افت ۱۱ درصدی حجم معاملات پاییز بورس کالا در عین رشد ۱۵ درصدی ارزش معاملات
سرمای معاملات و گرمای قیمت‌ها
اگرچه روند رو به رشد قیمت اغلب کالاهای پایه در بازارهای جهانی، دلیل اصلی رشد ارزش معاملات بورس کالای کشور، در عین کاهش حجم معاملات به‌شمار می‌رود و درواقع تا حد زیادی گریزناپذیر تلقی می‌شود، اما وضعیت فعلی می‌تواند بخشی از صنایع تکمیلی کشور و مصرف‌کننده نهایی را دچار چالش جدی کند؛ آن هم در شرایطی که در ماه‌های ابتدایی سال نیز بازارها با رشد قیمتی قابل‌توجهی به علت انتظارات تورمی و افزایش نرخ ارز روبه‌رو بوده‌اند.
هشدار استمرار تورم تولیدکننده
بررسی روند معاملات بازار فیزیکی بورس کالای کشور از ابتدای امسال تا پایان پاییز به وضوح رشد قیمت کالاهای معامله شده در این بازار را به نمایش می‌گذارد که این موضوع سیگنالی از استمرار شرایط تورمی در کشور به‌شمار می‌رود. بسیاری از محصولات عرضه شده در رینگ بازار فیزیکی بورس کالا، مواد اولیه صنایع تکمیلی هستند و رشد نرخ این محصولات به مفهوم بالا رفتن قیمت تمام شده تولید کالا در کشور و درواقع به تعبیر دیگر افزایش تورم تولیدکننده به‌شمار می‌رود.
براساس اطلاعات منتشر شده از سوی بورس کالای کشور ظرف آذر ماه امسال، بالغ بر ۲ میلیون و ۷۴۱ هزار تن انواع کالا به ارزش بیش از ۳۱۶ هزار میلیارد ریال در بازار فیزیکی بورس کالای ایران مورد داد و ستد قرار گرفت که حجم معاملات نسبت به آبان ماه رشد ۴۲ درصدی و ارزش معاملات نیز افزایش ۵۷ درصدی داشته است. اگرچه می‌توان رشد حجم معاملات از بازار فیزیکی بورس کالا را سیگنالی مثبت برشمرد اما برتری قابل توجه میزان رشد ارزش معاملات به حجم معاملات بیانگر استمرار تورم در بازارهای کشور است. البته این موضوع تنها مربوط به آخرین ماه از پاییز امسال نبوده و تقریبا در اغلب ماه‌های سپری شده از سال جاری میزان افزایش ارزش معاملات نسبت به حجم معاملات برتری داشته است.
بررسی داده‌های منتشر شده از سوی بورس کالای کشور بیانگر کاهش حجم معاملات در رینگ فیزیکی بورس کالای کشور نسبت به فصل قبل است که این کاهش حجم معامله به علت افت تقاضا رخ داده و منجر شده در نهایت حجم داد و ستد در این بازار نسبت به تابستان ۱۱ درصد افت داشته باشد. با وجودی که از میزان متقاضیان حاضر در بازار فیزیکی بورس کالا در پاییز امسال کاسته شده و بخش قابل توجهی از معاملات این بازار برخلاف ماه‌های قبل بدون رقابت انجام شده اما ارزش معاملات ثبت شده در این بازار در پاییز نسبت به تابستان رشد ۱۵ درصدی داشته است. مقایسه داده‌های معاملات بازار فیزیکی بورس کالا در تابستان و بهار امسال نیز حاکی از افزایش ۲۳ درصدی حجم معاملات در تابستان نسبت به بهار درحالی است که ارزش معاملات در تابستان نسبت به بهار افزایش ۹۰ درصدی را تجربه کرده است.
بنابر داده‌های بیان شده باید اذعان کرد که در طول ۹ ماه سپری شده از سال جاری تورمی قابل توجه تنها از سوی افزایش بهای مواد اولیه بر بخش تولید کشور تحمیل شده که در نهایت به زیان صنایع تکمیلی کشور تمام خواهد شد، چرا که از سویی افزایش بهای مواد اولیه نیاز صنایع تکمیلی به نقدینگی و سرمایه در گردش را بالا می‌برد و از طرف دیگر به کوچک شدن بازار مصرف این صنایع و درواقع رکود در بازار مصرف منجر می‌شود.
