشار بیانیه، سرمایه‌گذاران به دنبال یافتن نشانه‌هایی از برنامه چین برای افزایش ذخایر استراتژیک انواع مواد خام بودند و این انتظار وجود داشت که در زمینه‌هایی نظیر ذخایر انرژی و مواد غذایی اهدافی تعیین شود. پیش‌بینی می‌شد به موضوعاتی نظیر افزایش قدرت قیمت‌گذاری چین در بازار مواد خام و کاستن از تولید گازهای گلخانه‌ای اشاره شود.

پنجمین موضوع اصلاحات است. در بیانیه یاد شده آمده است اصلاحات در تمامی حوزه‌ها عمیق‌تر خواهد شد، اما به جزئیات این هدف اشاره نشده است. در بخشی از بیانیه آمده است اجازه داده خواهد شد بازار در تخصیص منابع نقشی تعیین‌کننده بازی کند. همچنین در زمینه حقوق دارایی‌های غیرمنقول پیشرفت‌های بزرگ حاصل خواهد شد. دیدگاه کمیته مرکزی حزب کمونیست این است که ضروری است توسعه منطقه‌ای به شکل هماهنگ صورت گیرد و برنامه‌هایی برای توسعه شهری انجام شود. اقتصاددان‌ها می‌گویند شکاف درآمدی بین شهرها و مناطق روستایی چین درحال افزایش است و توسعه مناطق و استان‌های ثروتمند ساحلی بسیار بیشتر از مناطق دیگر است و این تفاوت در میزان بهره‌مندی، افزایش یافته است.

ششمین موضوع مهم وضعیت جمعیتی چین است. چین با وضعیتی مواجه است که متخصصان آن را بمب ساعتی جمعیتی توصیف می‌کنند، به این معنا که جمعیت سالخورده در این کشور درحال افزایش و جمعیت در سن کار درحال کاهش است. یک دلیل این روند، اجرای سیاست تک فرزندی طی چهار دهه اخیر است. در بیانیه منتشر شده از سوی کمیته مرکزی حزب کمونیست آمده است چین استراتژی‌هایی برای حل مشکل پیر شدن جمعیت اتخاذ خواهد کرد. پکن سال ۲۰۱۳ اعلام کرد سن رسمی بازنشستگی افزایش خواهد یافت، اما هنوز اقدامی در این زمینه انجام نشده است. درحال‌حاضر سن بازنشستگی برای مردان ۶۰ سال و برای زنان ۵۵ سال است.

هفتمین موضوع مصرف داخلی است. اقتصاددان‌ها انتظار دارند چین اقداماتی برای افزودن بر مصرف داخلی انجام دهد. برای بالا بردن رشد اقتصادی ضروری است بر مصرف کالاها و خدمات با ارزش بالاتر، افزوده شود و مصرف‌کنندگان صرفا خودرو، مواد غذایی و لوازم مصرفی دیگر مصرف نکنند. برای تحقق این هدف باید درآمد خانواده‌ها بالا برده شود و برای این منظور ضروری است عرضه شغل‌هایی با درآمد بالاتر افزایش یابد. به‌ویژه در بخش فناوری و مالی افزایش این‌گونه شغل‌ها موثر خواهد بود.

هشتمین موضوع، تایوان، هنگ‌کنگ و ماکائو است. در بیانیه یاد شده آمده است چین اقداماتی برای الحاق مجدد تایوان به سرزمین اصلی انجام خواهد داد. از دید چین، تایوان یک استان این کشور است که اگر لازم باشد با استفاده از زور، باید تحت حاکمیت پکن قرار گیرد. چین همچنین اقداماتی برای رونق و ثبات هنگ‌کنگ و ماکائو انجام خواهد داد.