بهای گواهی سپرده سکه در بورس کالا کمتر از نرخ‌های بازار قیمت‌گذاری شده است
نوای متناقض سکه بورسی
رشد سرسام‌آور بهای سکه در بازار آزاد یکی از رخدادهای خبرساز این روزهاست که اثر دوگانه نوسان قیمت‌های جهانی و رشد بهای آزاد ارز را نشان می‌دهد. این در حالی است که قیمت سکه معامله شده روز گذشته در بازار گواهی سپرده کالایی بورس کالا موسوم به سکه یک‌روزه ارقامی کمتر از این نرخ را نشان می‌دهد. به‌صورت دقیق‌تر در روز گذشته گواهی سپرده سکه رقمی معادل ۱۰ میلیون و ۶۶۲ هزار تومان معامله شده بود که در مقایسه با نرخ‌های بازار و قیمت‌هایی نزدیک به ۱۱ هزار تومان از تعادل قیمتی بالاتری حکایت دارد. این اتفاق را باید یک استثنای مهم به شمار آورد آن هم در مقایسه با شرایطی که در گذشته بهای گواهی سپرده سکه بیش از قیمت‌های بازار بود و البته در نهایت بازار آزاد از قیمت‌های بورس کالا تبعیت کرده است. به‌صورت مرسوم قیمت سکه بورسی تحویل یک‌روزه ۱۵۰ تا بیش از ۲۰۰ هزار تومان بالاتر از نرخ‌های بازار بوده ولی هم‌اکنون این نرخ نزدیک به ۲۴۰ هزار تومان پایین‌تر از قیمت‌های بازار است که هم در نوع خود کم‌نظیر بوده و همچنین می‌تواند جوانب خاصی را در بر داشته باشد. ۵ روز است که بازار گواهی سپرده سکه در بورس کالا صف خرید دارد ولی در روزهای اخیر شاهد هستیم که حجم معاملات آن چشمگیر نیست. به عبارت ساده‌تر فروشندگان چندان هم تمایل جدی به فروش ندارند اما صفوف خرید شکل گرفته هم به قدری قدرتمند نیست که جو غالب در بازار را به سمت رشد مستمر قیمت‌ها هدایت کند. امنیت بالای معاملات در بازار گواهی سپرده سکه موسوم به سکه یک‌روزه در کنار امکان معاملات آزادانه دو فاکتور مهم در معاملات سکه در بورس کالاست که مدت‌ها به‌عنوان یک سیگنال مهم معاملاتی از آن یاد شده است. این در حالی است که سخت‌گیری‌های پیشین موجب شد تا جایگاه این معاملات در بازار طلا تضعیف شود آن‌هم در شرایطی که مدت‌هاست داد و ستد آتی سکه در بورس کالا متوقف شده است. نیاز به افزایش ظرفیت خزانه بانک‌ها و تسهیل ورود و خروج سکه می‌تواند جایگاه این بازار را تقویت کند. پایین بودن هزینه مبادله یا سهولت آن در بورس کالا خود عامل مضاعفی است که از معاملات سکه در بورس کالا حکایت می‌کند.
بازخوانی یک تجربه دردناک
۲۸ اردیبهشت سال جاری معاملات در بازار گواهی سپرده سکه متوقف شد. در آن زمان شاهد بودیم که قیمت گواهی سپرده سکه در بورس کالا بالاتر از نرخ‌های بازار آزاد قرار گرفته بود. همین بهانه موجب شد تا بانک مرکزی و دقیق‌تر شخص رئیس کل، لب به گلایه گشوده و در نهایت تصمیم‌سازان بورس هم به توقف این بازار رضایت دادند تا خاطر برخی مدیران پولی در کشور مکدر نشود. این داستان در آن زمان مورد بحث قرار گرفت و نگاهی به گزارش‌های «دنیای‌اقتصاد» در اواخر اردیبهشت و اوایل خرداد همه چیز را نشان می‌دهد. اما تکدرخاطر مدیران نتیجه‌ای برای بازار نداشت.
