همه گزینه‌های روی میز
بنا به آنچه دیپلمات‌‌‌های اروپایی، مقامات پیشین آمریکا و کارشناسان میگویند، گزینه‌های احتمالی شامل این موارد است: متقاعد کردن چین به متوقف کردن خرید نفت از ایران؛ تشدید تحریمها، شامل هدف قرار دادن فروش نفت به چین؛ دنبال کردن توافق موقت کوچک‌تر هستهای؛ اجرای عملیاتهای مخفیانه برای نابود کردن برنامه هستهای ایران و حمله به تاسیسات هستهای ایران یا حمایت از اقدام نظامی اسرائیل. یکی از مقامات پیشین آمریکا میگوید: «اگر مذاکرات شکست بخورد، وضعیت می‌تواند به‌سرعت شبیه رویارویی شدید بین ایران و آمریکا قبل از توافق هستهای سال ۲۰۱۵ شود؛ زمانی که اسرائیل با جدیت مشغول بررسی موضوع حمله به تاسیسات هستهای ایران بود و واشنگتن و اروپا تحریمهای سختی را علیه ایران اعمال کرده بودند. اما برنامه هستهای ایران اکنون نسبت به آن زمان، بسیار پیشرفت کرده است و این یعنی واشنگتن فرصت بسیار کمتری برای جلوگیری از یک بحران دارد.»
بنا به اعلام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران ۴۰ پوند اورانیوم را تا ۶۰درصد غنیسازی کرده و این میزان غنیسازی نزدیک به غنیسازی ۹۰درصد، یعنی غنای کافی برای ساخت سلاح هستهای است. متخصصان میگویند، ایران تا در اختیار داشتن سوخت با غنای مناسب برای ساخت سلاح هستهای، چند هفته تا دو ماه فاصله دارد. در سال ۲۰۱۵ هنگامی که مذاکرات هستهای در دوران دولت اوباما در جریان بود، این مدت یک‌سال بود. در واقع، آمریکا اکنون نسبت به سال ۲۰۱۵ در جایگاه متفاوتی قرار دارد. از سوی دیگر، آمریکا و همپیمانان اروپایی این کشور، اکنون نسبت به دوره ریاست‌جمهوری اوباما قدرت چانه‌‌‌زنی کمتری دارند. در آن دوره، احتمال لغو تحریمها انگیزه جذابی برای ایران بود و هراس از تحریمهای شدیدتر، به دیپلمات‌‌‌های غربی اهرم فشار قدرتمند می‌‌‌داد، اما توافق هستهای سال ۲۰۱۵ نتوانست به اندازه‌ای که ایران انتظار داشت، به اقتصاد این کشور کمک کند و تهدید به اعمال تحریمهای بیشتر، اکنون تاثیر کمتری دارد؛ زیرا ایران معتقد است، توانسته سخت‌‌‌ترین تحریمها را پشت سر بگذارد.
توافق هستهای سال ۲۰۱۵ بین ایران و قدرت‌های جهانی، از شدت تحریمها علیه ایران کاست و در مقابل، محدودیت‌های سختگیرانه برای برنامه هستهای کشور اعمال شد تا از دسترسی تهران به سلاح هستهای جلوگیری شود. اما ترامپ در سال ۲۰۱۸ از این توافق خارج شد و بار دیگر تحریمهای قبلی را اعمال کرد. همچنین صدها تحریم جدید علیه ایران اعمال شده است. بایدن قول داده بود اگر ایران به توافق هستهای بازگردد، آمریکا نیز به این توافق بازخواهد گشت. به نظر می‌‌‌رسید، مذاکرات هستهای سال‌جاری پیشرفت‌های امیدبخشی داشته، اما پس از تغییر دولت در ایران در ماه ژوئن، مذاکرات متوقف شد. دولت جدید وعده داده است که موضعی تندتر از دولت قبل اتخاذ کند. در این دولت، مذاکره‌کنندگان جدید انتخاب شدهاند که ظاهرا تمایل کمتری به حصول توافق دارند. معاونان رئیسی به‌روشنی اعلام کرده‌اند که به هیچ وجه، حاضر به امتیازدهی نیستند و خواستار گرفتن تضمین‌هایی از آمریکا شدهاند. آنها گفتند، آمریکا باید تضمین دهد که دولت‌های بعدی از توافق خارج نمی‌شوند، در حالی که دولت آمریکا دادن چنین تضمینی را غیرممکن می‌داند.
ایران همچنین خواستار لغو تمامی تحریمها از جمله تحریم‌هایی شده است که ربطی به توافق هستهای ندارند. یک دیپلمات اروپایی میگوید: «ایرانی‌ها در حال مذاکره بر سر بازگشت به توافق هستهای نیستند. آنها سعی می‌کنند درباره خود توافق بار دیگر مذاکره کنند.» از دید ایران، توافق هستهای سال ۲۰۱۵ هرگز به‌درستی اجرا نشد؛ زیرا بسیاری از شرکت‌های غربی ترجیح دادند از بازار ایران دور بمانند. یک دیپلمات خارجی در خاورمیانه میگوید: «انتظار ندارد مذاکرات وین به موفقیت بزرگ برسد؛ زیرا هیچ دلیل قانع‌کننده‌ای برای اینکه ایران بخواهد به توافق بازگردد وجود ندارد.» ایران در ماه‌های اخیر بر سرعت فعالیت‌های هستهای خود افزوده و از توافق با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اجتناب کرده است. به نظر می‌رسد، ایران معتقد است با این کار در مذاکرات دست بالا را خواهد داشت، اما رئیس بخش سیاست عدم‌اشاعه در انجمن کنترل سلاح میگوید: «این تاکتیک ایران ممکن است به زیان این کشور تمام شود. به نظر می‌رسد، ایران فکر می‌کند با اقدامات اخیر خود می‌تواند در مذاکرات امتیازهای بیشتری از آمریکا بگیرد، اما این یک بازی بسیار خطرناک است؛ زیرا ممکن است این اقدام تهران، آمریکا را به نقطه‌ای برساند که در آن، مقامات دولت آمریکا معتقد شوند، فواید توافق قابل بازیابی نیست.»
