پیشواز نوروز با چهار پیشران
اما سال ۱۳۹۹ بازار با قدرت‌تر از قبل آغاز شد. تسهیل شرایط معامله بر خط با حذف شرط مدرک تحصیلی، تبلیغات گسترده درخصوص بازار به‌ویژه با عرضه اولیه شستا، پذیره‌نویسی صندوق دارا یکم با تخفیف ۲۰ درصدی و بدون نیاز به کد بورسی، اخبار مهم درخصوص آزاد‌سازی سهام عدالت و انتظارات تورمی درخصوص افزایش نرخ ارز در بازار آزاد، همه دست به دست هم دادند تا بازار سهام فقط در ۵۷ روز معاملاتی و در آستانه تابستان در سطح ۳/ ۱ میلیون واحد قرار بگیرد. بازار سهام در این مدت بازدهی خیره‌کننده ۱۵۰ درصدی را نصیب سرمایه‌گذاران کرده بود و از طرفی گویا این رقم جذاب، آحاد جامعه را برای کسب سود بیشتر و جلوگیری از کاهش ارزش دارایی‌های ریالی، راهی کارگزاری‌های مختلف کرد؛ به‌طوری‌که تجمع مردم در مراکز احراز هویت بیم این را ایجاد کرد که زنجیره گسترش کرونا گسترده‌تر شود. البته که رفتار هیجانی مردم که بعدها کلید واژه سهامداران تازه وارد را به دایره لغات تحلیلگران و فعالان بازار برای توجیه ریزش‌های مقطعی اضافه کرد؛ اما همین روند ضمن سرازیر کردن موجی جدید از نقدینگی به بازار، سبب ثبت رکوردهای جدید برای ارزش معاملات روزانه شد.
اما قصه پر غصه سال ۱۳۹۹، زمانی داغ شد که شاخص حدودا یک‌سال پس از پشت سر گذاشتن سقف ۳۰۰ هزار واحد، اکنون در مقاومت سخت و دشوار ۲ میلیون واحد ایستاد. تا این مقطع بازار فقط در طی ۹۲ روز معاملاتی، ۳۰۰ درصد بازدهی را ثبت کرد (منظور شاخص ۲ میلیون و ۷۸ هزار واحدی است که تا روز ۱۹ مرداد ماه ثبت شد)؛ اما رفته رفته، سقف‌های قبلی شاخص از دست رفتند و شاخص در یک سرازیری قرار گرفت. اگرچه در آذر ماه بازدهی ماهانه شاخص پس از ۴ ماه متوالی مثبت شد، اما گویا برای سهامداران (چه جدید و چه قدیمی و حتی چه حقوقی و چه حقیقی) فرصت خروج به هر قیمت فراهم شد. صف‌های فروش و نمای قرمز بازار تا بهمن ماه هم بر خوشی روزهای اوج چیره شد و این روند حتی با تغییرات مدیریتی و دامنه نامتقارن هم بهبود پیدا نکرده و گویا فعلا قرار است روند بازار فرسایشی باقی بماند.
اما ادامه روزهای پایانی سال چه خواهد شد؟ در ادامه عوامل موثر بر روند شاخص را بیان می‌کنیم:
* سابقه تاریخی: به‌طور کلی به دلایلی از جمله تسویه اعتباری، شناسایی سود، دسترسی به نقدینگی و...، همواره ماه پایانی بازار با نوسان همراه بوده و شاهد فشار عرضه خواهیم بود. البته که این موضوع لزوما به معنی نزولی شدن بازار در این مدت نیست، بلکه به‌منظور کاهش سرعت رشد بازار است.
* تسویه اعتباری: با توجه به اینکه عمدتا قرارداد اعتباری مشتریان کارگزاری‌ها در ماه پایانی سال به اتمام می‌رسد، ممکن است در سال‌جاری این موضوع در هفته‌های پایانی سال، فشار عرضه را دو چندان کند. البته که با توجه شرایط ویژه در این بازه، فعالان بازار پیشنهاد تمدید قراردادها و ایجاد شرایطی به‌منظور تسویه اعتبارها در سال آتی را مطرح کرده‌اند.
* تصویب بودجه و تعیین تکلیف انتظارات: از آنجا که اقتصاد ایران در پی تحریم‌ها و کاهش درآمد نفتی از کسری بودجه و تشدید آن در سال‌های اخیر رنج می‌برد؛ از رفتار بازار می‌توان گفت، تا زمانی که در فرصت باقی مانده تا پایان سال وضعیت مولفه‌های مهم بودجه و موثر بر روند بازار از جمله نرخ خوراک پتروشیمی‌ها، نرخ حامل‌های انرژی و... تعیین تکلیف نشوند، بازار با یک نااطمینانی بزرگی حرکت خواهد کرد. اگرچه پیش‌بینی می‌شود موضوعاتی مثل نرخ خوراک پتروشیمی‌ها و سایر واحد‌های صنعتی در کلیات بودجه بدون تغییر باشند، اما پیش‌بینی می‌شود در سال آتی شاهد تغییرات این متغیرها در قالب متمم‌های بودجه باشیم.
* تهدید یا فرصت رمز ارزها: اگرچه هنوز به‌طور دقیق خرید و فروش انواع رمز ارزها توسط مراجع قانونی مشخص نشده است، اما با سیر صعودی رمز ارزها و در صدر آنها بیت‌کوین شاهد ورود نقدینگی به این بازار هستیم. آمار دقیقی از ورود پول توسط کاربران ایرانی به این بازار نداریم، اما آمار غیررسمی همزمان با روزهای کم رمق بازار سهام، ورود روزانه هزار میلیارد تومان نقدینگی به این بازار توسط کاربران ایرانی را اعلام کرده‌اند.
برای جمع‌بندی به‌نظر می‌رسد بازار به‌عنوان جریان آزاد عرضه و تقاضا، درحال‌حاضر و دست کم در ماه پایانی سال، منتظر یک شوک مثبت بوده و هر دو سمت بازار اراده‌ای برای ورود و ماندن در آن ندارند. این شوک می‌تواند درخصوص تغییر رویه تسویه اعتباری باشد، یا می‌تواند با حضور پر رنگ حقوقی‌ها به‌عنوان حمایت‌کننده بازار صورت بگیرد. با این شوک یا تغییر جهش بازار می‌توان در روزهای معاملاتی باقی مانده شاهد بازگشت کارآیی به بازار باشیم.
