آوای رازآمیز یک ساز باستانی

حیدر کاکی در استان کرمانشاه و به‌ویژه در منطقه گوران در هر خانه‌ای یک ساز تنبور آویزان است و معمولا در هر خانواده‌ای چند نفر دست به ساز دارند و تنبور نوازی می‌کنند. نوازندگی تنبور در تمام مراسم‌های منطقه گوران نقش ویژه‌ای ایفا می‌کند. معمولا این ساز پای ثابت شب‌نشینی‌ها و دورهمی‌های خانوادگی و اهالی فرهنگ بوده و هست. مردم منطقه گوران تنبور را در سطوح مختلفی می‌نوازند و هر‌کسی هر‌چه را که دوست دارد در حد توانایی‌های خودش نوازندگی می‌کند. البته وقتی یک نفر بخواهد خودش را به‌عنوان نوازنده حرفه‌ای تنبور معرفی کند، لازم است مقام‌ها و اصول موسیقی تنبور را آموزش ببیند چون موسیقی تنبور وسیع‌ است و یک نوازنده حرفه‌ای باید به پرده‌بندی، اوزان و ریتم‌های آن تسلط داشته باشد.

 این روزها خیلی‌ها به‌عنوان نوازنده تنبور مطرح هستند و اجرای زنده می‌گذارند ولی با زیر و بم مقام‌ها آشنا نیستند و فقط یک آشنایی کلی با آن دارند. چنین برخوردی با ساز تنبور از لحاظ حرفه‌ای پذیرفته نیست و مثل این می‌ماند که یک نفر نوازنده تار باشد ولی ردیف را نشناسد. این انتظار وجود دارد که نوازندگان حرفه‌ای تنبور همه زیر و بم این موسیقی را با دقت یاد بگیرند و بعد آن را اجرا کنند. کتاب «ته‌رزهای باستانی تنبور» برای نوازنده‌های مقدماتی نیست و یک مرحله آموزشی جلوتر از کتاب «صد درس» است. در واقع کتاب «صد درس» برای آموزش مقدماتی تنبور نوشته شده و بیشتر حالت درس و تمرین دارد. آن کتاب می‌تواند هنرجوها را با بخش‌ها، ریتم‌ها و اوزان مختلف آشنا کند و در نهایت هم به ۱۰ مقام و کلام پرداخته‌ام که هنرجوها بعد از یاد گرفتن آن می‌توانند به کتاب «ته رزهای باستانی تنبور» مراجعه کنند. حدود ۱۰، ۱۵ سال پیش آقای علی‌اکبر مرادی یک آلبوم با عنوان «مقامات مجلسی تنبور» منتشر کرد که کتاب «ته‌رزهای باستانی تنبور» کاملا منطبق با آن آلبوم است.

اگر عمری باقی باشد، کتابی دیگر تألیف خواهم کرد که ۷۲ مقام تنبور همراه متن اشعار و کلام در آن نوشته خواهد شد. مقام‌های حقانی در دوره‌ عالی آموزشی تنبور قرار می‌گیرد و احتمالا در کتاب بعدی به آن خواهم پرداخت. البته اجرای مقام‌های حقانی به لحاظ تکنیک نوازندگی خیلی هم سخت نیست و بیشتر حالت تکرار دارد. از این نظر مقامات مجازی دشواری‌های بیشتری برای نوازنده دارند. به همین خاطر شاید دشواری کتاب «ته‌رزهای باستانی تنبور» از کتاب بعدی هم بیشتر باشد اما به هر حال باید در نظر بگیریم که این کتاب بیشتر حالت آموزشی دارد، در حالی که کتاب بعدی‌ام این‌طور نیست و مقام‌ها به‌صورت پارتیتور نوشته می‌شود.