در حالی که انتظارات تورمی و رشد نرخ ارز ۲ سیگنال اصلی افزایش بهای مواد اولیه و در نتیجه رشد قابل توجه ارزش معاملات در بورس کالای کشور بود، در پاییز امسال، افزایشی شدن بازارهای جهانی، تبدیل به عامل اصلی رشد قیمت کالاهای عرضه شده در بورس کالای کشور شد. در آبان ماه انتظارات تورمی تا حدی در کشور تعدیل شد و نرخ ارز آزاد و نیمایی وارد مسیر کاهشی شد. این دو پارامتر به میزانی در بازارها اثرگذار شدند که یکباره از شدت تقاضا برای خرید محصول از بورس کالا به امید افت نرخ کاسته شد. البته این ذهنیت تا حدودی نیز به واقعیت پیوست و افت تقاضا باعث شد بورس کالا اقدام به کاهش قیمت پایه برخی محصولات عرضه شده در این بازار با هدف بازگرداندن رونق به بازار کند. اما رشد شتابان بهای جهانی کامودیتی‌ها اجازه نداد که این فرصت به وجود آمده به تعدیل قابل‌توجه قیمتی در بازار داخلی کشور منجر شود. قیمت پایه اغلب کالاهای عرضه شده در رینگ معاملاتی بورس کالا بر اساس بهای جهانی و نرخ ارز نیمایی محاسبه می‌شود. اگرچه از نیمه آبان ماه نرخ ارز نیمایی رو به کاهش گذاشت اما بهای جهانی بسیاری از کامودیتی‌ها افزایشی شد، به‌گونه‌ای که قیمت هر بشکه نفت برنت به بیش از ۵۰ دلار رسید و این موضوع افزایش بهای محصولات بخش پتروشیمی را رقم زد. رشد قیمتی به وجود آمده در بازار فلزات به مراتب شدیدتر از نفت و کالاهای پتروشیمیایی نیز بود، به‌گونه‌ای که برخی فلزات اساسی در روزهای پایانی سال ۲۰۲۰ میلادی به رکورد چند سال گذشته خود رسیدند. به این ترتیب افزایش قیمت پرشتاب ایجاد شده در بازارهای کالایی دنیا بر روند معاملات بورس کالای کشور نیز اثرگذار شد و اجازه تعدیل نرخ کالاهای عرضه شده در بازار متناسب با تعدیل انتظارات تورمی را ندارد. افزایشی شدن بهای اغلب کامودیتی‌ها در ماه پایانی سال ۲۰۲۰ و پیش‌بینی استمرار این وضعیت در میان مدت سیگنالی مثبت برای فعالان بازار کشور نیز بود، به گونه‌ای که به یکباره از نیمه آذر ماه بورس کالای کشور نیز از رکود خارج شد و رونقی جدید گرفت. اگرچه افزایش تقاضا در رینگ معاملاتی بورس کالا موضوعی مثبت تلقی می‌شود اما نباید فراموش کرد که این موج جدید تقاضا لزوما به مفهوم خروج بازار داخل از وضعیت رکود نیست، بلکه بخش قابل توجهی از خریدهای فعلی با هدف تولید کالا و صادرات برای استفاده از فرصت افزایش قیمت‌های جهانی به وجود آمده که البته موضوعی مثبت به شمار می‌رود. اما همچنان بازار داخل به اعمال سیاست‌هایی برای خروج از وضعیت رکودی نیاز جدی دارد. توجه به این موضوع در حالی که تورم در بخش تولید ادامه‌دار شده است از اهمیتی دوچندان برخوردار است، چرا که استمرار این وضعیت بازارهای داخلی را به رکود تورمی عمیق‌تری گرفتار خواهد کرد.
