نرخ سود اسناد خزانه اسلامی عقب‌نشینی کرد
تخلیه فشار در بازار بدهی
عدم برنامه‌ریزی بلندمدت برای انتشار اوراق
سال ۹۵ مقام سیاست‌گذار با اتخاذ تصمیمی نادرست اقدام به توقف عرضه‌های اولیه در بازار بدهی کرد. در سال ۹۶ اما این اشتباه تکرار نشد و فرابورس ایران شاهد عرضه گسترده اوراق اسناد خزانه اسلامی بود. با وجود این عرضه حجم گسترده‌ای از اوراق مذکور آن هم در روزهای پایانی سال مهم‌ترین ایرادی است که می‌توان به این عرضه‌ها وارد کرد. یک جنبه مهم در انتشار اوراق، موضوع زمان‌بندی است. با توجه به نوپا بودن بازار بدهی، اتخاذ استراتژی مناسب از ابتدای شکل‌گیری این بازار می‌تواند اثرات بلندمدتی در مدیریت بدهی‌های دولت داشته باشد. به این ترتیب اخذ یک زمان‌بندی دقیق و منظم، می‌تواند دولت را در برنامه‌ریزی مخارج و هزینه‌ها توانمندتر سازد. در این میان البته به نظر می‌رسد عدم به کارگیری Roll over یا غلتاندن بدهی در این بازار، دلیل عدم توجه به موضوع مذکور بوده است.
دلایل افزایش نرخ اوراق بدهی در پایان ۹۶
با وجود اینکه اصولا جذابیت اوراق اسناد خزانه اسلامی با توجه به نقدشوندگی بالا، می‌تواند سود این اوراق را پایین‌تر از سود سپرده بانکی نگه دارد اما اواخر سال گذشته روند متفاوتی را شاهد بودیم. در توضیح چرایی جذابیت اوراق اسناد خزانه اسلامی می‌توان گفت، در سپرده‌های بانکی اگر سرمایه‌گذار بخواهد زودتر از موعد تعیین‌شده سرمایه خود را خارج کند، نرخ سود دریافتی کاهش می‌یابد. این در حالی است که در بازار بدهی، نرخ سود با زودتر نقد کردن سرمایه لزوما کاهش نمی‌یابد و همین مساله نقدشوندگی این سرمایه‌گذاری را افزایش می‌دهد. نیاز به نقدینگی پایان سال بازیگران بازار بدهی، عدم شناخت نسبت به اوراق بدهی و همچنین نبود چشم‌انداز نسبت به کاهش نرخ سود در بازار پول از جمله دلایل افزایش نرخ سود اوراق بدهی در ماه پایانی سال ۹۶ بود.
موضوعی که همواره در روزهای پایانی سال به وضوح قابل مشاهده است، تشدید فشار فروش بازیگران بازار با توجه به افزایش نیاز به نقدینگی است. بازار بدهی نیز از این مهم مستثنی نیست. عمده بازیگران بازار بدهی را شرکت‌های بزرگی شامل می‌شوند که در روزهای پایانی سال، نیاز به نقدینگی جدی داشته و این موضوع سبب تشدید فشار فروش در میان اوراق بدهی شده است. امری که به موجب آن در این برهه زمانی، نرخ سود اوراق مذکور به سطوح بالایی حرکت می‌کند. در عین حال آنچه مبرهن است همچنان بسیاری از افراد جامعه، شناخت کافی از این ابزار نداشته و صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیز کمتر توانسته‌اند از این طریق، منابع خرد را جذب بازار کنند. اما مهم‌ترین دلیل افزایش نرخ سود در بازار بدهی را می‌توان به تصمیم بانک مرکزی در جهت افزایش مقطعی نرخ سود بانکی ارتباط داد. در پی تشدید نوسانات بازار ارز در ماه‌های پایانی سال ۹۶ و افزایش تقاضا برای خرید دلار که موجب ایجاد عدم تعادل در قیمت‌ها شد و نرخ دلار را تا مرز ۵ هزار تومانی نیز پیش برد، بانک مرکزی تدابیری برای کنترل نقدینگی در این بازار اتخاذ کرد. با توجه به ابلاغیه بانک مرکزی، بانک‌ها از ۲۸ بهمن‌ماه به مدت دو هفته، انتشار گواهی سپرده ریالی با نرخ سود سالانه ۲۰ درصد را در دستور کار خود قرار دادند تا شاید التهاب بازار ارز و سکه فروکش کند. به هر حال آغاز پذیره‌نویسی اوراق بانکی که با تبلیغات گسترده‌ای همراه بوده، به‌عنوان گزینه‌ای برای سرمایه‌گذاری سبب شد تا قیمت اوراق اسناد خزانه اسلامی که پیش از این با نرخ‌های ۱۶ تا ۱۷ درصد معامله می‌شدند، رو به کاهش گذاشته و نرخ سود موثر «اخزا»ها از ۲۰ درصد نیز فراتر رود.
