درآمد روزانه حدود ۱۸۰ میلیارد تومان
خدمات تقریبا هیچ
ریسک بزرگ برای بازار
بورس تهران که از پارسال به کانون توجه صاحبان نقدینگی تبدیل شده، در بهار امسال رشد ۱۲۵ درصدی نماگر اصلی خود را شاهد بوده؛ ارزش روزانه دادوستد سهام نیز که در سال ۹۶ به زحمت سطوح ۱۰۰ میلیارد تومانی را لمس می‌کرد، در برخی روزهای بهار امسال به ۲۵ هزار میلیارد تومان نیز رسید. بازارسهام به‌طور همزمان از چند جهت درحال بزرگ شدن است. افزایش تعداد شرکت‌های پذیرفته شده در بورس طی سال‌های اخیر و در پیش بودن عرضه نهادهای اقتصادی کلان در بازار سهام، افزایش ضریب نفوذ بورس در جامعه از طریق تزریق سرمایه‌های کوچک و بزرگ حقیقی و افزایش ناگزیر شناوری و نقدشوندگی سهام در بستر بورس، تنور معاملات را به شدت داغ کرده است. در این میان اما افزایش دفعات ارسال سفارش معامله‌گران باری مضاعف بر سامانه معاملاتی وارد کرده که در روزهای کم‌رمق بازار نیز با مشکلات عدیده‌ای مواجه بود. از این رو در سال جاری با ضعف پایدار هسته معاملات سهام مواجه بودیم که داد معامله‌گران را به بیداد تبدیل کرده است. این موضوع درحال‌حاضر به‌عنوان بزرگ‌ترین معضل موجود در بازار سهام می‌تواند در آینده نه چندان دور با کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران در قالب یک ریسک بزرگ خودنمایی کند.
سامانه‌ای که سامان ندارد
مشکلات هسته معاملات و تاخیر سایت TSETMC و پنل‌های معاملاتی آنلاین در نشان دادن اطلاعات بازار و قیمت سهام شرکت‌ها و ناهمخوانی شدید قیمت‌ها در سامانه بر خط کارگزاری‌ها و سایت اطلاع‌رسانی بورس هرچند دیگر به یک موضوع تکراری تبدیل شده، اما به جرات می‌توان اذعان داشت این مساله یکی از موانع توسعه بازار سرمایه است. واقعیت این است که گسترش نفوذ بازار سهام با زیرساخت‌های موجود همخوانی ندارد. اختلال متوالی سیستم‌های معاملات برخط و ناهمخوانی قیمت‌های نمایش داده شده در سایت
TSETMC و حساب کاربران آنلاین به دلیل کندی هسته معاملات مرکزی باعث می‌شود معامله‌گران دچار سردرگمی شوند و برای اعمال سفارش‌های خرید و فروش خود، سقف و کف بازه روزانه را انتخاب کنند. آشفتگی به‌وجود آمده در تشدید عرضه و تقاضا از روان شدن جریان دادوستد روزانه به شدت کاسته است.
انکار مسوولان
محمد گرجی‌آرا، کارشناس بازار سهام در این‌باره به «دنیای اقتصاد» گفت: در ابتدا مسوولان امر با سطحی خواندن مشکلات سعی در انکار ضعف سامانه معاملاتی داشتند ولی در سال‌های اخیر با افزایش تعداد سفارش‌های ارسالی در هر روز، شاهد توقف معاملات و شروع با تاخیر بازار به علت مشکلات هسته معاملاتی هستیم که دیگر غیرقابل انکار شده است. در این میان اما مسوولان ذی‌ربط تنها به امیدواری برای برطرف شدن این مشکل تا ساعتی دیگر بسنده می‌کنند و به‌نظر می‌رسد برنامه‌ای برای برطرف کردن آن وجود ندارد.
