شاخص‌های پیش‌نگر و آینده‌نگر
شناخت و دنبال کردن متغیرهای کلان اقتصادی و روند آنها و به‌ویژه رشد اقتصادی، رشد ارزش‌افزوده بخش‌های اقتصادی، رشد نقدینگی، تورم، نرخ بیکاری و... ابزارهایی هستند که می‌توانند سیاستگذاران و نیز فعالان کسب‌وکار و کارآفرینان را در تشخیص اوضاع و احوال اقتصادی از نقطه نظر دوره‌های اقتصادی (رونق، رکود و بحران) و پیش‌بینی دوره‌های آتی یاری دهند.
شاخص‌های نوع اول شاخص‌هایی هستند که حرکت آنها زودتر از وضعیت جاری اقتصاد حادث شده است. مثلا اگر قرار است چند ماه دیگر وضع اقتصاد کلان به‌گونه‌ای باشد، این شاخص‌ها آن حالت را نشان می‌دهند. به‌عنوان نمونه‌هایی از این نوع شاخص‌ها می‌توان به این موارد اشاره کرد: میزان تقاضا برای استفاده از بیمه بیکاری، سفارش‌های جدید کالاها، میزان عرضه پول، شاخص بازار سهام، تفاوت نرخ ارز رسمی و بازار آزاد و...
شاخص‌های نوع دوم (شاخص‌های با وقفه) فاکتورهایی هستند که وضعیت امروزی آنها، وضعیت اقتصادی چند ماه پیش (یا فصول قبل) را نشان می‌دهد. به بیان دیگر اندازه این شاخص‌ها مبین و تاییدگر وضعیت رکود یا رونق در گذشته است. مثل متوسط مدت زمان بیکاری، میزان تغییرات موجودی انبار، مانده وام‌ها، تغییرات در هزینه واحد کار یک واحد تولید محصول و... و بالاخره گروه سوم که بیانگر وضعیت فعلی اقتصاد کشور هستند، مثل اشتغال (البته غیر از بخش کشاورزی)، میزان تولیدات صنعتی، میزان فروش کالاهای صنعتی و از همه مهم‌تر رشد اقتصادی. از آنجا که امکان پیش‌بینی و برنامه‌ریزی آینده بدون شناخت از وضعیت فعلی امکان‌پذیر نیست، طبعا آگاهی از میزان شاخص‌های دسته اول برای پیش‌بینی‌های رشد و شاخص‌های دسته سوم به‌ویژه رشد اقتصادی برای سیاستگذاران اقتصادی حائز اهمیت فراوان است.
پیش‌بینی رشد اقتصادی به مسوولان، سیاستگذاران و صاحبان کسب کار کمک می‌کند که تصویر روشن‌تری از شرایط آینده اقتصاد در اختیار داشته باشند و با استفاده از آمار و اطلاعات بهنگام‌تر، تصمیمات اقتصادی مناسبی را اتخاذ کنند. در این راستا حساب‌های ملی فصلی با ارائه تصویری از فعالیت‌های اقتصادی در بازه زمانی فصل و به‌منظور بررسی و رصد وضعیت اقتصادی و تغییرات آن، پیش‌بینی رشد اقتصادی و ایجاد آمادگی و واکنش مناسب برای هدایت اقتصاد کشور و کسب‌وکارها به نقطه مطلوب (هدف) تهیه می‌شوند.
ویژگی‌های طرح شامخ
طرح شامخ صنعت از مهرماه 1397 و طرح شامخ کل اقتصاد از مهرماه 1398 در اتاق ایران اجرا و نتایج آن منتشر شده است. همچنین با هدایت و نظارت اتاق ایران، طرح شامخ ساختمان از مهرماه 98 در اتاق تعاون و طرح شامخ خرده‌فروشی از بهار 1399 در اتاق اصناف اجرایی شده‌اند.
در شامخ صنعت بیش از 300 بنگاه بزرگ صنعتی و در شامخ کل اقتصاد (صنعت، خدمات، ساختمان) نزدیک به 500 بنگاه بزرگ اقتصادی در هر ماه مشارکت دارند. اما جامعه آماری طرح شامخ از چه اجزایی تشکیل شده است؟ انتخاب بنگاه‌ها در طرح شامخ براساس سه ویژگی عمده است؛ «سهم بنگاه در ارزش افزوده بخش متناظر خود»، «تعداد کارکنان بنگاه» و «میزان فروش در سال.»
اطلاعات مربوط به ارزش افزوده با همکاری مرکز آمار ایران در بخش‌های صنعت و معدن اخذ می‌شود. از سوی دیگر در مورد انتخاب بنگاه‌های خدماتی از فهرست‌های موجود مرکز آمار ایران و فهرست 500 شرکت برتر سال (سازمان مدیریت صنعتی) استفاده می‌شود.
نمونه‌ها ثابت و تا زمانی که به همکاری با طرح ادامه دهند، در فهرست پاسخگویان باقی می‌مانند و در صورت عدم همکاری، جایگزین می‌شوند.
با توجه به متغیرهای موجود در طرح شامخ (12 سوال کلی که شامل پنج سوال اصلی هستند) می‌توان راستی‌آزمایی‌های متعددی با آمارهای رسمی کشور (نرخ رشد، تورم تولیدکننده، نرخ اشتغال و بیکاری، میزان صادرات، میزان تراکنش‌های بانکی، تولید کالاهای منتخب وزارت صمت و...) در این خصوص انجام داد. برای اطمینان از درستی روندهای شامخ، مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی و پایش اتاق ایران به طور مستمر خروجی‌های طرح را با سایر متغیرها بررسی می‌کند. در مقابل بسیاری از مراجع رسمی آماری کشور از جمله مرکز آمار ایران نیز در گزارش‌های رسمی خود به ارقام شامخ استناد می‌کنند. بانک‌مرکزی در گزارش شاخص ماهانه تولید صنعتی خود به استناد آمارهای شرکت‌های بورسی که بخشی از جامعه آماری شامخ هستند، ارقامی تولید می‌کند که با روندهای شامخ صنعت همخوانی دارند. در این نوشتار برخی از موارد مقایسه‌شده در قالب دو نمودار آورده شده است. البته نمونه‌های دیگری نیز وجود دارد که می‌توان برای بررسی بیشتر به آنها مراجعه کرد. شایان ذکر است در زمانی که تعداد اجراهای شامخ به 48 دوره برسد، اثر تعدیلات فصلی نیز در آن محاسبه خواهد شد و با انجام فرآیندهای مدل‌سازی به تولید شاخص‌های مختلف از جمله پیش‌بینی نرخ رشد و تورم با استفاده از نتایج ماهانه شامخ خواهیم پرداخت.
