قسمت اول
چالش‌های پیش روی حسابداران رسمی
این درحالی است که در مورد ضرورت این تحولات، موارد مشابه در سایر کشورهای جهان مطرح و ملاک و الگوی این اقدامات قرار می‌گیرند. اما متاسفانه با وجود آنکه حسابداران و حسابرسان همه روزه با مشکلات گوناگونی روبه‌رو هستند، مشخصا تحقیقی در مورد نیازها، کاستی‌ها و چالش‌های پیش‌روی «حرفه» در ایران نشده و ضروری است که مسائل و مشکلات موسسات حرفه‌ای هم در این شرایط مدنظر قرار گیرند.
در سال‌های اخیر تحقیقاتی در مورد چالش‌های حسابداران حرفه‌ای توسط مراجع حرفه‌ای کشورهای دیگر از قبیل انجمن حسابداران خبره انگلستان و ولز، انجمن حسابداران خبره آمریکا و برخی موسسات حسابرسی بزرگ به‌عمل آمده و نتایج آنها انتشار یافته‌اند. نتایج حاصله بر چالش‌ها، مشکلات و موارد زیر تاکید دارند.
- محدودیت نیروی انسانی ماهر و حرفه‌ای
- گسترش مقررات و نظارت حرفه‌ای
- تغییرات در سیستم‌های فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی
- توانایی حسابداران و حسابرسان برای مقابله و کشف تقلب
- سیر نزولی حق‌الزحمه خدمات حرفه‌ای
- رقابت و بازاریابی
- انتظارات و قابلیت پاسخگویی به نیازهای کلیه استفاده‌کنندگان از خدمات و در نتیجه ضرورت تنوع بخشیدن به خدمات حرفه‌ای
- آثار جهانی‌سازی
به‌نظر می‌رسد که مسائل و مشکلات محدود به یک سرزمین و یک محدوده جفرافیایی خاص نبوده و فراگیرند. مصادیق بسیاری از کلیه این موارد را در محیط خودمان شاهدیم. در ادامه سعی می‌شود توضیحات بیشتری درخصوص چالش‌های مطروحه با در نظر گرفتن سپهر کاری موجود و محیط حسابداری و حسابرسی فعلی ارائه شود.
نیروی انسانی
نیاز به نیروی ماهر و حرفه‌ای همیشه در حرفه وجود داشته اما با گسترش الزامات قانونی و مقرراتی، رشد حجم خدمات، پیچیدگی فعالیت‌های اقتصادی بنگاه‌های تجاری، نظارت بیشتر نهادهای نظارتی بر حرفه حسابداری (به‌ویژه حرفه حسابداری مستقل و حسابرسی)، این نیاز هر روز بیشتر می‌شود. دیگر مشکلی که در حرفه در سراسر دنیا (و در کشور ما هم) مطرح است، پیرشدن نسل قدیم حسابداران و خروج آنها از صحنه حرفه و نداشتن جایگزین مناسب برای آنها است. برای جبران این کمبود بسیاری از موسسات حرفه‌ای از طریق ادغام با موسسات دیگر (merger) یا تحصیل (acquisition) موسسات کوچک‌تر سعی می‌کنند ساختار نیروی انسانی مناسب‌تری ایجاد کنند معهذا این شیوه‌ها فقط به‌عنوان یکی از راه‌حل‌ها مطرح بوده و بسیاری از موسسات حرفه‌ای تلاش می‌کنند نیروی جوان خود را تربیت کرده، آموزش داده و آنها را برای پذیرش مسوولیت‌های بیشتر آماده کنند. در پی تحولات اجتماعی، اقتصادی و اخلاقی سال‌های اخیر، نسل جدید یا متولدان اواخر قرن بیستم (millennials) با نظام ارزشی متفاوت، خواست‌ها و نیازهای جدید، تفاوت در انگیزه‌ها و...، ضمن آنکه چالش‌های جدیدی برای حرفه‌ایجاد می‌کنند، از ویژگی‌ها و محسناتی هم برخوردار هستند که باید از آنها به‌عنوان فرصت استفاده شود.
نسل جدید با تکنولوژی و کامپیوتر بزرگ شده‌اند، در شبکه‌های اجتماعی فعالند و این ابزار ارزشمندی برای شناساندن حرفه است. این گروه تشنه تجارب جدیدند و از توانایی‌های متنوع برخوردارند. معهذا سامان دادن، سازمان دادن، آموزش و پرورش ایشان از اهم وظایف و درعین حال مشکلات حرفه است. جمیع این ویژگی‌ها باید در استخدام، آموزش و به‌کارگیری نیروهای جدید در زمینه حسابداری، حسابرسی و سایر خدمات حرفه‌ای مدنظر قرار گیرند. از سوی دیگر همین نیروی مناسب موجود (و به همین دلایل) فاقد انگیزه برای دل سپردن به‌کار، رعایت برخی اصول اخلاقی و حرفه‌ای و تمرکز ذهنی در محیط کار هم به‌نظر می‌رسند. وجود تلفن‌همراه، اینترنت، شبکه‌های اجتماعی و... از طرف دیگر موجب می‌شود همان کار محدود و ناقص هم با کیفیت مناسب انجام نشود. به هرحال یافتن نیروی کار مناسب و دادن مسوولیت به ایشان ساده نیست!
گسترش مقررات و نظارت حرفه‌ای
مشکلاتی که در سال‌های اولیه قرن بیست‌ویکم در حرفه در آمریکا و اروپا پیش آمد، تقلب‌ها و کلاهبرداری‌های شرکت‌هایی نظیر انرون و ورلدکام و غیره، نهادهای نظارتی و دولت‌ها و حکومت‌ها را بر آن داشت که قوانین و مقررات جدیدی برای حسابداری و گزارشگری مالی شرکت‌ها و در نتیجه حسابرسی آنها وضع کنند. قانون Sarbanes Oxley در آمریکا مدلی شد برای انگلستان و کشورهای اروپا تا مقررات مشابهی در زمینه فعالیت حسابداران و حسابرسان و نظارت بر عملکرد آنها وضع شود (به‌عنوان مثال قانون شرکت‌های انگلستان مصوب ۲۰۰۴). در کشور ماهم صرف‌نظر از مقررات سازمان بورس و اوراق بهادار و قانون تجارت، مشخصا در ماده ۲۷۶ اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم، ماده ۱۴ قانون ارتقای سلامت اداری و مقابله با فساد تکالیف و مجازات‌هایی برای حسابداران و حسابرسان پیش‌بینی شده است. این مقررات همراه با ضوابط و مقررات سازمان بورس، جامعه حسابداران رسمی و غیره، تاکنون موجب شده کار حسابداران و حسابرسان توسط مراجع قانونی و حرفه‌ای مستمرا مورد بازبینی قرار گرفته و حسابداران و حسابرسان در معرض تذکر، توبیخ و جریمه و در نهایت لغو پروانه کار حرفه‌ای و حتی در مواردی مجازات‌های سخت‌تر قرار گیرند.
دامنه این نظارت و انتظارات مقامات مختلف دولتی و قضایی و غیره از حسابرسان، با کشف انواع و اقسام فسادهای مالی و سوءاستفاده و تقلب هر روز گسترده‌تر هم می‌شود.
ادامه دارد...
