دو تهدید تورمی
سه‌شنبه هفته گذشته خانم جانت یلن، وزیر دارایی آمریکا هشدار داد که برای جلوگیری از داغ شدن بیش از حد اقتصاد، احتمالا ضروری است نرخ‌های بهره بالا برده شود. انتشار سخنان او به کاهش قابل ملاحظه قیمت سهام شرکت‌های بزرگ فناوری منجر شد. البته ساعاتی بعد او توضیحاتی درباره سخنان خود داد و از نگرانی سرمایه‌گذاران کاسته شد. خانم یلن که قبل از آقای پاول، رئیس بانک‌مرکزی آمریکا بود سخنان خود را در چارچوب برنامه چهار هزار میلیارد دلاری دولت بایدن برای توسعه زیرساخت‌ها و کمک به خانواده‌ها طی یک دهه آینده بیان کرد و نه به برنامه ۱۹۰۰ میلیارد دلاری که چند هفته پیش تصویب شد. او گفت: «شاید لازم باشد نرخ‌های بهره بالا برده شود، تا اطمینان پیدا کنیم اقتصاد بیش از حد داغ نمی‌شود. البته رقم برنامه پیشنهاد شده از سوی دولت در مقایسه با حجم اقتصاد بزرگ نیست. با این حال باید به تبعات اجرای برنامه توجه داشت. بنابراین اجرای این برنامه ممکن است افزایش محدود نرخ‌های بهره را ضروری کند. البته اقتصاد آمریکا برای رقابتی و بهره‌ور بودن به سرمایه‌گذاری نیاز دارد.»
سخنان خانم یلن توجه سرمایه‌گذاران و اقتصاددان‌هایی که مشغول بحث درباره اثرات تزریق هزاران میلیارد دلار نقدینگی به اقتصاد هستند را به خود جلب کرد. درحال‌حاضر این موضوع مطرح است که ورود حجم بالای پول به اقتصاد در کنار واکسیناسیون سریع که بر مصرف خواهد افزود، سبب رشد چشمگیر نرخ تورم می‌شود، طوری‌که بانک‌مرکزی مجبور خواهد شد با کاستن از سیاست‌های حمایتی، تورم را مهار کند. یک نکته جالب توجه این است که سخنان هفته گذشته خانم یلن با دیدگاه‌های قبلی و دیدگاه‌های دیگر اعضای دولت و بانک‌مرکزی در تضاد قرار دارد. زیرا آنها معتقدند فشارهای تورمی زودگذر خواهد بود. از سوی دیگر خانم یلن با سخن گفتن درباره نرخ‌های بهره وارد حوزه سیاست‌های پولی شد، درحالی‌که تصمیم‌گیری در این زمینه در حیطه مسوولیت بانک‌مرکزی است.
خانم یلن همان روز تلاش کرد درباره سخنانش توضیح دهد. او گفت: «منظور من از احتمال بالارفتن نرخ‌های بهره، پیش‌بینی این اتفاق یا توصیه به آن نبود و فکر نمی‌کنم فشار تورمی به‌وجود خواهد آمد. من کاملا به استقلال بانک‌مرکزی معتقدم.» اما واقعیت این است که نگرانی درباره آینده سیاست‌های پولی مدت‌هاست وجود دارد و سخنان خانم یلن خیلی سریع سبب کاهش قیمت سهام شرکت‌هایی شد که طی یک‌سال اخیر عملکرد بسیار خوبی داشتند و اگر نرخ‌های بهره بالا برود درآمد آنها در آینده چندان بالا نخواهد بود. سه‌شنبه گذشته شاخص نزدک که عموما از شرکت‌های فعال در حوزه فناوری تشکیل شده حدود ۲ درصد کاهش یافت. شاخص استاندارد اند پورز نیز ۷/ ۰ درصد پایین آمد.
بانک‌مرکزی همواره تاکید کرده که تا رسیدن به اشتغال کامل در اقتصاد، برنامه‌های حمایتی کاهش نخواهد یافت و حتی اگر نرخ تورم برای مدتی بالاتر از نرخ هدف یعنی ۲ درصد باشد اقدامی برای مهار قیمت‌ها انجام نخواهد شد. زیرا افزایش نرخ تورم زودگذر خواهد بود. افزایش نرخ‌های بهره در نهایت حاصل موفقیت دولت بایدن در تحریک اقتصاد و اجرای برنامه‌های بلندمدت حمایت از آن است. اما سرمایه‌گذاران نگران این هستند که بانک‌مرکزی مجبور شود واکنشی بسیار بزرگ و زودتر از زمانی که انتظار می‌رود به رشد نرخ تورم نشان دهد. اگر نرخ تورم به سرعت بالا رود و غیرقابل کنترل به‌نظر برسد بعید نیست بانک‌مرکزی مجبور شود اقدامی سریع برای مهار آن انجام دهد.
خانم یلن معتقد است اگر لازم باشد بانک‌مرکزی ابزارهای لازم را برای مهار تورم در اختیار دارد و برنامه‌هایی که جو بایدن معرفی کرده، در صورت تصویب، در یک دوره زمانی طولانی یعنی چندین سال اجرا خواهد شد. همچنین این برنامه‌ها اثر منفی بر کسری بودجه ندارد. در واقع تزریق پول طی چند سال انجام می‌شود. در ۸ تا ۱۰ سال آینده میزان هزینه‌ها به تدریج بالا می‌رود و مالیات‌ها نیز بالا برده می‌شود تا هزینه‌ها تامین شود. خانم یلن با دیدگاه لری سامرز که گفته است به برنامه ۱۹۰۰ میلیارد دلاری نیازی نبود و این برنامه به رشد شدید نرخ تورم منجر می‌شود، مخالف است. از دید خانم یلن برنامه‌هایی که بایدن معرفی کرده نقایص ساختاری اقتصاد را رفع خواهد کرد، نقایصی که برای مدتی طولانی وجود داشته است.
برنامه چهار هزار میلیارد دلاری پیشنهاد شده از سوی بایدن صرف نوسازی و توسعه زیرساخت‌ها، مراقبت از کودکان، رایانه به بخش تولید، بازآموزی نیروی کار و افزایش تولید انرژی‌های تجدیدپذیر خواهد شد و با اجرای این برنامه، به طیفی از مسائل از تغییرات آب و هوایی تا نابرابری‌های درآمدی و نژادی رسیدگی می‌شود. اینها مسائلی هستند که برای مدتی طولانی توجهی به آنها نشده است. خانم یلن تاکید دارد که تدوین سیاست‌های پولی در حوزه مسوولیت بانک‌مرکزی است.
مشاور مطبوعاتی کاخ سفید گفته است بایدن کاملا با وزیر دارایی موافق است. به این معنا که او نیز درباره رشد پایدار نرخ تورم نگران است. از دید کاخ سفید، ریسک رشد سریع نرخ تورم جدی است. اما متخصصان اقتصادی کاخ سفید معتقدند این فشار تورمی زودگذر است و برنامه‌های حمایتی با آنکه سبب رشد نرخ تورم می‌شود، اما فواید اجرای آنها بیش از ریسک حاصل از افزایش نرخ تورم خواهد بود. به این ترتیب انتظار می‌رود برنامه‌های یاد شده ادامه پیدا کند و در آینده شاهد اثرگذاری آنها بر شاخص دلار، نرخ بازده اوراق خزانه و بورس آمریکا خواهیم بود.
