نقش کلیدی اقتصاد رفتاری در پشتیبانی از تولید

محمدرضا اعلمی/ كارشناس بازار سرمایه اقتصاد ایران، سال‌هاست از یک مریضی مضمن رنج می‌برد. مریضی که برخی از دولتمردان با آن کج‌دار و مریز برخورد می‌کنند و برخی عقیده به جراحی یکباره‌ آن دارند. جراحی که ممکن است تبعات سخت یا حتی جبران‌ناپذیر اجتماعی را در پی داشته باشد. در این میان راهبرد خردمندانه‌ پشتیبانی از تولید و مانع‌زدایی از پیش‌روی آن می‌تواند راهگشا بوده و چرخ قفل‌شده‌ صنعت را به چرخش درآورده و سبب رونق اقتصادی کشور در آینده پیش‌رو شود. اجرای سیاست‌های درست پولی و مالی می‌تواند زمینه‌ساز موفقیت در سیاست‌های فوق‌الذکر باشد، اما نکته‌ اساسی برای رشد و جهش تولید، مدیریت و جهت‌دهی مناسب سرمایه‌های سرگردان دست عموم جامعه است که در سالیان گذشته به یکباره سر از بازارهای مختلفی همچون ارز، طلا، سکه و مسکن درآورده و ورود یکباره‌ حجم زیادی از پول به این بازارها، تبعات زیانباری را به‌همراه داشته است.

این شناخت رفتار توده‌ای و درک ماهیت و چگونگی شکل‌گیری آن که بر اساس یافته‌های نوین علم اقتصاد سنجیده می‌شود، می‌تواند کمک شایانی به مدیران ارشد اقتصادی کشور کند تا با کمترین هزینه، بیشترین بهره‌برداری را در جهت منافع ملی کسب کنند.

علم اقتصاد کلاسیک که مخاطبش انسان عقلایی است، نظریه‌ها و راهبردهایی را در جهت بهینه‌کردن استفاده از منابع محدود برای مصارف و هزینه‌های نامحدود ارائه می‌کند که بعد از مدتی با تلاش‌های دانیل کانمن و دکتر ریچارد تیلر، علم اقتصاد رفتاری پا به‌عرصه ظهور می‌گذارد.

علمی که از جمع علم روانشناسی و علم اقتصاد کلاسیک به‌وجود آمده و در آن مطلوبیت افراد را سنجیده و مبنای تصمیم‌گیری آتی مدیران قرار می‌دهد. دانشمندان علم اقتصاد رفتاری بر این باور هستند که احساسات انسان‌ها بر تصمیم‌گیری عقلایی آنها تاثیر بسزایی گذاشته و با جابه‌جا شدن مطلوبیت ذهنی افراد در موقعیت‌های مختلف، واکنش‌ها و تصمیمات متفاوتی اخذ می‌شود.

شاید درک درست مطلوبیت ذهنی آحاد جامعه‌ ایرانی بتواند کمک شایانی در جهت اخذ تصمیمات درست کند. جامعه‌ای که مدام با ترس ازدست‌دادن سرمایه خود در یک اقتصاد تورمی دست و پنجه نرم می‌کند و از طرفی به‌خاطر کمبودهای ناشی از محدودیت‌های اعمال شده در زندگی اقتصادی‌اش، مدام در طمع جبران یکباره آن بر‌می‌آید و بدون شناخت و آگاهی و آموزش و سنجش میزان ریسک و بازدهی متناسب آن در سرمایه‌‌گذاری، دست به اقدامات توده‌وار می‌زند.  به نظر نگارنده بهترین گزینه‌ پیش‌روی هر فردی که منجر به کسب نتیجه  برد - برد، هم برای او و هم برای اقتصاد کشور می‌شود، سرمایه‌‌گذاری به شکلی درست و منطقی و به دور از هیجانات و تصمیمات قمارگونه و تقلیدوار بر روی شرکت‌های تولیدی در بازار سرمایه است. چرا‌که با راهکارهای تامین مالی موجود در بازار مثل افزایش سرمایه از محل آورده‌ سهامداران و دیگر ابزارهای موجود تامین مالی می‌توان در جهت تامین منابع لازم مالی درباره پشتیبانی از جهش تولید در کشور گام برداشت.  به لحاظ روانشناسی بازار سرمایه، اعتماد، خوش‌بینی و حس طمع برای پول در‌آوردن سبب رونق بازار می‌شود. ترمیم زخم واردشده‌ به اعتماد عمومی یکی از کلیدی‌ترین مواردی‌ است که با هر تصمیم یا موضع اشتباه، ما را از اهداف مطلوب و درستمان دور می‌کند.  شاید بتوان گفت ایجاد کارگروه‌های اقتصاد رفتاری در جهت شناخت رفتار اقتصادی آحاد جامعه، به‌ویژه فعالان بازار سرمایه می‌تواند کمک شایانی کند تا بتوانیم برای رسیدن به هدف مطلوب‌مان یعنی جهت‌دهی و جذب سرمایه‌های سرگردان به سمت تولید و رشد و اعتلای فرهنگ سرمایه‌‌گذاری مردم خوبمان، تصمیمات درستی اتخاذ کنیم.