مروری بر مزیت‌های بازار بدهی
بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد اوراق موجود در بازار بدهی از مزایای ویژه‌ای همچون ریسک نقدشوندگی پایین‌تر، ریسک نکول صفر، نرخ سود موثر بیشتر، اثر تورمی اندک و همچنین مصون بودن از ریسک‌هایی که نظام بانکی را تهدید می‌کند، برخوردارند.نقدشوندگی بالای اوراق بدهی: بررسی‌ها نشان می‌دهد اکثر سرمایه‌گذاران نگاهی کوتاه‌مدت داشته و نقدشوندگی اوراق از اهمیت ویژه‌ای برایشان برخوردار است. از مهم‌ترین مزایای اوراق بدهی موجود در بازار سهام می‌توان به ریسک نقدشوندگی بالای این اوراق اشاره کرد. به‌عنوان نمونه در صورتی که سرمایه‌گذار بازار بدهی تصمیم به نقد کردن اوراق خود قبل از سررسید بگیرد، علاوه بر سود کوپن (درخصوص اوراق کوپن‌دار)، رشد قیمتی این مدت اوراق را نیز کسب می‌کند. علاوه بر این نقدشوندگی بالای اوراق بدهی سبب می‌شود تا هر زمان که سرمایه‌گذار تمایل داشته باشد، اوراق موجود در پرتفوی خود را با نرخ موجود در بازار به فروش برساند.
ریسک نکول صفر اوراق بدهی: تجربه ۱۸ مرحله سررسید شده اسناد خزانه اسلامی در بازار بدهی حاکی از ریسک نکول صفر در این بازار است. به‌طوری که اوراق بدهی معامله شده در بازار سهام تاکنون حتی یک ریال بدهی یا نکول نیز نداشته‌اند. گواه این مدعا عملکرد موفق دولت در بازپرداخت به موقع «اخزا۱» تا «اخزا۱۱» و «سخا»ها در زمان سررسید است.اثر تورمی پایین‌تر اوراق موجود در بازار سهام: همان‌طور که بارها در گزارش‌های «دنیای اقتصاد» تاکید شده است، توسعه بازار بدهی علاوه بر کمک به تامین مالی شرکت‌ها، تسویه بدهی دولت و کل اقتصاد باعث می‌شود اثرات تورمی افزایش نقدینگی در اقتصاد کاهش پیدا کند. همچنین بازار سرمایه می‌تواند از طریق انتشار اوراق در بازار بدهی، مانعی در برابر تشدید فعالیت‌ها در بازارهای سفته‌بازی نظیر ارز، طلا و حتی مسکن که آثار تورمی شدیدی به دنبال دارند، شود. مصونیت بازار بدهی از ریسک‌های پیرامون بانکی‌ها: در شرایط کنونی، نظام بانکی کشور با ریسک‌های متعددی روبه‌رو است که منابع درآمدی بانک‌ها را مورد تهدید قرار می‌دهد. بازار بدهی اما از چنین ریسکی مصون بوده و از شرایط مطلوب‌تری برای ورود نقدینگی برخوردار است.
