سفری به شمال برای دیدن شمالی‌ها
موزه‌‌گردی در جنگل
سرزمین‌های شمالی آیا به همین چیزها محدود می‌شود؟ تفاوت مازندرانی‌ها و گیلانی‌ها، بابلی‌ها و آملی‌ها، تالشی‌ها و باقی در چیست که ما آن را به چند گزاره محدود کرده‌ایم؟ زلزله منجیل و رودبار تلفات انسانی و تخریب زیادی داشت. بسیاری به مناطق دیگر کوچ کردند یا ناچار شدند خانه‌هایشان را از نو بسازند. این خانه‌های جدید مشابه همه خانه‌هایی است که دیده‌ایم، آشپزخانه اوپن و هال و پذیرایی و.. چقدر این معماری با سنت‌های منطقه سازگار بود؟ دکتر محمود طالقانی مجموعه مطالعاتی را تحت عنوان «اثرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی زلزله» انجام داده که نشان از دگرگونی شدید در زندگی مردم مناطق زلزله‌زده گیلان دارد. همین مطالعه جرقه تشکیل موزه روستایی گیلان را زد. اسم موزه که می‌آید، برای بسیاری فضایی سربسته تداعی می‌شود که باید در سکوت در آن قدم زد، گاه فردی اتوکشیده تحت عنوان راهنما به پرسش‌ها با صدای آرام پاسخ می‌دهد، در مواردی که تور مراجعه کرده باشد صدایش را از حد معمول بالاتر می‌برد و توجه همه را به آثار باستانی جلب می‌کند. موزه روستایی گیلان اما اصلا شبیه چنین موزه‌هایی نیست، این موزه اولین اکوموزه ایران است. به این معنا که بر اساس امکانات، نیازها و ویژگی‌های فرهنگی و محیطی منطقه شکل گرفته. از همان ابتدا که وارد موزه شوید این تفاوت را احساس می‌کنید؛ ورودی موزه با سقفی که از گیاهان منطقه پوشیده شده نشان می‌دهد وارد فضایی متفاوت خواهید شد. حواس‌تان باشد حتما نقشه موزه را تهیه یا آن را از سایت موزه برداشته و در گوشی موبایل خود ذخیره کنید. حرکت بدون نقشه در این محوطه ۲۶۰ هکتاری سردرگم‌کننده است. موزه روستایی ۹ بخش دارد که یک روز کامل شما را در سفرتان به شمال می‌گیرد. این ۹ حوزه ۲۵ مجموعه مسکونی از ۷ روستای گیلان به تناسب اقلیمی‌را شامل می‌شود. نکته جالب در موزه این است که خانه‌ها بر اساس معماری روستاها ساخته نشده‌اند بلکه کارشناسان آنها را از روستاهای هدف‌شان آورده‌اند! این خانه‌ها ابتدا واچینی شدند و پس از رسیدن به موزه دوباره‌چینی آنها صورت گرفته. بنابراین آنچه می‌بینید همان خانه‌های قدیمی است که گاه قدمت‌شان به ۱۸۰ سال هم می‌رسد. مثلا خانه طربی در بخش کوهپایه غرب از روستای کیش رودبار آمده یا خانه موسی‌زاده در جلگه غرب در روستای گیلانده تالش واچینی شده است. خانه حاجت‌پور در کوهستان غرب هم از روستای ایسبی دول از دهستان شاندرمن ماسال به موزه روستایی منتقل شده است. دیگر بخش‌های موزه شامل ساحل غرب، ساحل شرق، جلگه شرق، جلگه مرکز، کوهپایه شرق و کوهستان شرق می‌شود.
خانه‌هایی که سیل را از خود عبور می‌دهد
دیدن این خانه‌ها چه جذابیتی دارد؟ این پرسشی است که ممکن است برای هر خواننده‌ای ایجاد شود. یک خانه روستایی مثل همه خانه‌های روستایی دیگر! همینطور که در موزه قدم می‌زنید و از کنار آلاچیق شالیزارها را می‌بینید، جلوی ورودی خانه به زنی برمی‌خورید که با لباس محلی منطقه‌ای در گیلان در حال انجام کاری است! توجهتان جلب می‌شود، می‌پرسید این خانه مربوط به کدام منطقه است، دیگر خبری از آن راهنمای اتوکشیده نیست. او با همان لباس محلی توضیح مفصلی درباره خانه می‌دهد. اینکه خانه از کجا به این محل آمده و چطور تمام ساختار خانه با آن اقلیم سازگار بوده. نمونه‌اش دیدن سنگ دایره شکلی است که زیر پایه‌های انبار غله است. چرا باید یک سنگ گرد آنجا باشد؟ معلوم است که موش‌ها به این مناطق علاقه دارند، آنها پایه‌های انبار را می‌گیرند و بالا می‌آیند اما چون حشره نیستند و موشند با برخورد به این سنگ گرد مجبورند راه رفته را بازگردند. چوب‌هایی که زیر خانه‌های نزدیک رودخانه است تا آنها را از خطر بالا آمدن آب رودخانه در امان دارد از دیگر جذابیت‌های این خانه‌هاست یا جنس مصالح به کار رفته در سقف که در کوهستان به واسطه برف از چوب و مصالح سنگین‌تر استفاده شده است. البته علاوه بر این خانه‌ها در موزه کوره زغال‌گیری، انبار برنج، طویله، باغچه، تلمبار (محل پرورش کرم ابریشم) و مدرسه هم قرار دارد. از آنجا که بازدید از موزه یک روز شما را می‌گیرد، قهوه‌خانه و رستوران هم در موزه تعبیه شده است، در رستوران می‌توانید انواع غذاهای شمالی مثل کباب ترش، ترشه‌تره و باقلاقاتق را سفارش دهید و همچنین انواع ترشیجات محلی را از این خانه‌ها تهیه کنید. اگر به رفتن به موزه روستایی گیلان تشویق شده‌اید در کیلومتر ١٨ آزادراه رشت- قزوین، نرسیده به پلیس راه، جاده سراوان- شفت قرار دارد که با گذشت کمتر از نیم ساعت از آن هم به رشت می‌رسید. همچنین بلیت موزه برای ایرانی‌ها ۳۰۰۰ تومان و برای بازدیدکنندگان خارجی ۲۰ هزار تومان است.
ارسال نظر