مسائل همه‌گیرشناسی

دکتر کیومرث ناصری طبقه‌بندی کلاسیک و سنتی مفهوم همه‌گیرشناسی در زمینه‌های پزشکی، دام‌پزشکی و گیاه‌شناسی به علت شباهت زیاد و یکسانی روش‌ها و نگرش‌های مورد استفاده در زمینه‌های متفاوت، کاربرد زیادی ندارند. واقعیت این است که همه‌گیرشناسی ابزاری است علمی برای بیان و تعریف وضعیت موجود رویدادهای همه‌گیر، شناسایی چگونگی وقوع و گسترش این رویدادها و کوشش به منظور یافتن راه‌های انجام‌پذیر برای مداخله مناسب در وقوع و انتشار آنها.

به‌عبارت دیگر می‌توان گفت که همه‌گیرشناسان به‌صورت عام و همه‌گیرشناسان توصیفی به‌صورت اختصاصی در حقیقت نبض جامعه را در دست داشته و می‌توانند با استفاده درست از داده‌های رسمی و اداری رویدادهای اجتماعی را حتی قبل از تبدیل شدن به مشکل اجتماعی شناسایی کنند. اگرچه رویدادهای همه‌گیر از ابتدا در زمینه پیشگیری از بیماری‌های عفونی شکل گرفته است ولی در جهان امروز و با گسترش تعریف تندرستی که دامنه وسیعی از فعالیت‌های اجتماعی را در یک شبکه علیتی بزرگ در همبستگی با سلامت دربرمی‌گیرد، دامنه پوشش این دانش از محدوده بهداشت عمومی و سلامت خارج شده و می‌تواند علاوه بر رویدادهایی که با سلامت در ارتباط هستند، برای تمام رویدادهای همگانی در زمینه‌های دیگری مانند جامعه‌شناسی، جمعیت‌شناسی، مردم‌شناسی و مانند آن نیز کاربرد داشته باشد. به‌عنوان مثال رویدادهایی مثل مشارکت افراد در انواع امور اجتماعی، اقدام به بزه‌کاری و رفتارهای هنجارشکنانه، تفاوت آموزش و یادگیری در طبقات اجتماعی و هر واقعه دیگری را که در تعداد قابل توجهی از افراد جامعه رخ بدهد و جنبه همگانی پیدا کند، می‌توان با استفاده از روش‌‌های این دانش مورد بررسی و ارزیابی قرار داد.

همه‌گیرشناسی بازوی پژوهشی برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری در امور جمعیتی بوده و زیربنای انتخاب و ارزیابی روش‌های مداخله در رویدادهای گروهی را تشکیل می‌دهد. سمت زیادی از مطالب این کتاب را می‌توان در سایر کتاب‌های اپیدمولوژی موجود که اغلب ترجمه متون خارجی بوده و به‌صورت اختصاصی در زمینه مسائل بهداشتی قرار دارند نیز مشاهده کرد. آنچه موجب تمایز این کتاب می‌شود بیان متفاوتی از نگرش و توجیه مفاهیم این رشته است که به تجربه حرفه‌ای نویسنده، گسترش دامنه نگرش همه‌گیرشناسی از مسائل بهداشتی به جنبه‌های اجتماعی و سایر رویدادهای همگانی و تغییرات بنیادی در جمع‌آوری داده در جهان رایانه‌ای مربوط می‌شود. برای رسیدن به این منظور کوشش شده تا آنجا که امکان داشته باشد از نمونه‌هایی غیر از موارد بهداشتی برای بیان مفاهیم و روش‌ها و جدیدترین گزارش‌های پژوهشی استفاده و اولویت به پژوهش‌های انجام شده در ایران داده شود.

توضیحاتی که در مورد روش‌های پژوهشی و آماری مورد استفاده در همه‌گیرشناسی در این کتاب ارائه شده بیشتر جنبه مقدماتی دارد و به ذکر جزئیات نمی‌پردازد.