مختصات بودجه در شرایط تحریم نفتی
تعرفه مالیات ارزش‌افزوده ۹ درصد تعیین شده است که ۵ درصد سهم دولت، ۳ درصد سهم شهرداری و یک درصد هم سهم بخش سلامت است. در یکی از فصول قانون مالیات ارزش‌افزوده، موارد معافیت تعیین شده که براساس آن ۷/ ۵۵ درصد از تولید ناخالص داخلی از مالیات ارزش‌افزوده معاف است. در لایحه بودجه سال آینده، مالیات ارزش‌افزوده سهم دولت ۸۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده که ۶۵ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان سهم دولت، حدود ۱۳ هزار میلیارد تومان سهم سلامت و بقیه نیز سهم تربیت‌بدنی است. سهم شهرداری‌ها نیز تقریبا ۴۰ هزار میلیارد تومان است. در واقع ۱۲۰ هزار میلیارد تومان مالیات ارزش‌افزوده قرار است دریافت کنیم.
مشاور رئیس سازمان برنامه و بودجه درباره معافیت‌های مالیات ارزش‌افزوده نیز عنوان کرد: ما اگر معافیت‌های مالیات ارزش‌افزوده را حذف کنیم، رقم درآمد مالیات ارزش‌افزوده ۳/ ۲ برابر می‌شود. برآورد می‌شود که ۱۵۰ هزار میلیارد تومان معافیت مالیات ارزش‌افزوده (شامل سهم شهردارها) باشد. حالا بقیه معافیت‌های مالیاتی را کنار بگذارید.
همچنین وی درباره سهم معافیت‌های مالیاتی از تولید ناخالص داخلی گفت: در قانون مالیات ارزش‌افزوده، بخش‌هایی که معاف از مالیات ارزش‌افزوده هستند، مشخص است. من معافیت بخش‌های مختلف اقتصادی را برآورد و سهم آنها را در تولید ناخالص داخلی محاسبه کردم. این سهم ۷/ ۵۵ درصد شد. اینکه من می‌گویم سال آینده حدود ۶۶ هزار میلیارد تومان سهم دولت است، این ۴۴ درصد رقمی است که دولت می‌تواند مالیات ارزش‌افزوده بگیرد. این یک درآمد از دست رفته است. ما در موارد دیگر نیز معافیت‌های زیادی داریم؛ هم در مالیات‌های مستقیم و هم در مالیات‌های غیرمستقیم. میزان معافیت‌ها در مالیات بر واردات بسیار زیاد است.
کردبچه درباره میزان فرار مالیاتی در کشور گفت: من یک زمانی روی پروژه‌ای راجع به بودجه کار می‌کردم، مقامات مسوول می‌گفتند افراد زیادی اصلا اظهارنامه پر نمی‌کنند. یعنی آن زمان می‌گفتند ۲۰۰ تا۳۰۰ هزار میلیارد تومان میزان فرار مالیاتی است. درحال‌حاضر مالیات مشاغل کمتر از مالیات بر حقوق است. برای سال آینده مالیات حقوق ۱۵ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان است، اما مالیات مشاغل ۱۴ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان برآورد شده است. این درحالی است که در حوزه مالیات برمشاغل ظرفیت‌های بسیاری وجود دارد. اینکه اصناف مالیات کمتری می‌پردازند، به این معناست که فرار مالیاتی در این حوزه بالاست.
کردبچه درباره شرایط تحقق درآمد مالیاتی در دوران رکود گفت: زمانی که بحث رکود را مطرح می‌کنیم، منظور تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت است. وقتی که ما از نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی می‌گوییم، تولید ناخالص داخلی به قیمت اسمی مطرح است. شما ببینید همین امسال تورم بالای ۳۴، ۳۵ درصد است، بنابراین وقتی می‌خواهیم تولید ناخالص داخلی را برآورد کنیم، باید به قیمت اسمی دقت کنیم، چون مبنای خرید و فروش در بازار، تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت که نیست. ارزش کالا و خدمات در بازار که به قیمت ثابت نیست؛ همه به قیمت جاری است، یعنی تورم در آن لحاظ شده است. بنابراین زمانی که درباره نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی بحث می‌کنیم و می‌گوییم مالیات سال آینده نسبت به عملکرد امسال ۲۵ درصد رشد دارد، یعنی اینکه تورم در آن لحاظ شده است.
