اولویت‌های «بورس» در مسیر توسعه

نخستین نشست خبری علی صحرایی، پس از برگزیده شدن به‌عنوان مدیرعامل جدید شرکت بورس روز چهارشنبه برگزار شد. اقدامات صورت گرفته در سال جاری، بررسی آماری عملکرد بازارها و رونمایی از برنامه‌های آتی از مهم‌ترین‌ موارد مطرح شده در این جلسه بود. طبق گفته‌های صحرایی افزایش تعداد بازارگردان‌ها، اصلاح لازم و مکرر زیرساخت‌های بازار و بازنگری در دامنه نوسان از جمله برنامه‌هایی خواهد بود که افزایش نقدشوندگی بازار را به دنبال دارد. صحرایی در این نشست با تاکید بر اینکه گسترش عرضی بازار سرمایه و حضور بیشتر شرکت‌ها از جمله برنامه‌های بورس تهران است، تاکید کرد: ورود شرکت‌های بیشتر به ایجاد شفافیت بازار سرمایه کمک شایانی می‌کند. اما عرضه‌های اولیه باید متناسب با شرایط بازار باشد. شرایطی که به عقیده مدیرعامل بورس نه تنها به وضعیت کلی بازار بستگی دارد، بلکه شرکت متقاضی ورود در بورس نیز باید واجد شرایط مناسب و قانونی باشد.

  رصد برنامه‌های توسعه‌ای

علی صحرایی مدیرعامل بورس تهران در نشست مزبور به بیان برنامه‌های آتی بورس تهران پرداخت و گفت: افزایش اندازه بازار سرمایه و حضور بیشتر شرکت‌ها از جمله برنامه‌های بورس تهران است. با توجه به اینکه شفافیت معیار اصلی در بازار سرمایه به حساب می‌آید، ورود شرکت‌های بیشتر به ایجاد شفافیت بازار سرمایه کمک شایانی می‌کند.

وی با اشاره به وجود منابع نقدی فراوان در کشور گفت: بازار سرمایه گزینه مناسبی برای جذب نقدینگی ۱۶۸۰ هزار میلیارد تومانی کشور خواهد بود. ورود این نقدینگی به بورس آثار تورمی ندارد و در راستای تولید ملی و افزایش ثروت جامعه نقش اساسی ایفا می‌کند.

مدیرعامل بورس تهران درخصوص برنامه بورس تهران برای افزایش نقدشوندگی افزود: این امر با افزایش تعداد بازارگردان‌ها، اصلاح لازم و مکرر زیرساخت‌های بازار و بازنگری در دامنه نوسان با سرعت بیشتری دنبال خواهد شد.

صحرایی در راستای حذف حجم مبنا و تغییر دامنه نوسان به دامنه نوسان پویا نیز گفت: برای اجرای این موارد باید زیرساخت‌های مورد نظر فراهم شود. با بهبود زیرساخت‌های معاملاتی قادر خواهیم بود تا این موضوع را به مرحله اجرایی تبدیل کنیم.

وی در ادامه تاکید کرد: زیرساخت‌های معاملاتی در بورس تهران باید به نحوی باشد که افزایش دامنه نوسان متناسب با حجم مبنا، بتوان برای حذف متغیرهایی همچون حجم مبنا تصمیم‌گیری کرد. اما اگر این تناسب وجود نداشته باشد، به‌طور قطع حذف حجم مبنا صورت نخواهد گرفت.

