به‌کارگیری معاملات آتی در بورس‌های کالایی دنیا

قراردادهای آتی، بستری امن برای سرمایه‌گذاری

یکی از کارکردهای مهم به کارگیری قراردادهای آتی در بورس‌های کالایی دنیا، سرمایه‌گذاری است که کارکردهای متنوعی در بورس‌‌های کالایی منتخب دنیا دارد آن هم در شرایطی که بسیاری از معاملات مشتقه بر کالاهایی غیرمعمول انجام می‌پذیرد. این شرایط نشان می‌دهد که بازارهای مختلف می‌توانند با چهره‌هایی متنوع با قراردادهای آتی روبه‌رو شوند. بررسی بازارهای مشابه نشان می‌دهد که می‌توان به ایجاد بازار آتی برای بسیاری از کالاها در ایران خوش‌بین بود.

ترکیب فعالان بازار آتی نیز نکته مهمی به شمار می‌آید که می‌تواند چهره بهتری از بازارهای مختلف را ترسیم کند. به گزارش «کالاخبر»؛ ترکیب موقعیت‌های معاملاتی باز بازار آتی قهوه عربی و گاو زنده بورس کالا و معاملات آتی برزیل در سال ۲۰۰۷ نمایانگر حضور قدرتمند و روزافزون سرمایه‌گذاران در هر دو بازار است. به‌طوری‌که فعالان داخلی، خرده فروشان و فعالان خارجی در این بازار حضور قدرتمندی دارند.در اینجا به دو نکته تاکید می‌شود؛ نخست اینکه حضور سرمایه‌گذاران در بازار گاو زنده بسیار بیشتر از بازار قهوه عربی است؛ چون قرارداد گاو زنده این بورس دارای تسویه نقدی است و خطر درخواست تحویل از طرف‌های معامله وجود ندارد. دوم اینکه برخلاف برخی از بورس‌های کالایی از قبیل بورس‌های چین و هند، هیچ‌گونه محدودیتی درخصوص نوع سرمایه‌گذارانی که در این بورس به فعالیت می‌پردازند وجود ندارد به استثنای اینکه تمامی سرمایه‌گذاران باید الزامات حداقل نقدینگی را رعایت کنند.ترکیب فعالان بازار که از سوی بورس کالای دالیان چین تهیه شده نشان می‌دهد که حجم و موقعیت معاملات باز به‌گونه‌ای متوازن میان سرمایه‌گذاران خرد و شرکت‌های سرمایه‌گذاری تجاری توزیع شده‌اند. تعداد زیاد سرمایه‌گذاران خرد (۹۵ درصد) نشان می‌دهد که مشارکت سوداگرانه در بازار چین تا حد زیادی ناشی از سرمایه‌گذاران خرد است. تا اوایل سال ۲۰۰۷، موسسات مالی و سرمایه‌گذاران خارجی، اجازه مشارکت در بازار آتی را نداشتند و اتاق پایاپای کارگزاری‌ها نیز از انجام معامله به نفع خود منع شده بودند.

در بازارهای آتی کالای هند نقش سوداگری همواره جای بحث و جدل بوده است. درباره ترکیب این بازار اطلاعات چندانی در دست نیست، زیرا بورس کالای هند و سایر بورس‌های کالایی این کشور که کالاهای متعددی را معامله می‌کنند مشتریان را ملزم نمی‌کنند که هنگام افتتاح حساب‌‌های خود، به‌عنوان پوشش‌دهنده ریسک یا سفته‌باز ثبت‌نام کنند. درنتیجه نمی‌توان تعیین کرد بازارهای کالایی هند واقعا تا چه حد سوداگرانه هستند. پروفسور آبیجیت سن، اقتصاددانی که رئیس کمیته تحقیق و بررسی اثر معاملات آتی کالا بر قیمت‌‌ها است، در برابر این موضع دولت هند که معاملات آتی کالا (و به ویژه تاثیر سوداگری در این بازارها) را علت بحران قیمت مواد غذایی و فشار تورمی می‌‌داند استدلال‌هایی را مطرح کرده است. به گفته آقای سن: «اگرچه ابتدا قیمت‌‌های نقدی افزایش یافت، اما اثر کلی معاملات آتی بر قیمت‌ها، ثبات‌آفرین بوده است.» بورس کالای هند به نوبه خود این استدلال را مطرح می‌کند که معرفی قرارداد آتی کالا ساختار بازار بسیاری از کالاها را تغییر داده است. کشاورزان اکنون در نتیجه افزایش شفافیت بازار در مواضع بهتری قرار دارند و می‌توانند قیمت‌‌های بهتری را طلب کنند.