چهار پرسش کلیدی
نخستین سوال این است که آیا هر سه کشور از یک نوع واکسن استفاده می‌کنند؟ پاسخ این است که فعلا بله. نخستین واکسنی که مجوز استفاده از آن از سوی اداره غذا و داروی آمریکا و نهادهای مشابه آن در بریتانیا و کانادا صادر شد، همان واکسنی است که دو شرکت فایزر و بایون‌تک ساخته‌اند. در چند هفته آینده اتحادیه اروپا نیز مجوز استفاده از این واکسن را صادر خواهد کرد؛ اما چند واکسن دیگر به‌ویژه واکسن ساخته شده از سوی شرکت مدرنا و موسسه ملی سلامت و نیز واکسن شرکت آسترازنکا و دانشگاه آکسفورد در صف گرفتن تاییدیه هستند. در ماه‌های آینده چندین واکسن دیگر هم مجوز استفاده خواهد گرفت.
در آغاز سال ۲۰۲۱ نوع واکسنی که مردم کشورهای مختلف دریافت خواهند کرد، یکسان نخواهد بود. سرعت تایید نهایی دولت هر کشور، نوع قرارداد دولت‌ها با شرکت‌های تولیدکننده برای خرید واکسن و قیمت واکسن‌ها عواملی هستند که در این زمینه تفاوت به وجود می‌آورند. حتی در داخل یک کشور ممکن است از چند نوع واکسن استفاده شود. میزان سهولت توزیع و واکسیناسیون سبب می‌شود در برخی مناطق از یک نوع واکسن و در مناطق دیگر از انواع دیگر استفاده شود. واکسن‌های تولیدشده از سوی دو شرکت فایزر و بایون‌تک از نوعی جدید هستند و قبلا هرگز از این نوع واکسن استفاده نشده است. این واکسن‌ها باید در دمای بسیار پایین نگهداری شوند و گران‌تر از واکسن‌های رقیب هستند. واکسن شرکت فایزر باید در دمای منفی ۹۴ درجه فارنهایت نگهداری شود و تاسیسات درمانی اکثر کشورها به سیستم‌هایی که این شرط را تامین کند، مجهز نیستند.
پرسش دیگر این است که توزیع و واکسیناسیون چه میزان متمرکز خواهد بود؟ در بریتانیا این روند بسیار متمرکز است؛ اما در آمریکا چنین نیست و در کانادا این روند نه خیلی متمرکز و نه خیلی غیرمتمرکز است. بریتانیا یک دولت مرکزی قدرتمند و خدمات ملی سلامت دارد که تمام شهروندان تحت پوشش آن هستند. در این کشور مدیریت برنامه واکسیناسیون از لندن انجام می‌شود. دولت ۵۰ بیمارستان را انتخاب کرده که واکسن‌ها را دریافت خواهند کرد و ترتیبی داده شده است تا آنها آمادگی لازم را برای انجام تمام عملیات داشته باشند. همچنین تصمیم‌گیری درباره اینکه هر بیمارستان چه تعداد واکسن دریافت کند و ترتیب واکسیناسیون گروه‌های مختلف مردم چگونه باشد، از سوی دولت انجام می‌شود.
دولت آمریکا اکثر تصمیم‌گیری‌ها را به ایالت‌ها سپرده است. دولت بر مبنای جمعیت هر ایالت و نه نیاز آن، واکسن‌ها را برای آنها ارسال می‌کند. برخی ایالت‌ها از این موضوع شکایت دارند که اطلاعات کافی درباره برنامه دولت در اختیارشان گذاشته نشده است. مقامات ایالتی درباره نحوه تقسیم کردن واکسن‌ها بین بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها و در نهایت داروخانه‌ها و مطب‌های پزشکان تصمیم‌گیری خواهند کرد؛ اما حداقل در ابتدا، واکسن‌ها به بیمارستان‌هایی ارسال خواهند شد که تجهیزات لازم برای نگهداری آن در دمای بسیار پایین را در اختیار دارند. یک کمیته که نقش مشاور را برای مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها بر عهده دارد، در حال تهیه یک فهرست از اولویت‌هاست و در صدر این فهرست، پرسنل بخش درمان قرار دارند. تهیه فهرست درحال انجام است و دستورالعمل‌ها الزام‌آور نیستند. انتظار می‌رود رویکرد هر ایالت با ایالت دیگر متفاوت باشد. در کانادا وضعیت تا اندازه‌ای مانند بریتانیاست و مدیریت سیستم درمانی بر عهده مقامات ایالت‌ها و مناطق است. البته دولت کانادا در مقایسه با دولت آمریکا نقش بزرگ‌تری در فرآیند توزیع و واکسیناسیون بر عهده گرفته است. دولت مرکزی کانادا برای توزیع واکسن قصد دارد از طریق دولت‌های منطقه‌ای عمل کند. اتاوا نقشی بزرگ در مدیریت روند کارها بر عهده خواهد داشت.
