سه گام جدید برای توسعه بازار سرمایه برداشته می‌شود
پیشنهاد برد-برد برای عرضه سهام
دوطرفه شدن، صرف سهام و عرضه اولیه دوباره از جمله مهم‌ترین سه‌گانه‌های جدید برای توسعه بازار سرمایه عنوان و تاکید شد که این موارد یک پیشنهاد برد - برد برای بازار و فعالان خواهد بود؛ به نحوی که در این میان نه تنها سهامدار به کسب سود بیشتر خواهد پرداخت، بلکه بنگاه فعال در بازار سرمایه نیز قادر خواهد بود بدون نگرانی بابت از دست دادن کرسی هیات‌مدیره به انتشار سهام جدید یا افزایش سرمایه بپردازد. به این ترتیب تثبیت و افزایش سودآوری شرکت‌ها و در نهایت تعمیق بازار سرمایه را شاهد خواهیم بود.
همچنین طبق اظهارات مدیرعامل فرابورس نه‌تنها سهم بلکه اوراق، صکوک و اسناد خزانه اسلامی نیز قابلیت گنجاندن در این ابزار را دارا هستند. همچنین تلاش خواهد شد تا در آینده نمادهای بازار پایه‌ای نیز در فروش تعهدی قرار گیرند. در همین راستا نایب‌رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار نیز به تشریح گام‌های جدید در مسیر توسعه بورس پرداخت و عنوان کرد که سازمان بورس و اوراق بهادار برای بهبود وضعیت نقدشوندگی سهام و جلوگیری از خروج سرمایه، راهکاری جدید را در دستورکار قرار داد که افزایش سرمایه از طریق سلب حق‌تقدم و صرف سهام و همچنین عرضه مجدد سهام شرکت‌ها یکی از مهم‌ترین موارد است.
گام‌های اساسی برای تکمیل زنجیره ابزارها
علی صحرایی، مدیرعامل بورس اوراق بهادار تهران در آیین رونمایی از سازوکار فروش تعهدی با اظهار این مطلب که در راستای سلسله ابزارهای نوین بازار سرمایه، سال گذشته آتی سبد سهام با کارکرد شاخص و سال قبل از آن اختیار معاملات رونمایی شده بود گفت: حال امروز شاهد رونمایی از ابزار جدید فروش تعهدی هستیم که با ورود این ابزار جدید، زنجیره ابزارهای نوین درحال تکمیل شدن است. صحرایی اضافه کرد: در اغلب بورس‌های دنیا فروش تعهدی تحت عنوان فروش استقراضی کارکرد دارد. در بورس «شنزن» چین ۸۰۰ نماد از ۲ هزار نماد مورد معامله در این بورس تحت سازوکار فروش استقراضی هستند و در سال ۲۰۱۸ حدود ۱۶ درصد از معاملات بورس شنزن از طریق سازوکار فروش استقراضی انجام شد. همچنین در بورس ژاپن نیز در ژانویه ۲۰۲۰ حدود ۵ درصد از معاملات از طریق این سازوکار رقم خورد.
وی ادامه داد: تاکنون در بازار سرمایه ایران از محل افزایش قیمت دارایی‌های مالی سرمایه‌گذاران منتفع می‌شدند و حال با سازوکار فروش تعهدی علاوه بر پوشش ریسک، امکان انتفاع و سودآوری از محل ریزش قیمت سهام و دارایی مالی موردنظر نیز که تحت این سازوکار است، وجود دارد. صحرایی تصریح کرد: فروش تعهدی با ۵ نماد در بورس تهران و ۳ نماد در فرابورس ایران آغاز به‌کار کرد. از این طریق طرف‌های عرضه و تقاضای بازار به یکدیگر نزدیک می‌شوند و از این طریق بازار می‌تواند قیمت‌هایی که در بازار وجود دارد با پشتوانه بیشتری تصویب شود. مدیرعامل بورس تهران در ادامه با اظهار این مطلب که تلاش می‌کنیم تا با کمک به پویاتر شدن بازار سرمایه در راستای تامین منابع برای اقتصاد ملی گام برداریم، گفت: بهبود وضعیت نقدشوندگی سهام در بازار سرمایه کشور از مهم‌ترین اهداف راه‌اندازی ابزار فروش تعهدی است.
