ریزش روزشمار دیوار تحریم فرآورده‌‌‌ها به گواهی آمار بورس انرژی نشان می‌دهد
تحریمشکنی؛ سلاح استراتژیک نفتی ایران
هزینه تحریم‌‌‌ها به این میزان کاهش یافته و این افت هزینه‌‌‌ها را می‌توان با عدد و رقم محاسبه کرد که این امر نکته مهم و برجسته‌‌‌ای است؛ زیرا تجربه تحریم‌‌‌های پیشین نشان می‌دهد، هرگاه پیچ و مهره تحریم‌‌‌ها شل شود، کشورهای متخاصم نیز از هزینه‌‌‌کرد برای آن صرف‌نظر می‌کنند. این مولفه را نمی‌توان به تمامی موارد تعمیم داد، ولی در حوزه فرآوردههای نفتی و حامل‌‌‌های انرژی به‌وضوح کاهش اثرگذاری تحریم‌‌‌ها را می‌توان مشاهده کرد.
کاهش بیشتر هزینه تحریم‌‌‌ها در معاملات فرآورده‌‌‌ها
از ویژگی‌‌‌های جالب و مهم بورس انرژی، محاسبه هزینه تحریم در معاملات است که در گزارش پیشین «دنیای‌اقتصاد» با عنوان «شاخ‌‌‌شکنی از هزینه تحریم در بورس انرژی» در تاریخ ۲۳ آذرماه به آن اشاره کردیم. نکته جالب توجه این است که در این فاصله زمانی، یعنی از ۲۳ تا ۲۹ آذرماه، باز هم هزینه تحریم‌‌‌ها به گواهی آمار کاهش یافته؛ آن‌‌‌هم در شرایطی که این کاهش نرخ شدیدتر از قبل بوده است.
همان‌‌‌گونه که در گزارش پیشین به آن اشاره کردیم، هزینه تحریم‌‌‌ها در معاملات نفتای میانی کاهش جدی داشته است. در ۲۷مهرماه و ۲۵آذرماه سال گذشته هزینه پریمیوم برای معامله هر تن نفتا در بورس انرژی منفی ۶۸دلار بر هر تن بود که در ۱۷آذرماه با پریمیوم منفی ۷۹/ ۳۷دلار مورد معامله قرار گرفت. این در حالی بود که در آخرین معاملات این کالا در تاریخ ۲۹ آذرماه شاهد ثبت معامله ۳۵هزار تنی با پریمیوم منفی ۲۷دلاری بودیم؛ آن‌‌‌هم در شرایطی که این رقم، همان قیمت پایه در معامله بود. بنابراین برای عرضه‌‌‌های بعدی احتمال کاهش بیشتر رقم هزینه پریمیوم متصور است. به عبارت دقیق‌‌‌تر، تخفیف یا همان پریمیوم در معاملات در نگاه اول از یک‌سال پیش تاکنون ۵/ ۲برابر کاهش یافته، ولی واقعیت، خشن‌‌‌تر از این شرایط است و این رقم ۵/ ۴برابر کاهش داشته است.
نکته مهم آن است که هزینه پریمیوم فاصله قیمتی است که بین معامله در بورس انرژی تا نرخ فروش در بازارهای جهانی حاصل می‌شود. این نرخ همان هزینه انتقال کشتی به کشتی یا بانکرینگ (انتقال به مخزن و مخلوط کردن با سایر کالاها - در صورت نیاز) و هزینه انتقال ارز تا حساب بانکی مقصد با احتساب سود تاجر است. واقعیت این است که این هزینه در دی‌‌‌ماه سال گذشته ۵/ ۱۸درصد بود که اکنون به ۴درصد کاهش یافته است؛ مواردی که بیان آن در سال گذشته به قدری دردناک بود که ترجیح بر عدم‌انتشار شد. اینکه هزینه تحریم‌‌‌ها در سال گذشته ۵/ ۱۸درصد باشد، ولی هم‌‌‌اکنون به ۴درصد برسد، واقعیتی است که به‌وضوح بحث توانمندی در خنثی‌‌‌سازی تحریم‌‌‌ها را به رخ می‌‌‌کشد.
