به‌رغم رشد محسوس عرضه‌ها، حجم معاملات بازار فیزیکی بورس کالا افت محدودی داشت
فوران عرضه کالایی‌ها در دی ماه
در این میان نزدیک شدن به تعطیلات سال نوی چینی باعث شده مسیر افزایشی قیمت‌های جهانی کامودیتی‌ها متوقف شود و در برخی موارد نیز مسیر کاهشی ضعیفی با شتاب اندک آغاز شده است. مجموع این عوامل سیگنالی منفی برای بازار فیزیکی بورس کالا بوده که می‌تواند به استمرار روند رکودی در این بازار دامن بزند.
رکورد عرضه سالانه در دی‌ماه
در حالی اولین ماه از زمستان امسال به اتمام رسید که بازار فیزیکی بورس کالا در این ماه میزبان عرضه قطعی بالغ بر ۴ میلیون و ۳۰۰ هزار تن انواع کالا بود؛ این رقم بیشترین میزان عرضه محصول در این رینگ از ابتدای امسال تا پایان دی ماه بوده است. میزان تقاضای به ثبت رسیده برای خرید محصول از بازار فیزیکی بورس کالا در دی‌ماه نیز حدود ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار تن بود که این میزان، بیشترین رقم ثبت شده تقاضا در این بازار پس از آبان امسال بود که نشان می‌دهد بهبودی جدید در این بازارها هرچند محدود ثبت شده است. در واقع اگرچه فاصله قابل توجهی میان عرضه و تقاضا در این بازار وجود داشت و شاهد برتری قابل توجه عرضه نسبت به تقاضا ظرف اولین ماه از زمستان بودیم اما باید اذعان کرد که خریداران نیز حضور نسبتا پررنگ‌تری در رینگ معاملاتی بازار فیزیکی بورس کالا ظرف دی ماه داشتند. البته این افزایش حضور خریداران در این رینگ به رشد حجم معاملات منجر نشد و در نهایت در دی ماه امسال تنها حدود ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار تن از کالای عرضه شده در این بازار مورد داد و ستد قرار گرفت که این رقم برابر ۵/ ۵۳ درصد از حجم عرضه ظرف این مدت بود. به این ترتیب باید اذعان کرد اگرچه بازار فیزیکی بورس کالا در دی ماه میزبان حضور پررونق خریداران بود، اما این افزایش حضور به رشد حجم معاملات نسبت به ماه قبل خود یعنی آذر منجر نشد. به‌صورت دقیق‌تر شاهد بودیم تقاضا در گروه‌های کالایی خاصی تجمیع شد و به همه عرضه‌ها سرایت فراگیر نداشت.
بررسی جزئی‌تر معاملات بازار فیزیکی بورس کالا از رشد حجم تقاضا و معامله در دو هفته ابتدایی این ماه حکایت دارد، در واقع این گونه به نظر می‌رسد که استمرار روند افزایشی بهای کالاهای پایه در دنیا پس از چند هفته متوالی توانست محرک بازار داخلی نیز شود و خریداران را به بازار بیاورد. البته در بسیاری از رینگ‌ها، خریداران بهایی کمتر از قیمت پایه را برای محصولات مد نظر خود ثبت می‌کردند که این قیمت‌ها با موافقت فروشنده مواجه نمی‌شد و از همین رو حجم معاملات در دی‌ماه نسبت به آذر اندکی افت داشت.
تعیین نرخ در بازارهای داخلی کاملا وابسته به قیمت در بازارهای بین‌المللی است، بنابراین هر‌گونه نوسانی در بازارهای بین‌المللی می‌تواند به سرعت در بازارهای داخلی نیز اثرگذار شود. نحوه این اثرگذاری به گونه‌ای است که قرار‌گیری روند قیمتی محصولات در مسیر افزایش می‌تواند باعث تحریک تقاضا در بازار داخل شده و افت بهای جهانی یک کالا نیز عموما سیگنالی منفی برای بازارهای داخلی به‌شمار می‌رود. البته در دور جدید افزایش قیمت جهانی کالاهای پایه که از نوامبر ۲۰۲۰ آغاز شد، بازار داخل در هفته‌های اول تاثیر نسبتا کمی از این روند افزایشی پذیرفت. درواقع اگرچه این افزایش بهای جهانی به رشد قیمت پایه اغلب محصولات عرضه شده در بورس کالا منجر شد، اما بر خلاف رویه معمول این افزایشی شدن بهای جهانی نتوانست متقاضیان را برای خرید هرچه بیشتر محصول ترغیب کند. البته فراز و فرود بهای ارز و اثر آن بر قیمت‌های پایه و ذهنیت معامله‌گران را نمی‌توان نادیده گرفت.