قیمت گواهی سپرده سکه در پایان اردیبهشت ماه معادل ۷ میلیون و ۶۱۵ هزار تومان بوده که در بازار آزاد این رقم نزدیک به ۷ میلیون و ۴۲۰ هزار تومان قیمت‌گذاری شده بود. همین اختلاف قیمتی موجب شد تا معاملات گواهی سپرده سکه در بورس کالا متوقف شده و صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا هم با افت نرخ جدی روبه‌رو شوند. به عبارت دقیق‌تر قیمت سکه حداکثر ۷ میلیون و ۶۱۵ هزار تومان بود ولی این رقم هم‌اکنون سقف ۱۱ میلیون تومان را نیز در هم شکسته است. حال باید این پرسش را مطرح کرد که آیا توقف بازار گواهی سپرده کالایی سکه در بورس کالا توانست رشد بهای آزاد سکه را متوقف کند یا بسته شدن این بازار در همان زمان چه منفعتی برای بازار داخلی به همراه داشت.
در شرایطی قرار داریم که قیمت‌ها در بازار گواهی سپرده سکه طلا پایین‌تر از نرخ‌های نقدی در بازار آزاد است. این رقم هم‌اکنون نزدیک به ۴۰۰ هزار تومان است بنابراین نمی‌توان از کنار آن به سادگی عبور کرد. زمانی گواهی سپرده سکه یا همان سکه بورسی در بورس کالا بالاتر از نرخ بازار آزاد قیمت‌گذاری می‌شد و بازار در نهایت از قیمت‌های بورس تمکین کرد. هم‌اکنون بهای سکه در بورس کمتر از قیمت‌های بازار آزاد است و می‌توان این سوال را مطرح کرد که آیا باز هم بازار از نرخ‌های بورس تبعیت می‌کند یا خیر. اگر تنها بر اساس تجربیات گذشته اظهارنظر کنیم امکان تبعیت بازار از بورس در معاملات سکه وجود دارد ولی باید به این نکته نیز اشاره کرد که نوسان قیمت‌های مجاز در بورس کالا هم‌اکنون رقمی نزدیک به یک درصد است و بازار گواهی سپرده سکه با صف خرید روبه‌روست بنابراین یکی دو روز آینده می‌توان به وضوح در این خصوص اظهارنظر کرد. شاید با تجربه این روزهای بازار بتوان یک برآورد خوب از نوسان قیمت‌های بورس و بازار به خواننده ارائه کرد. البته تجربیات اخیر نشان می‌دهد که پتانسیل تداوم رشد قیمت‌ها در بورس کالا وجود دارد.
خودنمایی تاثیر سیاست‌های پولی بر بهای سکه بورسی
در این خصوص دکتر محمد طزری از کارشناسان برجسته بازار در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» درخصوص فاصله قیمت سکه بین بورس کالا و بازار آزاد معاملات فیزیکی و نشانه‌های آن عنوان کرد: پس از سیاست ناظر پولی مبنی بر الزام به کاهش نرخ سپرده سرمایه‌گذاری بانک‌ها، افراد بسیاری به دلیل ریسک بالای سایر بازارها نظیر ارز، سرمایه‌های خود را که پیش از این نزد بانک‌ها سپرده کرده بودند وارد بازار سرمایه کرده که بازار گواهی سپرده سکه طلا نیز بخشی از آن است. در کنار این افراد، واسطه‌گران با انگیزه‌های سفته‌بازی نیز با توجه به جذابیت، سودآوری و اثرگذاری ابزار معاملاتی گواهی سپرده سکه طلا بهره برده و موجب رونق بیشتر این بازار شدند. فاصله قیمتی بین گواهی سپرده سکه طلا و سکه فیزیکی موجود در بازار آزاد به سمت و سویی حرکت کرده که باعث جریان‌سازی‌های اخیر شده است. به نحوی که در مقطعی از زمان شاهد صعود بهای گواهی سپرده نسبت به سکه فیزیکی بازار بودیم اما در حال حاضر این روند قیمتی به نفع سکه فیزیکی تغییر کرده و شاهد کاهش قیمت گواهی سپرده سکه نسبت به سکه فیزیکی هستیم. از این رو سیل متقاضیان به سمت خرید گواهی سکه طلا افزایش یافته است. زیرا این امکان برای آنها فراهم بود تا پس از تحصیل گواهی سکه طلا و مراجعه به بانک عامل و دریافت سکه فیزیکی آن را با قیمت بالاتر بفروشند و از تفاوت قیمت موجود بهره ببرند. در حالی که این جریان تا اواسط تیرماه که عمدتا گپ قیمتی میان این دو بازار سکه وجود داشت، تقاضا از بازار دارایی مالی یعنی گواهی سپرده به دارایی فیزیکی یعنی سکه طلا و برعکس جریان پیدا کرد. به‌طوری که تقاضای ملتهب به سمت خرید سکه فیزیکی طلا و تحویل آن به بانک‌های عامل و اخذ گواهی سکه طلا هدایت شد تا با عرضه آن در بورس کالا و بهره‌مندی از تفاوت قیمت کسب سود کنند. به این ترتیب مهاجرت تقاضا از بازار گواهی سپرده سکه طلا به بازار آزاد سکه فیزیکی مبتنی بر این بود که کدام یک سود بیشتری را به همراه دارد.
