پول دیجیتال بانک‌های مرکزی
پول‌‌‌های ملی که دیجیتالی میشوند
بسیاری از بانک‌های مرکزی برجسته سراسر جهان که نمی‌توانند رشد و تاثیر پول‌‌‌های دیجیتال را کنترل کنند، در حال کار روی پول‌‌‌های دیجیتال خود هستند. این پول‌‌‌های رمزنگاری‌شده، پول‌‌‌های دیجیتال بانک مرکزی (Central Bank Digital Currency) یا به‌اختصار CBDC نامیده میشوند و از سوی مقامات پولی مربوطه یا بانک‌های مرکزی یک کشور خاص اداره میشوند. پول دیجیتال بانک مرکزی که «پول دیجیتال فیات» یا «پول پایه دیجیتال» نیز نامیده می‌شود، بهعنوان نماینده دیجیتال پول فیات یک کشور عمل می‌کند و به‌واسطه مقدار مناسبی از ذخایر پولی مانند طلا یا ذخایر ارزی پشتیبانی می‌شود.
هر واحد CBDC بهعنوان یک ابزار دیجیتال امن، معادل یک قبض کاغذی عمل می‌کند و می‌تواند به عنوان یک روش پرداخت، ذخیره ارزش و یک واحد حساب رسمی مورد استفاده قرار گیرد. درست مانند اسکناس کاغذی که دارای شماره‌سریال منحصربه‌فرد است، هر واحد پول دیجیتال بانک مرکزی نیز برای جلوگیری از کلاه‌برداری و کپی شدن، قابل تشخیص است. از آنجا که CBDC بخشی از عرضه پول کنترل‌شده بانک مرکزی است، در کنار سایر اشکال پول تنظیم‌شده مانند سکه، اسکناس، چک و اوراق بهادار عمل خواهد کرد.
پول‌‌‌های دیجیتال بانک مرکزی، به دو صورت قابل استفاده هستند: اولا از آنها می‌توان به‌‌‌منظور پرداخت‌‌‌های بین بانکی و تسویه اوراق بهادار استفاده کرد؛ وجه دیگر استفاده از آنها، استفاده عموم مردم است که می‌تواند سیستم پرداخت را در دنیا تغییر دهد؛ به این صورت کهCBDC قابل ذخیره در کیف پول‌‌‌های دیجیتال است که دولت از طریق پروتکل‌‌‌های مخابراتی و پیامک، آن را پشتیبانی می‌کند.
پول‌‌‌های دیجیتال بانک‌های مرکزی(CBDC) و رمزدارایی‌‌‌ها؛ در جدال یا صلح؟
پول‌‌‌های دیجیتال بانک مرکزی از این نظر که بر بستر بلاک‌چین عمل خواهند کرد، به پادشاه رمزدارایی‌‌‌ها (بیتکوین) و سایر دارایی‌‌‌های دیجیتال شباهت دارند، اما ایجاد و راه‌‌‌اندازی آنها اهداف بسیار متفاوتی را دنبال می‌کند. بیتکوین و سایر رمزدارایی‌‌‌ها از این نظر که هیچ نهاد و موسسه‌‌‌ای مسوولیت دفتر کل را بر عهده ندارد و در بستر کاملا غیرمتمرکزی قرار دارند، خاص و منحصربه‌فرد هستند. این موضوع در حالی است که دولت‌‌‌ها، برای تولید پول دیجیتال خود، فناوری دفترکل توزیع‌شده را انتخاب خواهند کرد؛ به این معنا که پول دیجیتال بانک مرکزی، دارای نهاد متمرکز کنترل‌‌‌کننده پایگاه داده است.
بسیاری از کارشناسان، یکی از اهداف اصلی ایجاد پول‌‌‌های دیجیتال ملی را مقابله با رمزدارایی‌‌‌ها می‌‌‌دانند. در واقع، به‌زعم آنها، برخی از بانک‌های مرکزی با هدف محدود کردن حرکت مردم به سمت استفاده از رمزدارایی‌‌‌های دیجیتال غیرمتمرکز نظیر بیتکوین، به سمت راه‌‌‌اندازی پول‌‌‌های دیجیتال ملی حرکت کرده‌‌‌اند؛ چراکه گرایش مردم به استفاده از رمزدارایی‌‌‌ها، سیستم پولی انحصاری بانک‌های مرکزی را به مخاطره انداخته است.