سومین پرسش این است که در مرحله نخست چه تعداد از افراد واکسینه خواهند شد؟ پاسخ این سوال چندان مشخص نیست. کانادا تعداد کافی واکسن برای واکسیناسیون تمام جمعیت این کشور سفارش داده است؛ درحالی‌که بریتانیا و آمریکا به ترتیب برای واکسیناسیون ۳۰ درصد و ۱۵ درصد جمعیت واکسن سفارش داده‌اند. تامین این تعداد واکسن ماه‌ها طول خواهد کشید و شرکت فایزر مانند دیگر شرکت‌ها برای بالا بردن ظرفیت تولید به مشکل برخورد کرده است. از سوی دیگر، هر سه کشور به دیگر شرکت‌ها نیز واکسن سفارش داده‌اند. بنابراین سرعت تایید واکسن‌ها بر سرعت توزیع، اثر مستقیم دارد. این سرعت همچنین تحت تاثیر سرعت مجهز شدن مراکز واکسیناسیون به دستگاه‌های مناسب نگهداری از واکسن در دمای بسیار پایین است. تعداد پرسنل، سرنگ و تجهیزات محافظتی نیز بر سرعت واکسیناسیون اثر خواهد گذاشت. تعداد واکسن‌هایی که در مرحله اول به بریتانیا و کانادا ارسال خواهد شد تنها درصدی کوچک از تعداد پیش‌خریدشده است. در ماه جاری به این دو کشور به ترتیب ۲۴۹ هزار و ۸۰۰ هزار دز واکسن ارسال می‌شود. مقامات آمریکایی اعلام کرده‌اند امیدوارند تا پایان ماه جاری، ۴۰ میلیون دز از این واکسن را دریافت کنند؛ البته این رقم یک پیش‌بینی خوش‌بینانه است. اما اگر تحقق یابد، ۲۰میلیون نفر واکسینه خواهند شد.
به مناطق روستایی یعنی جاهایی که بیمارستان‌ها تجهیزات مناسب برای نگهداری واکسن در دمای پایین یا پرسنل برای آماده کردن آن برای تزریق ندارند، واکسن‌های شرکت فایزر ارسال نخواهد شد. این مشکلی است که در آمریکا و کانادا بیش از انگلستان وجود دارد؛ زیرا آمریکا و کانادا، کشورهای بسیار پهناوری هستند و جمعیت ساکن در آنها در مناطق دوردست و پراکنده زندگی می‌کنند. در انگلستان جمعیت‌ها متمرکزتر هستند. در کانادا ارتش در زمینه توزیع واکسن نقشی مرکزی ایفا می‌کند و دولت درحال ارسال محموله‌های واکسن به هر ۱۰ ایالت است. منطقه شمال کانادا فعلا باید منتظر بماند. در آمریکا فدکس و یوپی‌اس واکسن‌ها را از مراکز توزیع به نقاط مختلف کشور حمل می‌کنند؛ اما فصل تعطیلات شلوغ‌ترین فصل برای تحویل و ارائه خدمات است و این امر سبب کند شدن انتقال واکسن به مناطق مختلف کشور خواهد شد.
چهارمین پرسش این است که چقدر طول خواهد کشید تا اکثر مردم واکسینه شوند؟ پاسخ دادن به این پرسش بسیار دشوارتر است. آمریکا، کانادا، انگلستان و اتحادیه اروپا همگی از استراتژی یکسان پیروی کرده‌اند؛ یعنی تعداد بسیار بالا دز از واکسن را به شرکت‌های مختلف سفارش داده‌اند. تعداد دزهای سفارش داده‌شده بیش از تعداد کافی برای واکسیناسیون کل جمعیت آنهاست. علت این است که آنها احتمال داده‌اند برخی شرکت‌ها در روند تولید واکسن دچار مشکل شوند یا برخی واکسن‌ها تایید نشوند. نسبت به جمعیت، آمریکا در مقایسه با کانادا و انگلستان میزان پایین‌تری سفارش برای خرید داده است، اما مقامات دولت می‌گویند اعداد و ارقام اعلام‌شده از سوی برخی منابع گمراه‌کننده است؛ زیرا دولت آماده است اگر لازم دید تعداد بسیار بالاتری دز از واکسن خریداری کند. میزان تقاضای جهان برای واکسن بسیار بالاست و مشخص نیست شرکت‌های سازنده واکسن با چه سرعتی می‌توانند این تقاضا را پاسخ دهند. درباره تک‌تک مراحل دستیابی به واکسن، از تایید شدن آن و سفارش برای خرید تا تولید از سوی شرکت‌های سازنده، توزیع و... ابهام‌هایی وجود دارد.