عرضه اولیه‌ها دوباره عرضه اولیه می‌شوند
حسن امیری، معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس نیز در مراسم رونمایی از ابزار فروش تعهدی با اشاره به اینکه از مهم‌ترین اهداف راه‌اندازی ابزار فروش تعهدی، بهبود وضعیت نقدشوندگی سهام در بازار سرمایه کشور است، گفت: درحال‌حاضر موقعیت بسیار مناسبی در بازار سهام فراهم شده و شرکت‌ها باید از این فرصت در جهت دستیابی به سودآوری بیشتر استفاده کنند. در این میان یکی از مهم‌ترین موارد این است که شرکت‌هایی که در گذشته عرضه اولیه سهام داشتند، مجدد اقدام به عرضه اولیه سهام خود کنند. به این ترتیب هم نقدشوندگی سهم افزایش خواهد یافت و هم کرسی هیات‌مدیره در شرکت حفظ می‌شود. امیری در ادامه افزود: درحال‌حاضر شاهد ورود نقدینگی جدید و مناسبی به بازار هستیم. نکته مهم در این میان این است که شرکت‌ها و سهامداران عمده از فرصت ایجاد شده استفاده کنند و شرکت‌ها را توانمند کنند. وی در ادامه یکی از راهکارهای مناسب را افزایش سرمایه عنوان کرد و افزود: با توجه به نقدینگی موجود در بازار افزایش سرمایه شرکت‌ها صورت گیرد و شاهد تداوم سودآوری شرکت‌ها باشیم. به عبارت دقیق‌تر بحث افزایش سرمایه امکان خوبی برای تداوم سودآوری و افزایش سودآوری شرکت‌ها به‌دنبال دارد.
امیری ادامه داد: در این راستا افزایش سرمایه از طریق سلب حق‌تقدم و صرف سهام یکی از مهم‌ترین موارد خواهد بود. برای عملیاتی شدن این موضوع در یک ماه گذشته جلساتی برگزار شد و برخی شرکت‌ها برای استفاده از این نوع افزایش سرمایه اعلام آمادگی کردند. این امر سبب می‌شود تا منابع به‌طور مستقیم به شرکت‌ها تزریق شود و به تبع منابع خوبی و به سرعت وارد شرکت‌ها خواهد شد. امیری افزایش سهام شناوری را یکی دیگر از موارد عنوان کرد و افزود: فرصت ایجاد شده سبب خواهد شد تا شرکت‌ها تعهد خود را در زمینه افزایش سهام شناوری و رسیدن به حد‌نصاب‌ها رعایت کنند. وی در ادامه عرضه اولیه مجدد شرکت‌ها را نیز مدنظر قرار داد و گفت: همچنین شرکت‌های فعال در بازار می‌توانند از این امکان هم استفاده کنند که باز هم عرضه اولیه مجدد داشته باشند. به‌طوری‌که بنگاه‌هایی که قبلا عرضه اولیه شدند با روش بوک بیلدینگ مجدد عرضه شوند. این امر سبب می‌شود تا هم کرسی هیات‌مدیره حفظ شود و هم میزان سهام شناور آزاد شرکت‌ها افزایش یابد.
تلاش برای افزایش شفافیت
معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس در ادامه با اشاره به اینکه سازمان بورس همواره دو کارکرد مهم را در طراحی و راه‌اندازی ابزارها از جمله افزایش شفافیت و بهبود نقدشوندگی را مد نظر دارد؛ در زمینه شفافیت طی دو سال گذشته با همکاری ناشران، اطلاع‌رسانی به‌موقع، بسیار بهتر شده است، اما از آنجا که شفافیت حد و مرز ندارد تلاش داریم علاوه بر انتشار به موقع اطلاعات روی کیفیت گزارش‌دهی نیز کار کنیم و از برنامه‌های سال آینده سازمان بورس تمرکز روی این موضوع است. وی در ادامه افزود: درخصوص نقدشوندگی نیز با اصلاحاتی که طی سال‌های گذشته در دستورالعمل‌ها اتفاق افتاده است روند بسته و بازگشایی نمادها بهبود یافته و شاهد توقف طولانی‌مدت نمادها نیستیم و با فروش تعهدی وضعیت مناسب‌تری در زمینه نقدشوندگی خواهیم داشت. به گفته امیری، درحال‌حاضر هدف از آغاز به‌کار این ابزار با ۸ نماد این است که هم سرمایه‌گذاران با این روش آشنا شوند و هم اصلاحات لازم روی فروش تعهدی به مرور انجام شود.