بازار بدهی گزینه‌ای مطلوب برای جذب نقدینگی
جهش یکباره نقدینگی از ۵۷۴ هزار میلیارد تومان در سال۹۲ به بیش از ۱۴۲۴ هزار میلیارد تومان در پایان آبان ماه سال ۹۶، نشان از نابسامانی پولی در کشور دارد. در این شرایط نقدینگی دو راه را می‌تواند پیش بگیرد. ورود به بخش تولید که رشد اقتصادی را به دنبال خواهد داشت یا ایجاد تورم با ورود نقدینگی به بازارهای سفته‌بازانه. بنابراین در صورت ورود این نقدینگی سرگردان به بازار ارز یا مسکن، افزایش تورم امری قطعی خواهد بود. در این میان اما راهکاری که برای جلوگیری از این اتفاقات تورم سنگین دیده می‌شود، استفاده از ظرفیت‌های بورس اوراق و سهام است. باید توجه داشت بازار سرمایه، تنها بازاری است که با جذب نقدینگی، اثر تورمی کمی به دنبال دارد. از سوی دیگر، انتشار اوراق بدهی در این بازار در نهایت منجر به افزایش سرمایه‌گذاری، به کارگیری نیروی کار بیشتر و افزایش تولید و صادرات می‌شود. موضوعی که در نهایت زمینه رشد و رونق اقتصادی را فراهم می‌آورد. بنابراین سیاست‌ها باید به سمت و سویی باشد که اثر تورمی حداقل و در عین حال کارآیی بیشتری در بخش تولید داشته باشد. در صورتی که این رخداد مثبت در اقتصاد ایران نهادینه نشود، نه تنها بانک‌ها از شرایط فعلی خلاصی نمی‌یابند بلکه اقتصاد ایران نیز در این وضعیت کج‌دار و مریز باقی می‌ماند.
مروری بر اوراق بدهی دولتی
«اسناد خزانه» از مهم‌ترین ابزارهایی هستند که در کشورهای گوناگون توسط دولت‌ها و بانک‌های مرکزی برای اعمال سیاست‌های اقتصادی و تنظیم بازارهای پول و سرمایه مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ایران نیز یکی از ابزارهای مالی نوینی که در چند سال گذشته توسط دولت برای تسویه بدهی دولت منتشر شده، اسناد خزانه اسلامی است. به این ترتیب اسناد خزانه اسلامی از ابزارهای مالی با ماهیت بدهی بوده که بدون کوپن سود منتشر می‌شود و هدف اصلی از انتشار آن، مدیریت بدهی‌های دولت است.اسناد خزانه اسلامی ۸ مهر ۹۴ با انتشار «اخزا۱» کلید خورد که به نوعی آغاز رسمی بازار بدهی در کشورمان محسوب می‌شود. پیش از این، عمده اوراق منتشرشده در قیمت‌های ثابت و تقریبا بدون اثرگذاری واقعی عرضه و تقاضا معامله می‌شدند. تاکنون ۲۶ مرحله اوراق اسناد خزانه اسلامی با سررسید میان‌مدت و دو مرحله اوراق اسناد خزانه اسلامی با سررسید کوتاه‌مدت با عنوان «سخا» به بازار عرضه شده است. ۶ مرحله اسناد خزانه اسلامی بانکی با عنوان «سخاب» نیز در فرابورس ایران مورد پذیرش قرار گرفته است. در این میان با سررسید اغلب این اوراق، در حال حاضر ۱۶ مرحله از اسناد خزانه اسلامی و یک مرحله اوراق اسناد خزانه اسلامی بانکی (سخاب) در فرابورس ایران مورد معامله قرار می‌گیرند.
ارسال نظر