با این حال در اینکه هر شرکتی باید نسبت به بازارگردانی سهام خود مسوولیتی را بپذیرد شکی وجود ندارد اما خلأ بازارگردان در شرکت‌ها معضلی است که اهالی بازار سهام تا کنون با آن دست به گریبان بوده‌اند. خلأ قوانین از سوی سازمان بورس و عدم نظارت و برخورد قاطع با شرکت‌هایی که از مکانیزم بازارگردانی در سهام خود بی‌بهره‌ هستند نیز دیگر موضوعی است که بورس‌های بزرگ دنیا سال‌هاست از آن عبور کرده‌اند.  بازارگردانی در چند نماد معاملاتی که در گذشته با شکست همراه بود به‌تازگی پیش‌زمینه عملیاتی شدن صندوق‌های اختصاصی بازارگردانی را تا حدودی فراهم کرده است به‌طوری که شرکت‌ها با تامین منابع اقدام به بازارگردانی سهام خود در مواقع ضروری می‌کنند. این اتفاق که در گام نخست ریسک سرمایه‌گذاری سهامداران را کاهش می‌دهد در ادامه می‌تواند علاوه‌بر افزایش نقدشوندگی به جمع‌آوری صفوف خرید و فروش و عبور از شائبه دستکاری نیز ختم شود. هرچند سوددهی موضوعی است که بازارگردان باید به‌عنوان آخرین معیار در فرآیند بازارگردانی در نظر بگیرد، اما به‌دلیل وجود حد نوسان و برخورد‌‌های دستوری که ممکن است بازارگردان را دچار ضرر و زیان کند و بعضا در مواقعی پروسه فعالیت آنها را به الزام و اجبار بکشد، بنابراین غالبا ترجیح می‌دهند فعالیت چندانی در این زمینه نداشته باشند. این در حالی است که در دنیا برای دریافت مجوز بازارگردانی و انعقاد قرارداد به‌دلیل سوددهی زیاد این صنعت تقاضای زیادی وجود دارد.  به اعتقاد کارشناسان بازار سرمایه صنایع کامودیتی‌محور می‌توانند با توجه به تامین منابع بازارگردان از شرکت، بازارگردانی تخصصی مطلوبی را در سهام خود پیاده‌سازی کنند. دستورالعمل‌های شفاف و صریح در کنار نظارت دقیق سازمان بورس می‌تواند در بهبود فعالیت بازارگردان‌ها مثمرثمر باشد. با این حال، استفاده از صندوق توسعه بازار جهت تزریق منابع به شرکت‌ها در راستای بازارگردانی اختصاصی به‌دلیل اینکه نظارتی از سوی نهادی خارج از سازمان بورس در این زمینه صورت نمی‌گیرد از سوی فعالان اقتصادی توصیه نمی‌شود.

رقابت، پیامد بهره‌گیری از بازارگردان : فرهنگ قراگوزلو، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌و‌گو با «دنیای‌اقتصاد» بر ضرورت بازارگردانی در بازار سرمایه تاکید کرد و گفت:‌ عملیات بازارگردانی در بورس‌های بزرگ دنیا مرسوم است اما نوع اجرای آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار خواهد بود. هر چند در حال حاضر دارای حدود ۵۰ صندوق بازارگردانی هستیم اما به‌دلیل اینکه این صندوق‌ها (Multi NAV) هستند، بنابراین هر کدام می‌توانند مسوولیت بازارگردانی چند شرکت را در بازار سهام بر عهده بگیرند.

به اعتقاد وی در این پروسه از دو محل سود تعیین می‌شود، نخست فاصله قیمتی بین خرید و فروش و دیگری از قراردادی که با بازارگردان منعقد می‌شود. یکی از الزامات سود‌دهی اشراف کامل بازارگردان در شرکت است. در واقع با ارزیابی ارزش واقعی شرکت، بازارگردان در محدوده قیمت مشخص‌شده اقدام به بازارگردانی کند.

این تحلیلگر بازار سرمایه نبود حد نوسان در جریان بازارگردانی را دومین الزام در راستای بازارگردانی دانست و افزود: در صورتی که حد نوسان در این پروسه وجود داشته باشد با صفوف خرید و فروش در جریان معاملاتی بازار سهام مواجه می‌شویم. بنابراین با توجه به اینکه بازارگردان ملزم به فروش است در چنین شرایطی به ناچار اقدام به فروش سهام در نرخ‌‌های روی تابلو خواهد کرد. بر این اساس در صورت نبود حد نوسان بازارگردان می‌تواند با در نظر گرفتن ارزش ذاتی سهام شرکت و بر اساس آخرین اخبار تاثیر‌گذار و فشار خرید و فروش‌های به‌وجود آمده سفارش‌‌‌های خود را در سیستم معاملات به ثبت برساند. با این حال در صورتی که موارد فوق به درستی پیاده‌سازی نشوند، برخی افراد سهام خود را به قیمت بالا به بازارگردان ارائه می‌کنند یا اقدام به خرید سهام از بازارگردان در قیمت‌های پایین خواهند کرد.