واقعیت این است که سال گذشته قیمت‌ها در بازارهای جهانی به‌شدت پایین بود. اینکه سوم دی‌‌‌ماه سال گذشته ۷۰هزار تن نفتا با قیمت پریمیوم منفی ۶۸دلار از بورس انرژی صادر شده، به معنی نرخ‌‌‌گذاری با قیمت هر تن ۳۶۸دلار است؛ یعنی هزینه تحریم‌‌‌ها یا تخفیف اعمالی ۵/ ۱۸درصد بوده است. این در حالی است که در آخرین معاملات هر تن نفتای میانی ۶۵۴ دلار بر هر تن صادر شده که با پریمیوم منفی ۲۷دلاری به ۴درصد کاهش یافته است.
نفتای سبک ستاره خلیج‌‌‌فارس هم شرایط مشابهی داشت. در تاریخ ۲۵ آذر سال گذشته با پریمیوم دلاری منفی ۵۲دلار معامله شد؛ آن‌‌‌هم در شرایطی که قیمت هر تن نفتای سبک دادوستدشده ۳۵۲ دلار بر هر تن بود. این مطلب به این معنی است که هر تن نفتای سبک با هزینه تحریم ۸/ ۱۴درصدی دادو‌ستد شد، ولی این رقم در روزهای اخیر افت جدی داشته و به ۵/ ۲درصد رسیده است. به صورت دقیق‌‌‌تر، در آخرین معاملات نفتای سبک رقم پریمیوم منفی ۸۹/ ۱۶دلار بر هر تن به ثبت رسیده که به ازای نفتای ۶۶۴ دلاری رقم ۵/ ۲درصد محاسبه می‌شود.
رشد حجم و ارزش معاملات در آذرماه
حجم و ارزش معاملات بورس انرژی در ماه‌‌‌های اخیر از روند افزایشی مستمری برخوردار بود تا جایی که می‌توان گفت، ارزش معاملات در مقایسه با مردادماه نزدیک به دو برابر شده است. به طور دقیق‌‌‌تر، ارزش معاملات آذرماه بورس انرژی ۱۳هزار و ۷۵۸میلیارد تومان بوده که در مقایسه با آبان‌‌‌ماه و رقم ۱۱هزار و ۲۰۹میلیارد تومانی ۷/ ۲۲درصد رشد داشته است. این در حالی است که حجم معاملات در آذرماه ۸۶۵هزار و ۶۰۰تن بود که در مقایسه با ماه قبل از آن و رقم ۶۴۶هزار و ۵۰۰تن از رشد ۳۴درصدی حکایت دارد.
همان‌‌‌گونه که عنوان شد، ارزش و حجم معاملات در ماه‌‌‌های اخیر از یک روند صعودی برخوردار بوده که می‌توان آن را در معاملات آذرماه جست‌وجو کرد. به عنوان مثال، ارزش معاملات مردادماه بورس انرژی ۶هزار و ۱۹۱میلیارد تومان بوده که در مقایسه با رقم ۱۳هزار و ۷۵۸میلیارد تومانی آذرماه بیش از دو برابر شده است. حجم معاملات نیز از ۴۹۵هزار تن به ۸۶۵هزار تن رسیده که این رقم نیز نزدیک به دو برابر شده است. این رقم افزایشی در شرایط رخ داده است که شاهد نوسان بهای نفت خام بودیم؛ یعنی به‌رغم افت قیمت نفت و بازی قیمتی متعاقب آن، باز هم جریان عمومی بورس انرژی از روند صعودی حکایت دارد. با توجه به این موارد و همچنین امکان رشد عرضه بسیاری از فرآورده‌‌‌ها، از هم‌‌‌اکنون می‌توان دورنمای این بازار را باز هم افزایشی محسوب کرد.
