سلفی‌ها در هزاره سوم

لیلا قنبریان «سلفی‌گری» چیست؟ «سلفی‌ها» که هستند و چه در سر دارند؟ تعاریف و حد و مرزهای مفهوم «سلفی» چیست و خاستگاه آن در کجاست؟ تفاوت‌ها و شباهت‌های سلفی‌گری، «وهابیت» و «جهادگرایی» در کجاست و کجا این سه، به هم پیوند می‌خورند و از هم تغذیه می‌کنند؟

در دو قرن اخیر، سلفی‌ها بیش از هر زمانی نیرومند شده‌اند؛ ده‌ها بنیاد، موسسه، مدرسه و دانشگاه، مسجد و حتی بنگاه تجاری سودآور در سراسر جهان برپا کرده‌اند، پیروان پرشوری نیز جمع کرده‌اند و در سرتاسر جهان، تلقی خود از اسلام را به شیوه‌های مختلف اعم از ایجابی و سلبی، تبلیغ، ترویج و حتی حقنه می‌کنند. جایی در سرزمین‌های اسلامی سراغ نداریم که پای شان به آن باز نشده باشد.اکنون بی‌تردید حوزه گسترش آنها از سرزمین‌های اسلامی فراتر رفته و به کشورهای غیرمسلمان اروپا، آسیا، آفریقا، اقیانوسیه و حتی آمریکا نیز رسیده است. اینان از چه آبشخورهای فکری می‌نوشند و برای ترویج و گسترش مرام خود، از چه منابع مالی بهره می‌برند؟ نقش عربستان سعودی در حمایت و ترویج آنان چیست؟ چه نسبتی میان این گروه با داعش، القاعده، جبهه النصره، طالبان و سایر گروه‌های تندرو جهادی برقرار است؟  اینها پرسش‌هایی است که نویسنده در این کتاب به‌صورت عینی و مستدل به آنها پاسخ می‌دهد. لوهکلر، با دقت کم‌نظیر و انصاف علمی، گرایش‌های سلفی را در سرزمین‌های اسلامی پی می‌گیرد و پیشینه آنها را از سده‌ها پیش در تاریخ اسلام تا امروز وامی‌رسد. از پدران این نگره، کسانی نظیر ابن‌تیمیه و ابن‌قیم الجوزیه و آثار و نظریه‌های آنان، از تاثیر اندیشه‌های شان بر محمد ابن عبدالوهاب، پدر وهابیان کنونی می‌نویسد و از منابع کتبی و شیوه‌های جورواجور تبلیغ‌شان، رودررویی مستقیم در کوچه و خیابان، در رسانه‌های مجازی، غیرمجازی و... می‌گوید. می‌دانیم که گرایش‌های سلفی، هرگز به اندازه امروز سامان یافته نبوده‌اند و به جریان‌هایی چنین گسترده، سازمان یافته و تهدیدگر تبدیل نشده بوده‌اند. از سده نوزدهم، در پی شکل‌گیری وهابیت و به تبع، حاکمیت اندیشه‌های وهابی در عربستان سعودی، این گرایش‌ها به‌صورت نظام‌مند تدوین شد و به علت پشتوانه دلارهای نفتی سعودی و برخی دیگر از کشورها، در کنار سکوت تاییدآمیز قدرت‌های بزرگ جهانی، اسلام سلفی به حدی رواج یافت که نتایج آن را به روشنی در گوشه و کنار جهان معاصر می‌بینیم. رودیگر لوهلکر، مولف کتاب حاضر، طی ۱۰ فصل کتابش با ارائه تاریخچه دقیق سلفی‌گری، زمینه پیدایش و عناصر بنیادین آن، به پیشوایان معاصر و پیروان سلفی نحله‌های مختلف در کشورهای عربی می‌پردازد و سپس وضعیت آنها را نیز در اروپا و آسیای جنوب شرقی بررسی می‌کند. وی با بررسی دقیق وضعیت کنونی، گمانه‌زنی در مورد آینده شان و راهکارهای مقابله با آنها را هم از نظر دور نمی‌دارد.