سرمایهگذاری در «صندوق صندوق‌ها»
وجود ابزارهای مالی متنوع در بازار سرمایه از نظر ترکیب ریسک و بازده، با تامین نیاز طیف وسیعی از سلایق سرمایهگذاری می‌تواند علاوه بر توسعه بازار، انگیزش و مشارکت بیشتر مردم را در تامین منابع مالی فعالیت‌های اقتصادی بلندمدت به همراه آورد و به بنگاه‌های اقتصادی و صنعتی که از کمبود نقدینگی رنج می‌برند، در راستای تامین مالی یاری رساند که این امر نهایتا کمک شایانی به خروج صنایع از رکود خواهد کرد. از سوی دیگر با نبود یا کمرنگ بودن ابزارهای نوین مالی در بازار سرمایه ایران علاوه بر عدم امکان پوشش ریسک و جلوگیری از وقوع زیان بیشتر برای فعالان، بازار در جذب سرمایه‌‌گذار موفق نخواهد بود.
بنابراین به‌منظور جذب و هدایت منابع سرمایه‌ای به بورس و بخش مولد اقتصاد به‌جای فعالیت در بخش دلالی و سفته‌بازی، تامین نیاز سرمایه‌گذاران، توسعه و کارآمدی بازار سرمایه، تامین مالی ساده و ارزان بنگاه‌های اقتصادی و دولت، تامین مالی از طریق بازارهای بین‌المللی، جذب سرمایه‌های خارجی و کمک به رونق و رشد اقتصادی و اشتغال در کشور؛ نیازسنجی و طراحی و توسعه مستمر ابزارهای نوین مالی در بازار سرمایه ایران بیش از پیش ضرورت دارد.
در واقع بازار سرمایه ایران در سال‌های اخیر، مسیر پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشته است و در حال حاضر از لحاظ تنوع در نهادهای مالی، به جایگاهی رسیده که شاهد تنوع وسیعی از نهادهای مالی در این بازار هستیم. ابزارهایی که تاکنون در بازار سرمایه فعالیت داشته‌‌اند در سطح ساده‌ای بوده‌‌اند، از این رو با توجه به افزایش پیچیدگی‌‌های بازار سرمایه لازم است از ابزارهایی که متناسب با این پیچیدگی طراحی شده‌‌اند برای حضور و فعالیت سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه استفاده کرد. در این میان ظهور و بروز ابزارهای جدیدی همچون صندوق‌های جسورانه، صندوق‌های اختصاصی، صندوق پروژه، فراصندوق، تامین مالی جمعی و...از آن جمله ابزارهای جدید هستند. البته در حال حاضر تعدادی از این ابزارها در بازار سرمایه معرفی شده‌‌اند و آرام آرام جای خود را در میان ابزارهای مالی دیگر باز می‌کنند.اما سرعت این موضوع کافی نیست و از مشکلاتی در توسعه سریع برخوردار هستند.
باید به یاد داشته باشیم که بازار سرمایه ایران، جدا از بازارهای جهانی نیست و شاخص‌ها و عوامل اصلی و کلان بازار ایران نیز از بازارهای بین‌المللی تاثیر می‌پذیرد. در این راستا با توجه به رشد فناوری، اکنون ابزارهای مختلفی در بازار سرمایه ابداع شده است که این ابزارها امکان استفاده از فرصت‌های مختلف در بورس را فراهم می‌کنند. اما در این میان همچنان مشکلات زیادی وجود دارد که ابزارهای جدید با آن دست به گریبان هستند؛ یکی از این مشکلاتی که از سوی متولیان سرمایهگذاری جسورانه از جمله صندوق‌های پژوهش و فناوری مطرح می‌شود این است که مطابق رویه‌های موجود در بازار سرمایه، برای راهاندازی صندوق‌های جسورانه بورسی که تقاضای زیادی از سوی این نهادها برای آن وجود دارد، لازم است حتما یکی از نهادهای مالی دارای مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار به عنوان مدیر صندوق تعیین شود. این در حالی است که در صورتی‌‌که نهادهای مالی مورد تایید سایر مراجع از جمله صندوق‌های پژوهش و فناوری مورد تایید دبیرخانه کارگروه معاونت علمی ریاست‌جمهوری نیز به عنوان رکن مدیر صندوق پذیرفته شوند، می‌توانیم شاهد بروز و ظهور تعدادی از صندوق‌های سرمایهگذاری جسورانه در بازار سرمایه باشیم. به عبارت دقیق‌تر در این صورت توسعه این بازار به طرز قابل توجهی افزایش خواهد یافت.
در این میان، هفته گذشته شاهد ورود دو ابزار جدید به بازار سرمایه بودیم؛ تامین مالی جمعی و صندوق در صندوق که می‌توانند در توسعه بازار سرمایه ایران نقش مهمی بر عهده داشته باشند.
در واقع یکی دیگر از ابزارهای مالی جدید، تامین مالی جمعی است؛ جذب منابع خرد اشخاص حقیقی و حقوقی از سوی ابزارهای تامین مالی جمعی برای پروژه‌های خاص نیز از جمله دیگر ابزارهای جدیدی است که در حال طی مسیر رشد و توسعه خود در بازار سرمایه است. در این راستا باید عنوان کرد در صورتی که از تمامی شقوق آنها به تدریج در بازار استفاده شود می‌توان شاهد نقش‌‌آفرینی آن در بازار سرمایه بود. در همین راستا ورود صندوق در صندوق‌ها (Fund Of Funds) نیز یکی از مهم‌ترین رخدادهای بازار سرمایه بود؛ فراصندوق در اکوسیستم سرمایهگذاری ایران واژه‌ای نوپا است. ساختار فراصندوق در شهریور ۱۳۹۷ توسط سازمان بورس و اوراق بهادار ایران ابلاغ شد. بر این اساس موافقت اصولی نخستین فراصندوق کشور با نام صندوق سرمایهگذاری ثروت ستارگان در مهر ۱۳۹۸ به ثبت رسید. موضوع اصلی ثبت فراصندوق‌ها، زمینه‌سازی افزایش تعامل بخش خصوصی و نهادهای اقتصادی حاکمیتی است. در این راستا فعالان بازار سرمایه یکی از مهم‌ترین چالش‌های راهاندازی چنین صندوق‌هایی را زمان طولانی صرف تاسیس و آغاز به کار آن می‌دانند. تا جایی که معتقدند این پروسه بیش از دو سال زمان می‌برد!
در این میان کارشناسان بازار سرمایه معتقدند مبحث دیگری که در کشور وجود دارد، احیای واحدهای اقتصادی راکد دارای قابلیت رشد است که می‌تواند از طریق تاسیس صندوق‌های سرمایهگذاری اختصاصی محقق شود. درباره پروژه‌ها نیز صندوق پروژه و شرکت‌‌های سهامی عام پروژه‌‌محور از جمله دیگر ابزارهای موجود است که می‌توانیم شاهد توسعه این ابزار در بازار سرمایه باشیم.
حال هر چند لزوم ورود ابزارهای مالی جدید به بازار سرمایه نشان از بلوغ این بازار و رسیدن به معیارهای جهانی دارد، اما نباید پروسه‌ها و فرآیندهای اجرایی این موارد را نیز نادیده گرفت. تسهیل شرایط و کاستن از بوروکراسی‌ها از مهم‌ترین مواردی است که سیاستگذاران بازار سرمایه باید به آن توجه ویژه‌ای داشته باشند.