این اقتصاددان همچنین درباره نهادهایی که مالیات پرداخت نمی‌کنند، اظهار کرد: براساس تاکید مقام معظم رهبری تمام نهادهای انقلاب اسلامی باید مالیات متعلقه را بدهند، ولی معادل رقم واریزی در طرف مصارف به آنها برگشت می‌شود. این موضوع به شفاف‌سازی درآمدهای مالیاتی کمک می‌کنند. البته برای بودجه سالانه با اطلاعات جدیدتری که به‌دست آمده، قرار است این کار سامان بیشتری یابد.
وی همچنین درباره تخصیص بودجه به نهادهای غیرپاسخگو آن هم در شرایط رکود اضافه کرد: برای بودجه سال ۹۹ کمیته‌ای در سازمان برنامه و بودجه تشکیل شد به نام کمیته بازبینی هزینه‌ها. بر این اساس، حدود ۱۰۰ ردیف هزینه‌ای از بودجه حذف شد. ۲ سال است که جدول ۱۷ حذف شده است و مواردی هم که از این جدول جدول شماره ۷ منتقل شده، بیشتر آنها برای سال آینده حذف شده است. تعداد خیلی کمی شاید مانده باشد. بودجه سال ۹۹ با سال ۹۸ در این زمینه متفاوت است.
کردبچه درمورد افزایش بودجه شرکت‌های دولتی در بودجه سال آینده عنوان کرد: در بودجه کل کشور ۱۳۹۸ معادل ۷۲درصد سهم بودجه شرکت‌های دولتی و ۲۸ درصد سهم بودجه عمومی است. سال آینده نیز به همین شکل و تغییری نکرده است. سال آینده هم ۷۲ درصد از بودجه کل کشور مربوط به شرکت‌های دولتی و ۲۸ درصد سهم بودجه عمومی است. درست است که دولت فشار به خود می‌آورد و صرفه‌جویی می‌کند، ولی این بخش‌ها باید تولید کنند. ما وقتی بالای ۲۵ درصد تورم داریم، اعتبارات این بخش‌ها فقط ۱۶ درصد رشد کرده است. یعنی حداقل ۱۰ درصد زیر تورم رشد می‌کند. از سوی دیگر، قیمت کالاهایشان افزایش نمی‌یابد و از این طرف، هزینه‌های تولیدشان باید تامین شود.
کردبچه در انتهای صحبت‌های خود و در جواب به این سوال که آیا بودجه سال آینده بلندپروازانه است یا براساس یک دولت تنگدست تدوین شده است بیان کرد: هیچ‌کجای بودجه بلندپروازانه نیست. بودجه عمومی دولت ۶/ ۵ درصد رشد داشته است. از این انقباضی‌تر در تاریخ بودجه‌نویسی ایران بعید است پیدا کنید. از سوی دیگر، درآمدهای اختصاصی ۱۱ درصد رشد داشته است. دیگر دولت در چه حدی باید بودجه را تدوین می‌کرد؟ اعتبارات هزینه‌ای دولت حدود ۴ درصد رشد دارد. این درحالی است که از یک طرف ۱۵ درصد حقوق‌ها را افزایش دادیم، ولی اعتبارات جاری ۴/ ۴ درصد افزایش پیدا کرده است. یعنی دولت باید باقی هزینه‌های خود را کاهش می‌داده که بتواند حقوق‌ها را بالا ببرد. انقباضی‌تر از این دولت تاکنون بودجه را نبسته است. من در شرایط جنگی هم در سازمان برنامه و بودجه بودم. با این شرایط ما بودجه را نبستیم. واقعا بودجه در شرایط سختی بسته شد.
