هراس از عوارض جانبی
به‌طور خاص، سوگیری‌های مورد بررسی، تعصب وضعیت موجود، اثر قاب‌بندی، تعصب خوش‌بینی، تاثیر ابتکاری و رفتار توده‌‌وار مورد بحث قرار گرفته است. امیدوارم در این یادداشت روشن شود چگونه بینش‌های اقتصادی رفتاری می‌تواند سیاست‌ها و مداخلات بهداشت عمومی را در مبارزه با کووید-۱۹ غنی کند. در ابتدا به پاسخ‌های عمومی افراد می‌پردازیم. درک پاسخ‌های عمومی نسبت به بحران‌ها در اقتصاد رفتاری روشن می‌کند که چرا مردم همیشه طبق پیش‌بینی رفتار نمی‌کنند.
اولین خطای شناختی مورد بررسی ما تعصب تایید است. انسان‌ها مایلند که به شواهد گذشته در حمایت از اعتقادات قبلی خود، به‌عنوان سوگیری تایید، توجه کنند. با توجه به اعتقادات قبلی پیرامون واکسن‌های جدید کووید-۱۹، بخش عمده‌ای از عموم مردم با توجه به نگرانی در مورد روند تسریع در تولید و اخذ تاییدیه‌های سازمان بهداشت، از عدم‌اعتماد و برداشت منفی از این واکسن‌ها گزارش کرده‌اند. علاوه بر این اکثریت افراد چه در ایران و چه در تمام کشور‌های دنیا، صنعت دارو را از نظر مطلوبیت نهایی، مورد تایید خود نمی‌دانند و با توجه به بازدهی گسترده پیش‌بینی شده برای شرکت‌های دارویی تولید‌کننده واکسن، مردم حتی ممکن است با سو‌ءظن به تولیدات این کارخانه‌ها بنگرند. برای بسیاری از افراد دنیا که به صنعت دارو، روند جدید و «سریع» تولید واکسن بی‌اعتماد هستند، معرفی واکسنی با عوارض جانبی مکرر ممکن است به‌عنوان شواهد برجسته‌ای از ماهیت آزمون و خطای تصوری واکسن تلقی شود که این امر ممکن است اعتقادات منفی قبلی راجع‌به واکسن‌ها که حتی در صورت ارائه مدارک معتبر به افراد وجود دارد، تشدید شود. یک واکسن با عوارض جانبی مکرر نیز می‌تواند این باور فراگیر را تقویت کند که واکسن می‌تواند به‌جای پیشگیری، بیماری ایجاد کند.
اگر عوارض جانبی علائم بیماری را منعکس کنند، خطر وقوع این امر بیشتر خواهد بود. همه ما می‌دانیم که عوارض جانبی واکسن‌ها تقریبا مدل ضعیف‌شده‌ای از همان بیماری است، مانند خستگی، لرز، سردرد، تب، درد مفاصل و درد‌های عضلانی. در این میان چنین «شواهدی» ممکن است در جهت تشدید این باور غلط باشد که واکسن کووید-۱۹ باعث ابتلا به کووید-۱۹ می‌شود، درحالی‌که هر شواهدی از اثرات محافظتی واکسن را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
سوگیری منفی‌نگری
متاسفانه برای کسانی که به‌دنبال ضدتبلیغ برای واکسن کووید-۱۹ به مردم هستند، تحقیقات روانشناختی نشان می‌دهد که تصورات منفی، اغلب بسیار قدرتمند بوده و نادیده‌گرفتن آنها دشوار است. انسان‌ها بیشتر از اطلاعات مثبت به اطلاعات منفی توجه می‌کنند. همچنین ادراکات منفی ما چسبندگی ذهنی بیشتری دارند، به این دلیل که احتمال تغییر ذهنیت ما نسبت به چیزی که منفی است، کمتر از چیزی است که مثبت درک می‌کنیم، پدیده‌ای که به‌عنوان سوگیری منفی‌نگری طبقه‌بندی می‌شود. بنابراین معرفی یک واکسن با عوارض جانبی مکرر و ناخوشایند، ممکن است باعث ایجاد ادراکات منفی شود که دارای «چسبندگی» بیشتری هستند و بر تصمیمات افراد برای واکسیناسیون چه درحال‌حاضر و چه در آینده تاثیر می‌گذارد. این برداشت‌های منفی می‌تواند از سرعت روند تزریق و واکسیناسیون عمومی جلوگیری کند. همین امر عاملی می‌شود که اکثر افراد طی نظر‌سنجی‌ها، به این مساله اشاره کرده‌اند که منتظر می‌مانند تا تاثیر تزریق واکسن را بر دیگران مشاهده کنند.
سوگیری بعدی تعصب خوش‌بینی است که در سر دیگر این طیف منفی‌نگری قرار می‌گیرد. ارزیابی خطرات و مزایای واکسن کووید-۱۹ با عدم‌اطمینان قابل‌توجهی که در مورد نتایج کووید-۱۹ وجود دارد، پیچیده‌تر است. بسیاری نمی‌دانند که به این بیماری چه زمانی مبتلا می‌شوند یا علائم آنها در صورت ابتلا چقدر می‌تواند وخیم باشد. در مورد کووید-۱۹، علائم به‌طور گسترده‌ای متغیر است و بخش قابل‌توجهی از افراد آلوده (۴۰درصد) علائم خفیف یا حتی بدون‌علائم را تجربه می‌کنند. اگرچه طیف خطرات کووید-۱۹ ممکن است بسیار گسترده باشد، اما به‌طور متوسط، ممکن است افراد مبتلا به تعصب خوش‌بینی، گرایش به اتخاذ یک دید بیش از حد خوش‌بینانه در مورد خود و احتمال تجربه رویدادهای منفی حداقلی را داشته باشند. بسیاری از مردم احتمال ابتلای خود به ویروس را بسیار پایین‌تر از واقعیت آماری تخمین می‌زنند و توانایی بدن خود را برای مبارزه با ویروس دست‌بالا می‌گیرند و همین‌جا عدم‌اطمینان به واکسینه‌شدن و تقویت این نگرش در افراد، در تسریع این روند اختلال ایجاد می‌کند.
در مورد واکسن کووید-۱۹ با عوارض جانبی مکرر و ناخوشایند، افراد ممکن است برای جلوگیری از واکسیناسیون دلایل توجیهی بسیاری داشته باشند (به‌عنوان مثال، «من نیازی به تزریق واکسن ندارم، زیرا با احتمال بالا مبتلا نخواهم شد یا حتی اگر مبتلا شوم عوارض آن به‌شدت عوارض تزریق واکسن نخواهد بود»). بنابراین تعصب خوش‌بینی و عدم‌اطمینان در مورد کووید-۱۹ می‌تواند توجیه عدم‌تزریق واکسن را آسان کند، به‌خصوص اگر فرد از ابتدا علاقه‌ای به واکسیناسیون نداشته باشد.