زمستانی پر رونق در انتظار تالار محصولات صنعتی
در پاییز امسال تالار محصولات صنعتی و معدنی بورس کالای کشور میزبان عرضه حدود ۵ میلیون و ۳۰۰ هزار تن انواع کالا بود که این رقم نسبت به میزان عرضه در تابستان رشدی ۲۶ درصدی داشته است. برخلاف روند افزایشی عرضه اما میزان تقاضای به ثبت رسیده در این بازار در پاییز نسبت به تابستان کاهش ۷ درصدی داشت و در نهایت نیز میزان معاملات انجام شده از این بازار در پاییز نسبت به تابستان با افت ۳ درصدی همراه بود. برخلاف کاهش حجم داد و ستد در رینگ صنعتی بورس کالا اما ارزش معاملات در این بازار افزایش داشت به گونه‌ای که ارزش معاملات این بازار در پاییز نسبت به تابستان با رشدی ۱۴ درصدی همراه بود. برخلاف ماه‌های ابتدایی سال که رشد نرخ ارز سیگنال‌ساز اصلی بالا رفتن ارزش معاملات تمامی گروه‌های کالایی بورس کالا بود، اما در ۳ ماه پاییز، افزایشی شدن بهای جهانی فلزات فاکتور اصلی تاثیرگذار در این بازار بوده است. درحال حاضر اغلب پیش‌بینی‌های موسسات بین‌المللی بر استمرار روند افزایشی قیمت در فلزات اساسی در میان‌مدت حکایت دارد و این موضوع می‌تواند عاملی در جهت رونق گرفتن معاملات بخش صنعت بورس کالای کشور در اولین ماه از زمستان امسال باشد.
نگاهی به روند معاملات بورس کالا در آخرین ماه از پاییز
تالار محصولات صنعتی و معدنی بورس کالای ایران، در آخرین ماه از پاییز امسال میزبان معامله یک میلیون و ۱۷۸ هزار تن انواع کالا به ارزش ۱۶۷ هزار و ۲۱۸ میلیارد ریال بود. حجم معامله در تالار صنعتی و معدنی بورس کالای کشور در آذر نسبت به آبان رشد ۶۶ درصدی را تجربه کرد. در این تالار یک میلیون و ۱۳۷ هزار تن انواع فولاد، ۱۸ هزار و ۷۱۵ تن انواع مس، ۵۷ تن کنسانتره فلزات گرانبها، ۶۰۰ تن کنسانتره مولیبدن، یک هزار و ۴۲۵ هزار تن آلومینیوم، یک هزار و ۵۰۰ تن کک، ۳ هزار و ۳۴۰ تن روی، ۷۰۰ تن چدن و ۲۹ کیلو گرم شمش طلا از سوی مشتریان خریداری شد.
همچنین در تالار فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی بورس کالای ایران نیز طی آذرماه افزون بر یک میلیون و ۵۵۹ هزار تن انواع کالا به ارزش ۱۴۸ هزار و ۴۳۳ میلیارد ریال در دو بخش داخلی و صادراتی معامله شد. در این تالار بالغ بر ۴۶۷ هزار و ۶۴۲ تن انواع قیر، ۲۴۵ هزار و ۲۷ تن انواع مواد پلیمری، ۱۲۸ هزار و ۴۴۳ تن مواد شیمیایی، ۲ هزار تن سلاپس واکس و ۵۳۰ هزار تن وکیوم باتوم به فروش رسید. از دیگر کالاهای معامله شده در این تالار می‌توان به دادوستد ۲ هزار و ۲۸۵ تن عایق رطوبتی، ۹ هزار و ۳۵۲ تن روغن پایه، ۲۸ هزار و ۷۱۰ تن گوگرد، ۶۰۰ تن آرگون و ۱۴۴ هزار تن لوب کات اشاره کرد. بازار فرعی بورس کالای ایران نیز ظرف آخرین ماه از پاییز امسال، معامله ۳ هزار و ۳۴۵ تن انواع کالا را تجربه کرد. همچنین ۳۲۰ کیلوگرم زعفران نیز در تالار محصولات کشاورزی بورس کالای ایران به فروش رسید. علاوه بر موارد بیان شده، ظرف آذر ماه امسال بازار املاک و مستغلات بورس کالا نیز شاهد عرضه یک ملک از سوی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح واقع در شهرستان دماوند (دشت مشاء) به مساحت ٣٦٢٣ مترمربع بود. قیمت پایه پیشنهادی برای این ملک ۱۳۰میلیارد ریال در نظر گرفته شده بود که درنهایت نیز با قیمت پایه به فروش رفت.