سکه یک روزه سکاندار بازار فیزیکی است یا بالعکس
طزری در پاسخ به این پرسش که آیا بهای معاملات گواهی سپرده سکاندار تعیین قیمت سکه در بازار فیزیکی است یا خیر عنوان کرد: برای پاسخ به این سوال باید به این نکته توجه داشت که وقتی دارایی فیزیکی تبدیل به دارایی مالی می‌شود به دلایل گوناگونی قابلیت معاملاتی بالاتری پیدا می‌کند. به‌عنوان مثال سکه طلا، در داد و ستدهای فیزیکی آن، موضوعاتی همچون نگهداری، احتمال تقلبی بودن و امنیت باعث می‌شود که حجم معاملات به اندازه گواهی سپرده نباشد. زیرا خرید و فروش اوراق گواهی سکه طلا، مشکلات ذاتی سکه فیزیکی را ندارد. به این ترتیب طبیعی است که حجم عرضه و تقاضا در بازار گواهی سکه بیشتر از بازار سکه فیزیکی باشد. اما باید توجه کرد که در صورت رشد شتابان و بی‌محابای سفته‌بازی در بازار گواهی سکه، بهای گواهی سپرده و سکه فیزیکی تفاوت معنی داری پیدا می‌کند. این موضوع را می‌توان با دو اصطلاح ارزش ذاتی و قیمت در بازار سهام مقایسه کرد. زمانی که اختلاف قیمت گواهی سپرده با فاصله کمی نسبت به قیمت سکه فیزیکی و البته بالاتر از آن نوسان کند، آنگاه می‌توان انتظار داشت گواهی سکه سکاندار قیمت سکه فیزیکی شود اما اگر این تفاوت و افزایش قیمت در گواهی سکه طلا خیلی بیشتر از سکه فیزیکی شود، آنگاه موضوع حباب قیمتی در گواهی سکه پیش می‌آید و قابلیت اثرگذاری بر سکه فیزیکی را از دست می‌دهد. البته باید در نظر گرفت این موضوع در بازار بدون محدودیت رخ می‌دهد. زیرا از اواسط تیر ماه سال جاری ناظر بازار سقف رشد معاملات گواهی سپرده سکه را مدیریت و محدود کرده است. از این رو برخلاف انتظار، ارزش گواهی سکه نسبت به سکه فیزیکی کاهش یافته است.
وی درخصوص آخرین اتفاقات در بازار گواهی سپرده سکه طلا گفت: تازه‌ترین رویداد در بازار گواهی سپرده سکه طلا مربوط به اواسط تیرماه سال جاری است که مربوط به موضوع حداکثر نوسان قیمت یک درصدی در بازار گواهی سکه است. تا پیش از آن شاهد رشد نوسان روزانه حتی تا ۵ درصد قیمت نیز بودیم که هم‌اکنون این رقم باز هم یک درصد است. همچنین ارزش معاملاتی هر گواهی سکه طلا از یک دهم به یک صدم تغییر یافت و این تصمیم قطعا با ورود بازیگران جدید به بازار گواهی سکه طلا همراه خواهد شد.
