به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای اقتصاد»، ایران پس از شکل‌گیری توافق برجام در سال ۲۰۱۶ به سرعت جایگاه خود به‌عنوان سومین تامین‌کننده انرژی هند را باز یافت. شمار قابل‌توجهی از پالایشگاه‌های هند به‌گونه‌ای پیکربندی شده‌اند که نفت خام ایران را به‌عنوان خوراک مصرف می‌کنند. اکنون با وجود موضع‌گیری مقتدرانه مقامات هندی، درخواست آمریکا برای توقف واردات نفت ایران کار را برای فعالان این عرصه در هند مشکل کرده است و شرکت‌های هندی درصدد توقف همکاری با طرف ایرانی هستند. در طول دوره قبلی تحریم‌ها هند هم مانند چین و ژاپن موفق به دریافت معافیت از تحریم‌های ثانویه آمریکا شد. هند مبادلات با ایران را به جای دلار آمریکا بر پایه یورو انجام داد و حتی پس از آنکه «هالک بانک» ترکیه از پردازش این نقل‌و‌انتقالات سر باز زد، قرارداد مستقیم روپیه-ریال میان طرف هندی و ایرانی منعقد شد. حتی پس از پایان یافتن تحریم‌ها قرارداد روپیه-ریال هنوز هم پابرجاست. مشکل خرید نفت ایران براساس واحد پول هند کماکان پابرجاست. ایران فهرست بلندبالایی از کالاها را از چین وارد می‌کند، اما اقلامی که از هند وارد می‌کند بسیار محدود هستند. برنج باسماتی و برخی اقلام کشاورزی بخش عمده واردات ایران از هند را در بر می‌گیرند.

مشکل عمده دیگر هند آن است که امکان اتصال این کشور به بازارهای بزرگ از طریق ایران فراهم شده است. در دور پیشین تحریم‌ها تنها بخش انرژی مد نظر تحریم‌کنندگان بود، اما این بار اتصال چندمنظوره هم در کانون توجه تحریم‌هاست. هند برای حفظ ارتباطش با آسیای مرکزی و روسیه نیازمند همکاری با ایران است. در فوریه ۲۰۱۸ در پایان سفر حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران به هند بیانیه‌ مشترکی منتشر شد که بیشتر حول محور ارتباطات بود و بحث تامین انرژی از نظر اولویت در جایگاه بعدی قرار گرفته بود. هند می‌کوشد از بندر چابهار هم نه تنها به‌عنوان نقطه اتصال به افغانستان بلکه به‌عنوان محور مواصلاتی به کریدور شمال -جنوب استفاده کند. اهداف هند در زمینه اتصال با امضای توافق عشق‌آباد و عهدنامه کارنه تیر (موافقت‌نامه‌ای بین‌المللی برای تسریع در ترابری و عبور کالا از کشور ثالث برای رسیدن به مقصد) بیشتر آشکار شد.

در طول سفر روحانی به هند توافقی نیز در زمینه احداث امتداد خط آهن زاهدان امضا شد که شبکه ریلی ایران را به افغانستان و آسیای مرکزی متصل می‌کند. وزیر حمل‌و‌نقل هند پیش‌تر وعده داده بود بهره‌برداری از بندر چابهار در سال ۲۰۱۸ آغاز شود، اما اکنون این برنامه با تردیدهایی روبه‌رو شده است. توافق بهره‌برداری از چابهار یک معاهده برد-برد برای طرف هندی و ایرانی بود و جایگزین مناسبی برای مسیر پاکستان به‌شمار می‌رفت.

هند امیدوار است این بار هم بتواند از تحریم‌های آمریکا معاف شود، اما سیاست‌ها و تصمیم‌های واشنگتن این روزها غیرقابل پیش‌بینی به‌نظر می‌رسد. در ماه‌های اخیر هیچ مذاکره سطح بالایی میان مقامات هندی و آمریکایی صورت نگرفته است. طرح توسعه و بهره‌برداری از بندر چابهار و نیز اتصال به کریدور شمال-جنوب برای دستیابی به اهداف ژئوپلیتیک هند در رقابت با طرح همکاری چین با پاکستان (یک جاده یک کمربند)، بسیار حیاتی است.

ایران و هند از دهه ۱۹۹۰ با یکدیگر روابط تنگاتنگی داشته‌اند وجود برخی اختلاف نظرها هم نتوانسته است بر روابط و همکاری‌های دو طرف سایه بیندازد. وجود ایران به‌عنوان یک کشور دوست در غرب پاکستان برای هند ارزشی فراتر از حد تصور دارد. البته روابط نزدیک ایران و هند موجب نارضایتی برخی کشورها در منطقه خاورمیانه و حاشیه خلیج‌فارس شده است و در صورتی که هند ناچار شود از سطح روابط خود با ایران بکاهد، رژیم صهیونیستی و عربستان بیش از همه خشنود خواهند شد، چراکه ایران را عامل مناقشات در منطقه خاورمیانه می‌دانند. اما هند دیدگاه متفاوتی در این مورد دارد و تا جایی که به هند مربوط می‌شود در مناقشات خاورمیانه هیچ‌یک از طرفین درگیر، کمتر از سایرین مقصر نیست.

در این مقاله آمده است هند می‌تواند در برابر تحریم‌های آمریکا ایستادگی کند، اما در نظام یکپارچه کنونی اقتصاد جهان آیا هند خود را در معرض تحریم‌های ثانویه آمریکا قرار خواهد داد؟ اتحادیه اروپا یک قانون قدیمی را برای حمایت از شرکت‌هایی که مشمول تحریم‌های آمریکا می‌شوند، احیا کرده است اما غول‌های انرژی نظیر توتال از ادامه فعالیت در ایران سر باز زده‌اند. دولت هند تمام راه‌حل‌های خلاقانه را برای مصون ماندن از تحریم‌ها در عین حفظ روابط با ایران به کار خواهد بست. در ماه‌های آینده باید منتظر شیوه‌های بدیع همکاری دولت هند با ایران بود.

اخبار مرتبط