  آماده‌سازی زیرساخت‌های معاملاتی؟

در حالی شاپور محمدی رئیس سازمان بورس در مراسم افتتاحیه دهمین نمایشگاه بورس، بانک و بیمه یعنی در اوایل سال ۹۶، حذف حجم مبنا و تغییر در دامنه نوسان را نوید داد که قرار بود این امر تا پایان همان سال (سال ۹۶) اجرایی شود. البته در صحبت‌های بعدی مطرح شده نیز به دفعات بر تغییر در دوعامل مهم مزبور، تاکید شد. به‌طوری‌که در تیرماه امسال نیز معاون نظارت بر بورس‌ها مجدد حذف حجم مبنا و دامنه نوسان را از برنامه‌های توسعه‌ای بورس دانست که در سال جاری به مرحله اجرایی تبدیل خواهد شد. اما همچنان با گذشت حدود ۲سال از این موضوع، همچنان اجرایی نشده است.  در واقع بورس اوراق بهادار تهران با هدف اجتناب از نوسانات شدید قیمت سهام از مکانیزم‌هایی برای محدود کردن افت‌ و خیزهای شدید قیمتی استفاده می‌‌کند. دامنه نوسان قیمت سهام و حجم مبنا از جمله مهم‌ترین‌ محدودیت‌های اعمال‌شده از سوی سیاست‌گذار بورسی در راستای کنترل نوسانات بازار است. در این راستا ضرورت بازنگری در این محدودیت‌ها از مواردی است که همواره از سوی فعالان بازار سرمایه مطرح است. بر این اساس گفته می‌شود در بسیاری از بورس‌های کشورهای پیشرفته و بازارهای سرمایه دنیا چنین محدودیت‌هایی وجود ندارد. از سوی دیگر محدودیت‌های مزبور سبب‌شده تا در بیشتر مواقع شاهد تشدید هیجان بر معاملات سهام باشیم. امری که نقدشوندگی بازار را تحت‌تاثیر قرار داده و روندهای اصلاحی را دچار فرسایش می‌کند.

  استفاده از توان داخلی

صحرایی در ادامه به راهکارهایی برای بهبود زیرساخت‌های معاملاتی اشاره کرد و گفت: بهبود زیر‌ساخت‌های معاملاتی از دیگر برنامه‌های توسعه‌ای است؛ سامانه معاملاتی که در حال حاضر از آن استفاده می‌شود، مربوط به ۱۱ سال قبل است و به دلیل محدودیت‌هایی که وجود دارد ما نمی‌توانیم سامانه جدیدی در بورس داشته باشیم.

وی ادامه داد: ما در این زمینه کشورهای مختلف را مورد بررسی قرار داده‌ایم و در داخل نیز از توان داخلی برای ارتقای سامانه‌های معاملاتی استفاده خواهیم کرد. به گفته مدیرعامل شرکت بورس، برنامه اصلی، ارتقای سامانه معاملاتی است. این امر مربوط به بازار نقد است اما برای گسترش بازار نیازمند ارائه پلت‌فرم معاملاتی یکپارچه هستیم تا عملیات معاملات و پس از معاملات را یکپارچه داشته باشد و بر این اساس در بازار مشتقه، دارایی مالی مردم به‌عنوان تضمین در سرمایه‌گذاری استفاده شود.

  کاهش توقف نمادها

وی افزایش قدرت نقدشوندگی را دیگر برنامه خود در این جایگاه دانست و اظهار کرد: با اجرایی شدن اصلاح ساختارهای بازار، میزان توقف نمادها کاهش قابل توجهی پیدا کرد. پیش از این میانگین توقف هر نماد در بازار سرمایه ۳۶ روز بود که پس از اجرایی شدن قوانین جدید، میانگین توقف نمادها به یک روز رسیده است.

به گزارش «دنیای اقتصاد» هر چند دستورالعمل مزبور، گامی مثبت در جهت کاهش زمان توقف نمادها بوده و توانسته نقدشوندگی بازار را افزایش دهد، اما همچنان با نمادهایی روبه‌رو‌ هستیم که نه در حالت «توقف» بلکه در حالت «تعلیق» به سرمی‌برند. به عبارت دقیق‌تر چنانچه ناشر الزامات دستورالعمل پذیرش را رعایت نکند، یا در زمان تعیین‌شده در دستورالعمل افشا، اقدام به انتشار اطلاعات مدنظر نکند یا اینکه عملکرد شرکت طی ۲ سال منجر به زیان شده باشد، شرکت‌های بورس و فرابورس موظفند ضمن اطلاع به عموم، نماد معاملاتی ناشر را وارد فرآیند «تعلیق» کنند. بررسی آخرین آمار از نمادهای تعلیق شده نشان از آن دارد که ۱۰نماد فعال در بورس تهران در این شرایط به‌سر می‌برند. بانک انصار در حالی بیشترین زمان تعلیق را به خود اختصاص داده که از ۶ مردادماه سال جاری، به حالت تعلیق درآمده است. نماد شرکت بورس از ۲۳آبان‌ماه نیز دچار چنین شرایطی شده است. قند شیرین و معادن بافق نیز از دیگر نمادهایی هستند که از آبان ماه متوقف هستند. شهد ایران نیز از ۱۹آذرماه تا کنون، چنین شرایطی را تجربه می‌کند.

همچنین نمادهای «آپ»، «چکاوه» و «حفارس» از دی‌ماه و دو نماد «ثاژن» و «قثابت» از بهمن‌ماه به‌شرایط تعلیق دچار شده‌اند.

