چالش اخلاقی با طعم ملی‌گرایی
اما در طرف دیگر، کشورهای با درآمد پایین قرار دارند که در آنها واکسیناسیون هنوز شروع نشده است. این وضعیت همان کابوسی است که متخصصان بهداشتی جهان از مدت‌ها پیش درباره آن هشدار داده بودند. قرار بود کوواکس یعنی برنامه مشترک برای تضمین توزیع برابر واکسن، که از سوی سازمان جهانی بهداشت و چند نهاد دیگر تدوین شده، مشکل ملی‌گرایی در حوزه واکسن را حل کند. اما هنوز هیچ اقدامی طبق این برنامه انجام نشده است. اگرچه قرارداد خرید دو میلیارد دُز واکسن از سوی این نهادها با شرکت‌های سازنده منعقد شده و هدف آن، واکسیناسیون ۲۰ درصد جمعیت کشورهای موردنظر تا پایان سال‌جاری میلادی است. اما هنوز هیچ واکسنی تحویل داده نشده و با آنکه پشتیبان‌های این برنامه می‌گویند تلاش‌ها ادامه دارد اما منابع مالی لازم فراهم نشده است.
کشورهایی که به بیشترین حمایت از سوی برنامه کوواکس نیازمندند کشورهایی هستند که توانایی مالی برای خرید واکسن ندارند. ۹۲ کشور جهان در چنین وضعیتی قرار دارند. افغانستان، اتیوپی، اوگاندا و زیمبابوه جزو این کشورها هستند. اما تعداد دیگری از کشورها که توانایی پرداخت دارند از جمله آفریقای جنوبی نیز امیدوارند با برنامه کوواکس به واکسن دسترسی پیدا کنند. یکی از مشاوران پزشکان بدون مرز در حوزه سیاست‌گذاری توزیع واکسن می‌گوید: «چطور می‌توان ادعا کرد در توزیع واکسن برابری وجود دارد؟ مسلما نمی‌توان چنین ادعایی داشت.» حتی دبیرکل سازمان جهانی بهداشت اعتراف کرده که امور طبق برنامه پیش نمی‌رود. هفته گذشته او گفت طی دو هفته قبل از آن، کشورهای عضو این سازمان پرسیده‌اند زمان تحویل واکسن به کوواکس کِی است؟ او گفت: «جهان در آستانه یک شکست اخلاقی فاجعه‌بار قرار دارد و بهای این شکست، جان انسان‌ها در کشورهای فقیر است.» او از کشورها خواست به انعقاد قرارداد خرید واکسن با شرکت‌های سازنده که سبب محروم ماندن دیگر کشورها از واکسن می‌شود پایان دهند.
برخی کشورهای ثروتمند که روی سخن دبیرکل سازمان جهانی بهداشت با آنهاست، از برنامه کوواکس انتقاد کرده‌اند. هفته پیش در یک بیانیه از ضعف برنامه یاد شده انتقاد شد. به گمان منتقدان، مدیریت کوواکس ضعیف است و برنامه‌های عملی برای تحویل واکسن تدوین نشده است. البته دست‌اندرکاران کوواکس اعلام کرده‌اند برای انجام مسوولیت‌های خود با حداکثر توان درحال تلاشند تا بتوانند به اهداف تعیین شده برسند. اما واقعیت این است که کوواکس از همان زمان تاسیس، از کشورهای ثروتمند عقب بود. کشورهای یادشده برای مذاکره پنهانی و انعقاد قرارداد با سازندگان واکسن هیچ زمانی را هدر ندادند. طی ماه‌های اخیر، دست‌اندرکاران کوواکس از کشورهای ثروتمند خواستند با این برنامه همراهی کنند و در نهایت، اختصاص بودجه شروع شد. درحال‌حاضر اتحادیه اروپا برای حمایت از توزیع واکسن در کشورهای فقیر و درحال توسعه ۵۰۰ میلیون یورو در نظر گرفته است. دیگر کشورها و سازمان‌های خیریه نیز وعده داده‌اند مبالغی برای این منظور پرداخت کنند. آلمان و فرانسه هر یکصد میلیون یورو اختصاص داده‌اند و کانادا ۲۴۶ میلیون دلار برای این منظور در نظر گرفته اما تعداد قراردادهای دوجانبه واکسن بین کشورهای ثروتمند و سازندگان واکسن همچنان در حال افزایش است و کشورهای ثروتمند همچنان در حال خرید صدها میلیون دُز واکسن هستند.
نگرانی اصلی آن است که منعقد شدن این قراردادها به کشورهای ثروتمند اجازه می‌دهد میزان بالای دُز واکسن از یک منبع کمیاب به خود اختصاص دهند درحالی‌که باید برای توزیع برابر واکسن‌ها تلاش می‌شد. دبیرکل سازمان جهانی بهداشت هفته گذشته از کشورهایی که به زبان از توزیع برابر واکسن دفاع می‌کنند، اما در عمل در پی انعقاد قراردادهای دوجانبه با شرکت‌های سازنده واکسن هستند، انتقاد کرد. او گفت این قراردادها سبب افزایش قیمت واکسن می‌شود. در واقع قرارداد خرید تعداد بسیار بالای واکسن سبب می‌شود برای برنامه کوواکس واکسن کافی وجود نداشته باشد.
اتحادیه اروپا برای دفاع از خود به رقم بالای کمک مالی که به برنامه کوواکس اختصاص داده، اشاره کرده است. رئیس کمیسیون اروپا بارها گفته رقم کمک مالی اتحادیه اروپا به برنامه یاد شده بالاترین رقم در بین حامیان مالی این برنامه بوده است. اما یکی از کارشناسان می‌گوید کشورهای ثروتمند هرگز از کوواکس حمایت نکرده‌اند. از ۵۰۰ میلیون یورویی که اتحادیه اروپا اختصاص داده ۴۰۰ میلیون یورو به شکل وام است که بانک سرمایه‌گذاری اروپا آن را ارائه کرده است.