احتمالا بزرگ‌ترین تهدید برای هرگونه دیپلماسی هستهای از اختلافات اخیر بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشات می‌گیرد. به آژانس ماموریت داده شد بر اجرای توافق هستهای سال ۲۰۱۵ نظارت کند، اما ایران از دسترسی بازرسان آژانس به اماکنی که آنها مایلند بازدید کنند، اجتناب کرده و اجازه نداده دوربین‌هایی را در یک سایت تولید قطعات سانتریفیوژ در نزدیکی کرج نصب کنند. رافائل گروسی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی هشدار داده که توانایی این آژانس برای نظارت بر برنامه هستهای ایران، تحت‌تاثیر قرار گرفته است. او اجرای ماموریت آژانس را «پرواز در آسمان بسیار مه‌آلود» توصیف کرده است.
دیپلمات‌‌‌های اروپایی و مقامات پیشین آمریکا میگویند، اگر مذاکرات به نتیجه نرسد، دولت بایدن سعی می‌کند از اعلام مرگ روند مذاکرات اجتناب کند و در عوض در را برای پیشنهادهای دیگر که شامل بازگشت غیرکامل به توافق هستهای است، باز نگه دارد. یک گزینه، حصول توافق موقت است که در آن، هر طرف می‌پذیرند، قدم‌هایی بردارند تا وضعیت کنونی در همین جایی که هست، منجمد شود و در آینده، مذاکرات برای توافق کامل صورت گیرد. یک عنصر حیاتی «پلن‌بی» باز نگه‌داشتن در برای مذاکره است. دیپلمات‌‌‌های آمریکایی مایلند، به همتای روس و چینی خود نشان دهند که مسوولیت هرگونه شکست مذاکره بر گردن ایران است؛ نه آمریکا. اگر مسکو و پکن به این نتیجه برسند که ایران انعطاف لازم را نداشته است، به آمریکا کمک می‌کنند بر شدت فشارها بر ایران بیفزاید. چین در مذاکراتی که به توافق هستهای سال ۲۰۱۵ منجر شد، نقش سازنده‌ای داشت. مشخص نیست آیا این بار هم پکن آماده است از آمریکا حمایت کند یا نه.
اگر مذاکرات شکست بخورد، دولت آمریکا به دنبال راه‌‌‌هایی برای اعمال فشار بیشتر بر تهران خواهد بود و یکی از محتمل‌ترین راه‌ها تلاش برای کاستن شدید از فروش نفت ایران به چین است. این یکی از نخستین گزینه‌هایی است که آمریکا در نظر خواهد گرفت. دولت بایدن ابتدا تلاش می‌کند چین را متقاعد کند که واردات نفت از ایران را متوقف کند و اگر این تلاش به ثمر نرسید، شرکت کشتیرانی چینی که حمل نفت ایران به چین را انجام می‌دهد، تحریم خواهد کرد. آمریکا احتمالا از تحریم بانک‌های بزرگ چین اجتناب می‌کند. مقامات کنونی و پیشین آمریکا و اروپا می‌دانند که هرگونه تحریم جدید ماه‌ها طول می‌کشد تا تاثیر بگذارد و این یعنی تهران فرصت کافی برای توسعه دانش فنی و افزودن بر ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود را خواهد داشت و حتی در آن زمان نیز ممکن است، تحریمها نتیجه مورد نظر را نداشته باشند.
برای افزایش فشار بر ایران، آمریکا ممکن است تصمیم بگیرد پا را از اعمال تحریم فراتر بگذارد و عملیات‌‌‌هایی برای تخریب برنامه هستهای ایران اجرا کند که شامل حملات سایبری است. ایران، اسرائیل را به ترور دانشمندان هستهای خود و انجام عملیاتهای خرابکارانه دیگر طی چند سال اخیر متهم کرده است. عملیاتهای خرابکارانه خسارت‌هایی وارد کرده و روند پیشرفت برنامه هستهای ایران را به تعویق انداخته، اما ایران با مضاعف کردن تلاش‌‌‌هایش برای غنیسازی اورانیوم به این عملیات‌ها واکنش نشان داده است. اگر اسرائیل بخواهد به تاسیسات هستهای ایران حمله کند، دولت آمریکا باید درباره کمک به اسرائیل در این زمینه تصمیم بگیرد. یک مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا میگوید: «ایران نباید تصور کند با نزدیک شدن به ساخت سلاح هستهای آمریکا و همپیمانان این کشور، تسلیم خواسته ایران خواهند شد. اگر ایران بخواهد برنامه هسته‌‌‌ای‌اش را تا جایی پیش ببرد که نگرانی جدی درباره هستهای شدن این کشور به وجود آید، غیر از غرب، دیگران هم دست روی دست نخواهند گذاشت.»