این رفتار در حجم معاملات در وهله اول به موج اول تعدیل انتظارات تورمی در کشور برای سال جاری (نیمه آبان ماه) بازمی‌گردد که تقریبا همزمان با ورود نرخ کالاهای جهانی به مسیر افزایش رخ داد. تعدیل انتظارات تورمی باعث شد تا بسیاری خریدهای خود را به امید کاهش قیمت پایه عرضه با افت نرخ ارز به تعویق بیندازند. هر چند که در عمل پارامتر رشد قیمت جهانی بسیار قوی‌تر از کاهش نرخ ارز نیمایی در کشور عمل کرد و عملا بهای پایه اغلب کالاهای عرضه شده در بازار فیزیکی بورس کالا نیز متناسب با رشد نرخ جهانی افزایشی شد.
موضوع مهم دیگری که باعث شد تا افزایشی شدن بهای جهانی کامودیتی‌ها نتواند به رونق قابل‌توجه در بازارهای کالایی مواد اولیه در کشور ظرف هفته‌های گذشته منجر شود را باید در میزان رشد قیمتی این محصولات در بازار داخل جست‌وجو کرد. برخلاف روند قیمتی اغلب کامودیتی‌ها که در ماه‌های ابتدایی سال ۲۰۲۰ متاثر از شیوع کووید- ۱۹ وارد مسیر کاهشی شد، اما ایجاد انتظارات تورمی از هفته‌های ابتدایی امسال در عین رشد نرخ ارز باعث شد تا بهای پایه بسیاری از کالاها در کشور از ابتدای امسال افزایشی باشد و رشدی بی سابقه را تنها در اثر پارامتر نرخ ارز نیمایی تجربه کند. درواقع این میزان رشد، فارغ از اثر نرخ جهانی به میزانی زیاد بود که دیگر بازار داخل به سادگی آمادگی پذیرش افزایش مجدد قیمت‌ها در اثر فاکتور رشد قیمت‌های جهانی را نداشت و همین موضوع باعث شد تا حضور متقاضیان در بازار فیزیکی بورس کالا در اثر افزایش قیمت جهانی چندان تحریک نشود.
با وجود مقاومت خریداران نسبت به رشد نرخ پایه اغلب کالاها در رینگ معاملاتی بورس کالا، اما در نهایت روند مستمر رو به رشد بهای جهانی کالاها توانست از هفته پایانی آذر تا نیمه دی‌ماه تقاضا را در بازار داخلی قوت ببخشد. هر چند که این موضوع چندان دوام نداشت.
خروج متقاضیان از بورس کالا با موج دوم تعدیل انتظارات تورمی
بررسی جزئی‌تر روند معاملات در بازار فیزیکی بورس کالا از کاهش حجم تقاضا در این بازار از نیمه دوم دی‌ماه حکایت دارد. توقف روند افزایشی قیمت جهانی کالاهای پایه به خصوص در بخش محصولات فلزی و پلیمری ظرف دو هفته اخیر و همزمانی این موضوع با موج دوم تعدیل انتظارات تورمی در کشور (روزهای پایانی دی‌ماه) باعث شد تا در هفته پایانی دی‌ماه، مجدد رینگ معاملاتی بورس کالا با کاهش تقاضا روبه‌رو شود که این موضوع به افت محسوس حجم معاملات منجر شد. البته در این مدت روند قیمتی نفت برخلاف اغلب کامودیتی‌ها افزایشی بوده که این موضوع می‌تواند سیگنالی برای ورود قیمت جهانی محصولات پلیمری به فاز افزایشی با اندکی تاخیر باشد.
نزدیکی به تعطیلات سال نوی چینی از دیگر پارامترهایی است که سرعت‌گیر بازگشت قیمت کالاهای پایه به روند افزایشی به شمار می‌رود و به این ترتیب انتظار می‌رود که سیگنال افزایشی قوی در کوتاه‌مدت به رینگ‌های معاملاتی بورس کالا وارد نشود و به این ترتیب افزایشی شدن حجم معاملات در این شرایط در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