ابزارهای تمدن‌ساز
در ادامه این مراسم امیر‌هامونی، مدیرعامل فرابورس ایران با بیان این مطلب که سازوکار فروش تعهدی بازار را دوطرفه خواهد کرد و موجب تبدیل بازار به یک بازار حرفه‌ای می‌شود، گفت: در بورس‌های کشورهای اسلامی این ابزار به سختی تصویب و معامله می‌شود. به این دلیل که در کشورهای اسلامی پذیرفته نیست که دارایی نداشته به فروش برسد به این دلیل که دارایی منفی ایجاد می‌کند. به گفته هامونی، ابتکار کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار در انطباق ابزار فروش تعهدی با مسائل شریعت، موجب شد، یکی از بازارهای پیشرو در منطقه در بحث فروش استقراضی (short selling ) شویم. وی در ادامه توضیح داد: در مباحث توسعه اقتصادی دارایی منفی وجود ندارد در حالی که هنگام فروش استقراضی، دارایی منفی ایجاد می‌کنیم و آن را به فروش می‌رسانیم اما در این میان ابتکاری که کمیته فقهی سازمان بورس در بحث طراحی این ابزار داشته است نه‌تنها در کنار فروش تعهدی از ابزار قرض و بدهی (لندینگ و باروئینگ) ایجاد شده استفاده می‌شود، بلکه قرض‌گیری سهام در قالب عقد وکالت صورت می‌پذیرد.
مدیرعامل فرابورس ایران ادامه داد: به این ترتیب سهامداری فکر می‌کند بازار منفی می‌شود و در نظر دارد سهم خاصی را به فروش برساند بنابراین از کسی که سهم را در اختیار دارد این دارایی را قرض می‌گیرد و به‌عنوان وکیل در بازار به فروش می‌رساند. هامونی گفت: این مکانیزم در کمتر جایی از دنیا استفاده شده است. در واقع این دارایی است که به فروش می‌رسد و مالکیت آن متعلق به فرد دیگری است و آن را قرض می‌گیریم و در بازار می‌فروشیم و دوباره در بازار می‌خریم و به‌جای اصلی باز می‌گردانیم.این ابتکار جای تشکر دارد و باید این ابزارهایی را که کمیته فقهی در راستای جهانی‌سازی بازار سرمایه طراحی می‌کند، ابزارهای تمدن ساز نامید.
تلاش برای ورود نمادهای بازار پایه
مدیرعامل فرابورس در ادامه با اشاره به اینکه یکی از ویژگی‌های دستورالعمل فروش تعهدی این است که تنها مختص سهام نیست و کلیه اوراق را نیز در بر می‌گیرد، گفت: این ابزار کلیه اوراق بهادار را شامل می‌شود و فقط مختص سهام نیست و می‌توان در کلیه اوراق، صکوک و اسناد خزانه اسلامی از آن استفاده کرد. به گفته‌هامونی، این ابزار می‌تواند ابزاری مناسب در زمینه پیش‌بینی روندهای افزایش نرخ سود در بازار بین بانکی، بازار صکوک درنظر گرفته شود و ابزاری مناسب در کمک به صندوق‌های سرمایه‌گذاری باشد. هامونی در ادامه با اظهار این مطلب که این ابزار در سه نماد فرابورسی آغاز به‌کار کرده و در آینده به شرکت‌های بیشتری توسعه خواهد یافت، گفت: در بازار پایه هم این فرصت را داریم تا از این ابزار استفاده شود و به زودی نمادی از بازار پایه به این فهرست اضافه خواهد شد. مدیرعامل فرابورس در ادامه خاطرنشان کرد: تنها هشداری که درخصوص استفاده از این ابزار جدید باید اعلام کنم این است که فقط سرمایه‌گذاران حرفه‌ای و متخصص، که دانش مالی و سرمایه‌گذاری دارند از این ابزار استفاده کنند و تازه واردها برای کاهش ریسک پرتفوی خود فقط از صندوق‌های سرمایه‌گذاری و شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری بهره ببرند.
نگاهی به فهرست ۸نماد فروش تعهدی
به این ترتیب بازار سهام روز گذشته شاهد آغاز به‌کار ابزار فروش تعهدی با ۸نماد بود. بر این اساس ابزار جدید فروش تعهدی در بورس تهران با ۵ نماد بانک تجارت، سرمایه‌گذاری سایپا، ماشین‌سازی اراک، ملی مس و سیمان فارس خوزستان آغاز به‌کار کرد. در همین راستا فرابورس ایران نیز ضمن اصلاحیه دستورالعمل فروش تعهدی اوراق بهادار بین مشتری و کارگزار، سه شرکت را آماده استفاده از این ابزار کرده است. در این فهرست سه شرکت هلدینگ صنایع معدنی خاورمیانه (میدکو)، بیمه پاسارگاد و سرمایه‌گذاری مس سرچشمه قرار دارند.