  عرضه‌های اولیه ادامه خواهد داشت

مدیرعامل شرکت بورس در ادامه با تاکید بر اینکه عرضه‌های اولیه سهام همچنان در دستورکار مدیریت جدید این بازار قرار دارد، عنوان کرد: پویایی و مانایی بورس به واسطه عرضه‌های اولیه خواهد بود؛ گاهی در بازار این اعتقاد وجود دارد که چرا با وجود روند منفی معاملات، عرضه اولیه سهام صورت می‌گیرد. در حالی که باید تاکید داشت عرضه‌های اولیه تسهیل‌کننده جریان نقدشونده در بازار هستند. صحرایی با بیان اینکه هیات پذیرش بورس تهران طی امسال تاکنون ۱۶ جلسه برگزار کرده، عنوان کرد: تا این لحظه ۷ شرکت جدید در تابلوی بورس تهران درج نماد شده و ۵ شرکت نیز پذیرفته شده‌اند، همچنین ۳۹ شرکت در جریان پذیرش هستند.  وی با بیان اینکه طی سال‌جاری تاکنون ۴ عرصه اولیه سهام در بورس محقق شده، افزود: تلاش شده با افزایش نقدشوندگی و همچنین ارتقای شفافیت در معاملات بورس تهران، به مجلس نیز رهنمودهایی به منظور تبیین و تصویب قوانین و مقررات بازدارنده داده شود تا بتوان به فرآیند معاملات بازار کمک کرد. صحرایی در ادامه شرایط مساعد بازار برای عرضه‌های اولیه را عامل مهم دیگر دانست و گفت: برای عرضه‌های اولیه باید شرایط مناسبی در بازار حاکم باشد. این شرایط نه‌تنها به جو مثبت و روند صعودی مولفه‌های مهم بورس مرتبط است، بلکه به آماده بودن شرکت‌ها برای عرضه در بازار نیز وابستگی شدیدی دارد.

وی در ادامه در واکنش به این سوال که به‌رغم شرایط مساعد بازار و رشد مولفه‌های بورسی، فعالیتی در سمت عرضه‌های اولیه شاهد نبودیم، علت این امر چیست؟ پاسخ داد: هر چند شرایط بازار مساعد بود، اما شرکتی که از شفافیت بالا برای عرضه برخوردار باشد، وجود نداشت. متقاضی ورود به بازار سهام بسیار زیاد است، اما همه شرکت‌ها از شفافیت‌ موردنظر بازار برخوردار نیستند.

  کم‌کاری بورس در عرضه‌های اولیه

عرضه‌های اولیه در تمامی بازارهای سرمایه‌گذاری بین‌المللی به‌عنوان عاملی مهم تلقی می‌شوند چراکه موجب ورود شرکت‌های جدید به بورس، افزوده شدن بر ارزش بازار سهام، دسترسی شرکت‌های تازه وارد شده به ابزارهای جدید مالی و در برخی موارد باعث ورود سرمایه‌گذاران جدید نیز می‌شود.

به این ترتیب آنچه مهم است اینکه سیاست‌هایی اعمال شود که بتواند نقدشوندگی و میزان سهام شناور بازار را افزایش دهد تا ظرفیت بازار برای جذب نقدینگی افزایش یابد. برای جذب موج نقدینگی‌ها در بازارهای مالی در اولین قدم باید ترتیباتی اتخاذ شود که فرآیند افزایش سرمایه و نیز عرضه اولیه تسریع شود. در دوره رونق اخیر کم‌کاری و انفعال مقام ناظر در هدایت نقدینگی در بازار سهام کاملا مشهود بود. جایی‌که به دلیل عدم انجام عرضه‌های اولیه و سهام شناور آزاد پایین پول‌هایی که مقصد نقدینگی جذابی نیافتند، سهام غیر‌بنیادی را انتخاب کردند و بر میزان هیجانات در بازار سهام افزوده شد.

  از حوزه بین‌الملل چه خبر؟

صحرایی درخصوص عملکرد بورس تهران در حوزه بین‌الملل نیز گفت: بورس تهران ۱۲ تفاهم‌نامه با بورس‌های بین‌المللی به امضا رسانده است. در حال‌حاضر تبادل تفاهم‌نامه با بورس شانگهای انجام و نهایی شده و در حال برنامه‌ریزی جلسه مشترک مدیران ارشد برای امضای تفاهم‌نامه هستیم.