قراگوزلو با اشاره به شرایط ناپایدار فعلی بازار سهام عنوان کرد: بازارگردان در چنین شرایطی باید در راستای ایجاد و افزایش نقدشوندگی گام بردارد، نبود حد نوسان می‌تواند کمک قابل توجهی در این زمینه به بازار کند. وی می‌گوید: در گذشته بازارگردانی در چند نماد معاملاتی وجود داشت که با شکست هم همراه شد. به‌طوری که در پی این مهم دو اتفاق افتاد،‌ نخست سهام بازارگردان به کلی در بازار خریداری شد و دیگری تا جای ممکن به بازارگردان سهام فروخته شد. این کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه در جریان بازارگردانی الگوریتم معجزه نمی‌کند، اظهار کرد: در گام نخست باید به‌صورت دستی این فرآیند عملیاتی شود و در صورت موفقیت در مرحله بعدی فرآیندهای تکراری، از ابزار الگوریتم استفاده کنیم. او در پاسخ به اینکه برخی معتقدند منابع از طریق صندوق توسعه یا تثبیت به شرکت‌ها تزریق شوند نیز گفت:‌ باید فعالیت بازارگردانی یک بیزینس سودده باشد تا ادامه‌دار شود و مکانیزم رقابت بین بازارگردانان روی یک سهم پیگیری شود. زمانی که این مهم در اختیار صندوق توسعه و تثبیت قرار می‌گیرد با توجه به تفاوت دیدگاه ممکن است سوگیری ایجاد شود و مکانیزم بازار از بین برود.  به گفته قراگوزلو باید در شرکت‌ها علاوه‌بر اینکه حد نوسان وجود نداشته باشد از چند بازارگردان هم استفاده کرد. در چنین شرایطی با کم شدن فاصله بین سفارش‌های خرید و فروش یقینا فضای معاملاتی رقابتی‌تر خواهد شد.

بازارگردانی توام با مدیریت هیجان : مهدی افنانی تحلیلگر بازار سرمایه معتقد است فقط با بهره‌گیری از صندوق توسعه بازار که بعضا معاملات آن با شائبه‌هایی هم همراه است نمی‌توان اقدام به مدیریت بازار سهام کرد. به‌عنوان مثال در سنگ‌آهنی‌ها شرکت‌هایی با پتانسیل بالا حضور دارند اما متاسفانه بدون توجه به گزارش و قیمت‌های جهانی، شرکت‌ها دچار هیجانات روانی بازار می‌شوند. این کارشناس بازار سرمایه به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید:‌ سهامی که به‌دلیل هیجانات بازار با افت همراه می‌شود با توجه به پتانسیل رو به رشد و قیمت‌های جهانی مطلوب، از طریق سازوکار صندوق‌های تخصصی بازارگردانی می‌تواند مورد حمایت قرار بگیرد.

اینکه فقط صندوق توسعه بازار مورد توجه قرار گیرد و این صندوق هم در چند نماد معاملاتی بزرگ اقدام به بازار‌گردانی ‌کند یقینا شائبه‌‌های زیادی را بین اهالی بازار سرمایه ایجاد خواهد کرد. در این میان صندوق‌های تخصصی بزرگ علاوه‌بر افزایش تنوع،‌ به کنترل و مدیریت هیجانات می‌پردازند، از طرفی فضای شائبه هم از داد و ستد‌‌‌ها دور خواهد شد.  افنانی خاطرنشان کرد: زمانی که بازار به‌طور هیجانی با افزایش همراه بود متاسفانه سهام مورد عرضه قرار نمی‌گرفت. بنابراین حضور بازارگردانی که به عملیات بازارگردانی به‌صورت تخصصی بپردازد و هیجانات را به درستی مدیریت کند به شدت احساس می‌شود. او افزود: دستورالعمل‌‌های بازارگردانی تا کنون به خوبی اجرایی نشده‌اند، نظارت در گام نخست با سازمان بورس و در ادامه با صاحبان صنایع خواهد بود. این در حالی است که استفاده از ابزار الگوریتم می‌تواند منجر به کاهش دخالت مدیران و افزایش میزان اثربخشی شود.

 رویدادی تازه در بازار سرمایه : به اعتقاد ولید هلالات اکنون برای سبد‌گردانی نیازی نیست که شرکتی با مجوز مشاور سرمایه‌ سرمایه‌گذاری یا تامین سرمایه وجود داشته باشد. در واقع خود شرکت به‌طور مستقل می‌تواند اقدام به راه‌اندازی صندوق کند و در ادامه به انجام فعالیت‌‌های بازارگردانی زیر‌مجموعه‌های خود بپردازد. فعالیت صندوق به گونه‌ای نخواهد بود که ابتدا پذیره‌نویسی و دریافت پول صورت بگیرد. فقط صندوق تشکیل شده و بعد از آن عملیات بازارگردانی به این واسطه انجام می‌شود. او مکانیزه شدن صندوق‌های بازارگردانی را با استفاده از ابزار الگوریتمی مفید ارزیابی کرد و به «دنیای‌اقتصاد» گفت:‌ تاکنون عملکرد معاملات الگوریتمی در پروسه بازارگردانی بازخورد مطلوبی داشته است، بنابراین این ابزار می‌تواند جایگزین مناسبی برای نیروی انسانی باشد. به گفته این تحلیلگر بازار سرمایه منابع بازارگردان‌های اختصاصی یا از محل شرکت تامین می‌شود یا شرکت‌های تامین سرمایه که از منابع بهتری برخوردارند در پی انعقاد قراردادی با ناشر اقدام به تامین این مهم خواهند کرد. هلالات بر این باور است که شروع به فعالیت صندوق‌های اختصاصی بازارگردانی رویدادی مهم در بازار سرمایه کشور است و از تعامل نهاد ناظر با مدیران صندوق و بازارگردان‌ها در طول زمان خلأ‌‌های احتمالی برطرف خواهد شد.

اخبار مرتبط