اما باید گفت، در واقعیت، جنگ و صلحی میان CBDCها و رمزدارایی‌‌‌ها وجود ندارد و اهدافی که هر یک از پروژه‌‌‌ها به صورت مجزا دنبال می‌کنند، با یکدیگر تفاوت‌‌‌های اساسی دارد. تفاوت دیگر، در محدودیت استفاده است. تعداد کل موجودی بیتکوین قابل استخراج در جهان ۲۱میلیون واحد و تغییر آن عملا غیر‌ممکن است، اما در مورد CBDCها، باید گفت، پول دیجیتال ملی از سوی دولت‌‌‌ها در شرایط بحرانی قابلیت افزایش یا کاهش دارد.
همچنین باید اذعان کرد که پول‌‌‌های دیجیتال بانک‌های مرکزی و استیبل‌کوین‌‌‌ها با یکدیگر شباهت زیادی دارند؛ زیرا هر دو، شکل دیجیتالی پول فیات کشور هستند؛ هرچند میان آنها تفاوت‌هایی نیز وجود دارد. استیبل‌کوین‌‌‌های موجود در بازار رمزدارایی‌‌‌ها، معمولا از سوی نهادها و سازمان‌های خصوصی صادر میشوند و می‌توان آنها را با دارایی‌‌‌های دیگر معاوضه کرد؛ در نتیجه، پول واقعی محسوب نمی‌‌‌شوند، اما پول دیجیتال بانک مرکزی، در زمره همان پول فیات کشوری که آنها را صادر می‌کند، به شمار می‌‌‌آید.
آینده اقتصاد با راه‌‌‌اندازی و ایجاد پول‌‌‌های دیجیتال ملی
تاکنون، بیش از ۷۰کشور جهان اقدام به راه‌‌‌اندازی پول دیجیتال خود کرده‌‌‌اند. باهاماس و نیجریه تنها کشورهایی هستند که تاکنون پول دیجیتال ملی خود را به‌‌‌طور کامل راه‌‌‌اندازی کرده‌‌‌اند. در مثالی دیگر، مالزی پول دیجیتال خود را با پشتوانه طلا تولید کرده که بر مبنای احکام شریعت اسلامی است. در ایران، مدتی است که مقامات کشور، مساله راه‌‌‌اندازی پول دیجیتال ملی را جدی‌‌‌تر از گذشته دنبال می‌کنند. اما راه‌‌‌اندازی آن چه منافع و آورده‌‌‌هایی برای کشورها از جمله ایران به همراه دارد؟
پول دیجیتال بانک مرکزی، در پی آن است تا ویژگی‌‌‌هایی همچون راحتی و امنیت را با سیستم بانکی سنتی، تلفیق کند. همچنین قادر است، عملکرد بازار را بهبود بخشد و دسترسی افرادی را که حساب بانکی ندارند، تسهیل کند.CBDC می‌تواند با افزایش سرعت گردش معاملات، قابلیت استفاده از نقدینگی را بهبود بخشد. همچنین، نظارت متمرکز موجود در بستر آنها، به کاهش فرار مالیاتی و محدود کردن کلاه‌برداری منجر می‌شود.
پول دیجیتال ملی قادر است هزینه‌‌‌های تراکنش را برای سازمان‌های حقوقی و افراد حقیقی کاهش دهد. هرچند به دلیل ماهیت متمرکز بودن، دسترسی به هرگونه تراکنش در شبکه‌‌‌های مجازی برای دولت قابل رصد و کنترل است و از این منظر، تراکنش‌‌‌های مالی در بستری شفاف صورت می‌‌‌پذیرند.
ایجاد پول دیجیتال ملی، علاوه بر ارتقای امنیت سیستم پرداخت، هزینه‌‌‌های چاپ پول را کاهش می‌دهد و از این منظر، تا حدی اثرات منفی چاپ پول را محدود می‌‌‌سازد. بنابراین، به طور قطع، مزایا و منافع پول دیجیتال ملی از معایب آن بیشتر است.
به‌‌‌طور کلی، راه‌‌‌اندازی سیستم کاملا جدید پول دیجیتال ملی، علاوه بر فراهم آوردن زیرساخت‌‌‌های پرداخت برای مشتریان، سیاست‌‌‌های پولی و مالی سنتی را تغییر خواهد داد. به علاوه، ایجاد CBDC می‌تواند راهکاری برای بهبود اثربخشی کانال‌‌‌های سیاست‌‌‌های پولی بانک‌های مرکزی باشد. البته نباید این نکته را از نظر دور داشت که اکثر پروژه‌‌‌های بانک‌های مرکزی در این زمینه، بسیار به‌روز و جدید هستند و این طرح هنوز در ابتدای راه قرار دارد.