سایه روشن جذابیت گواهی سپرده سکه در بورس کالا
دکتر محمد طزری درخصوص میزان جذابیت خرید سکه فیزیکی نسبت به گواهی سپرده گفت: بازار سرمایه که در آن دارایی و بدهی عرضه و معامله می‌شود، بازار پیشرفته‌تری نسبت به بازار دارایی‌های فیزیکی است. به همین دلیل هر آنچه در بازار سرمایه از جمله گواهی سکه طلا معامله می‌شود، به دلیل عدم نیاز به نگهداری، عدم نیاز به مهارت شناخت اصالت کالا، قدرت تبدیل به نقدینگی بیشتر، امنیت بالاتر در حین معامله نسبت به دارایی‌های متناظر فیزیکی خود، از جذابیت قابل توجهی برخوردار است. نکته جالب توجه این است که این ویژگی‌ها باعث عرضه و تقاضای بیشتر در بازار گواهی سکه طلا و امثال آن می‌شود که وجود عرضه و تقاضا خود عامل دیگر بر افزایش منفعت در این بازار نسبت به بازار معاملات فیزیکی طلا خواهد بود. وی در ادامه عنوان کرد: در حال حاضر حدود ۵ بانک به‌عنوان بانک عامل، مسوولیت تعیین اصالت و نگهداری فیزیکی سکه طلایی که به پشتوانه آن گواهی سکه صادر شده است را بر عهده دارند. به‌طور طبیعی سخت‌گیری ویژه‌ای برای ورود سکه به خزانه بانک‌های عامل وجود ندارد اما قطعا محدودیت وجود دارد. زیرا بانک‌های عامل باید براساس ظرفیت مورد تایید سازمان بورس اقدام به جمع‌آوری سکه فیزیکی طلا کرده و تایید سازمان بورس نیز مبتنی بر رعایت شرایط خزانه از نظر امنیت و مکان نگهداری سکه‌ها و نیز وثیقه‌گذاری بانک‌ها است. مجموعه این عوامل باعث محدودیت در ظرفیت پذیرش سکه‌های فیزیکی طلا می‌شود. طبیعی است با استقبال بیشتر از بازار گواهی سکه طلا لازم است تعداد بانک‌های عامل افزایش یافته تا کمبود گواهی سکه طلا که عاملی موثر بر افزایش قیمت آن است، رخ ندهد.
دورنمای بازار سکه یک‌روزه در بورس کالا
این کارشناس بازار درخصوص دورنمای بازار گواهی سپرده سکه در بورس کالا عنوان کرد: دورنمای بازار گواهی سپرده یا در سطحی جامع‌تر بازار سرمایه کاملا متکی به سیاست‌ها و تصمیمات کلان در بازار پول و نیز اعمال محدودیت‌ها و وضع مقررات در بازار سرمایه است. اما در شرایط عادی، طبیعی است به دلایل ذاتی استقبال مردم از بازار گواهی سپرده سکه افزایش یابد. زیرا همان‌طور که سرمایه‌گذاری در سهام از سرمایه‌گذاری در تاسیس شرکت، متقاضیان بیشتری دارد، سرمایه‌گذاری در گواهی سکه طلا به ویژه که اکنون قیمت هر گواهی از یک دهم به یک صدم کاهش یافته است، با جذابیت بیشتری همراه می‌شود. این موضوع به این معنی است که هر فرد با داشتن ۱۰۰ هزار تومان با معیار قیمت روز سکه طلا می‌تواند یک گواهی سکه خریداری کند. بنابراین از استقبال بیشتری برخوردار خواهد شد. در کنار این موارد، با افزایش تدریجی اطلاعات تازه‌واردان بورس اوراق بهادار، می‌توانیم شاهد ورود بخشی از آنها به بورس کالا و استفاده از ابزارهای معاملاتی آن نظیر گواهی سکه طلا باشیم که به رونق هرچه بیشتر معاملات گواهی سپرده منجر می‌شود.