این وضع در سال جاری به حدی بغرنج شده که یکی از اتفاقات نادر بازار سهام رقم خورده و شاهد چند شیفته شدن بازار و تداوم معاملات تا بعد از ساعت رسمی بازار بوده‌ایم. سیاستی که به دلیل ضعف هسته مرکزی و در سایه انفعال مقام سیاست‌گذار برای حل مشکل اصلی، اتخاذ شد. از این رو در بازه‌ای از معاملات امسال در ساعت اصلی معاملات یعنی ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ ظهر سهامی که مشکل خاصی نداشته و روند معمول خود را طی می‌کنند معامله می‌شدند. در فاز دوم نوبت به سهام تازه‌وارد بازار می‌رسد که مبادا به سبب افزایش هیجان معامله‌گران سامانه را درگیر خود کند. از این رو دادوستد سهم‌های عرضه اولیه به بعد از ساعت رسمی بازار سهام یعنی ۱۲:۳۰ موکول و عموما تا ساعت ۱۳:۳۰ ادامه پیدا می‌کرد. فاز سوم و بعضا چهارم به مثابه وقت اضافه به سهامی اختصاص پیدا می‌کرد که از نظر ناظر بازار شرایط نرمالی نداشتند. به‌عنوان نمونه امسال دو غول خودروساز که پس از دو ماه توقف به بازار بازگشتند، در شیفت سوم و چهارم بازار دادوستد شدند. از این رو معاملات چند پرده‌ای و ناهمزمانی معاملات کل بازار، عملا بازار را چند شقه کرده است. این اختلاف زمانی انجام معاملات اما نقدشوندگی را که مهم‌ترین مزیت بورس به‌شمار می‌رود، کاهش داده و متضرر اصلی این بی‌عملی سهامداران بوده‌اند.
درآمد ارکان از معاملات چقدر است؟
یکی از مسائلی که سال‌هاست ذهن فعالان بازار سهام را به خود مشغول، محل هزینه درآمد چند میلیاردی ارکان بازار سرمایه از دادوستد روزانه سهام است. برای روشن شدن موضوع آیا تاکنون از خود پرسیده‌اید زمانی که در این بازار خرید و فروش می‌کنید، چه کسانی منتفع می‌شوند؟ در بازار سهام انواع اوراق مالی از سهام گرفته تا اوراق مشارکت مورد دادوستد قرار می‌گیرد اما این معاملات به‌صورت مستقیم صورت نمی‌پذیرد. به عبارت دیگر در روند روزانه معاملات برخی نهادهای واسطه وجود دارند. درحقیقت تمام معاملاتی که سهامداران روزانه به‌صورت آنلاین و در یک لحظه انجام می‌دهند، از مسیری می‌گذرد که عبور از آن کارمزد و هزینه دارد و معامله‌گران بابت این تراکنش‌ها باید هزینه پرداخت کنند. «دنیای اقتصاد» به بررسی میزان کارمزد و مالیات اخذ شده از صاحبان نقدینگی در ۵۲ روز معاملاتی سپری شده از سال ۹۹ پرداخته است. بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد ارکان بازار سرمایه از مجموع خرید و فروش (معاملات خرد، عمده و بلوک) افزون بر ۴ هزار و ۳۵۰ میلیارد تومان درآمد کسب کرده‌اند. در این میان مجموع ارزش معاملات خرد بورس از ابتدای امسال تا پایان هفته قبل به ۴۴۳ هزار و ۹۰۸ میلیارد تومان رسیده، با توجه به کارمزد ۰۰۰۶۴/ ۰ درصدی این معاملات، در مجموع درآمد بورس تهران از معاملات خرد ۲۸۴ میلیارد تومان بوده است. در این میان شاهد دادوستد ۱۴ هزار میلیارد تومان در بخش معاملات عمده و بلوکی بورس تهران بوده‌ایم، کارمزد این معاملات نیز ۹ میلیارد تومان برآورد می‌شود. در فرابورس نیز با توجه به ارزش معاملات ۱۸۳ هزار و ۷۵۰ میلیارد تومانی در سال جاری، مجموع کارمزد اخذ شده ۶/ ۱۱۷ میلیارد تومانی بوده است. در این میان درآمد شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه (سمات) از مجموع معاملات بورس و فرابورس (خرد، عمده و بلوک) از ۵/ ۱۹۲میلیارد تومان فراتر می‌رود. اما این پایان کار نیست؛ ۷/ ۲۷۲ میلیارد تومان بابت حق نظارت سازمان و البته مالیات هم اخذ شده تا مجموع درآمد نهادهای اصلی سازمان بورس از ابتدای سال تا پایان معاملات ۲۱خردادماه به ۴ هزار و ۳۵۷ میلیارد تومان برسد. در این میان کارگزاران نیز از دادوستد سهام ۴ هزار و ۸۷۷ میلیارد تومان درآمد کسب کرده‌اند که البته برخی از این شرکت‌ها دولتی یا شبه دولتی و بخش دیگر در مالکیت بخش خصوصی است. به این ترتیب در مجموع ۹ هزار و ۲۳۴ میلیارد تومان (روزانه ۶/ ۱۷۷ میلیارد تومان) بابت کارمزد و مالیات از سهامداران اخذ می‌شود اما بهبودی در سامانه معاملات سهام مشاهده نمی‌شود.
