به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای اقتصاد»، در نگاه نخست تهران، اروپا را جذاب‌تر می‌داند. اروپا از نظر سیاسی و اقتصادی از روسیه قابلیت‌های بیشتری دارد. از منظر سابقه تاریخی نیز روابط میان ایران و اروپا لحظات عادی و خوشایند‌تری را نسبت به روابط تهران و مسکو گذرانده است. اگرچه در عمل موضوع پیچیده‌تر از این است. در واقع اکنون اروپا دو طرح را برای کمک به کاهش تحریم‌ها علیه ایران در نظر دارد. یک روش کاملا سیاسی است و بنابر آن اروپا تلاش می‌کند تا آنچه از برجام باقی مانده است را حفظ و شرایط سیاسی حول محور ایران را خنثی کند. این راهکار می‌تواند از طریق مذاکره با تهران در حوزه‌های مختلف منطقه‌ای عملی شود تا از این طریق به جامعه بین‌المللی اثبات شود که ایران می‌تواند در موضوعات مختلف به پای میز مذاکره بیاید. این روش، فرصت را از ایالات‌متحده برای نام بردن از ایران به‌عنوان یک کشور مشکل‌ساز سلب می‌کند. مذاکراتی که میان ایران و اتحادیه ‌اروپا در مورد یمن از فوریه کلید خورده است بخشی از این برنامه است.

دیگر گامی که اروپا می‌تواند در مسیر حفاظت از ایران در برابر تحریم‌های واشنگتن بردارد ماهیت کاملا اقتصادی دارد. درحالی‌که اروپا قادر به ممانعت از خروج شرکت‌های عظیم تجاری خود از بازار ایران نبوده است، اکنون قصد دارد این برنامه خود را از طریق تشویق شرکت‌های متوسط و کوچک تجاری -که دارای کمترین ارتباط با ایالات‌متحده هستند- به ماندن در ایران عملی کند. اگرچه این دو طرح ناگزیر با چند مشکل جدی مواجه هستند. نخست آنکه هر‌یک از این برنامه‌ها زمانبر است و منافع ایران را در کوتاه‌مدت تامین نمی‌کنند. در کوتاه‌مدت اروپایی‌ها قادر نخواهند بود تا اقدام عملی را در رابطه با تحریم‌های ایران اجرا کنند. بروکسل تنها باید به انتشار بیانیه‌های سیاسی برای حمایت از تهران در راستای جلب رضایت آن به ماندن در برجام ادامه دهد درحالی‌که تلاش می‌کند راهکارهای دیگر را عملی کند.

چالش بعدی آن است که تهران اخیرا اعلام کرده است که در مورد موضوعات منطقه‌ای آمادگی کافی را برای مذاکره با اروپا دارد اما به‌طور شفاف اعلام نکرده است که تا کجا برای دستیابی به یک توافق نهایی پیش می‌رود. موضوع دیگر این است که باید دید آیا امتیازاتی که ایران حاضر است در مذاکره اعطا کند می‌تواند برخی از رقبای این کشور در منطقه مانند اسرائیل یا عربستان‌سعودی را راضی کند. همچنین مشخص نیست که آیا دولت دونالد ‌ترامپ توافق میان اروپا و ایران را بپذیرد. در این شرایط اقدامات اقتصادی نشانگر آخرین راه‌حل است. باید توجه داشت که شرکت‌های متوسط و کوچک اروپایی در این زمان تنها می‌توانند به ایران برای مقابله با تحریم‌ها کمک کنند و قادر نخواهند بود در توسعه اقتصاد ایران به ایفای نقش بپردازند. البته این راهکار نیز می‌تواند برای ایران با مشکلاتی مواجه باشد. آمریکا می‌تواند با اعمال تحریم‌های ثانویه شدیدتر علیه طرف‌های تجاری ایران چالش‌های جدیدی را در حوزه تسهیل مبادلات مالی و بانکی و نیز روابط اقتصادی لجستیک میان تهران و بروکسل ایجاد کند.

اقداماتی که اروپا برای کمک به ایران اجرایی خواهد کرد به‌عنوان یک اقدام مشترک در چارچوب اتحادیه اروپا است از این رو اعضای اتحادیه اروپا باید ابتدا در این‌باره به یک اجماع دست یابند. با این حال برخی کشورها در این اتحادیه دارای مواضع دیگری در برابر ایران هستند و این موضوع می‌تواند به تاخیر در دستیابی به یک برنامه مشترک در رابطه با ایران منجر شود. کشورهایی مانند ایتالیا، یونان، دانمارک و اسپانیا بنابر انگیزه‌های اقتصادی مایل به حفظ روابط با ایران هستند. برای فرانسه، آلمان، انگلیس و اتریش اهداف سیاسی از موضوعات اقتصادی مهم‌تر هستند. در اتحادیه اروپا کشورهایی مانند لهستان هستند که از تصمیم ترامپ در تحریم دوباره ایران حمایت کرده‌اند. ورشو نه‌‌تنها می‌خواهد وفاداری خود را به ترامپ اعلام کند بلکه معتقد است با کمک به آمریکا برای فشار به ایران می‌تواند مسکو را در خاورمیانه تحت فشار قرار دهد. بنابراین اروپایی‌ها مسیری طولانی را برای دستیابی به یک راه‌حل موثر در رابطه با ایران پیش‌رو دارند. این محاسبات به مسکو کمک می‌کند تا گزینه‌های خود را برای ارتباط نزدیک‌تر با تهران بررسی کند. سفر علی‌اکبر ولایتی، مشاور امور بین‌الملل رهبری ایران به مسکو نه‌تنها حاوی پیام سیاسی بود بلکه در آن به گفت‌و‌گو در مورد موضوعات پیرامون برجام نیز پرداخته شد. از موضوعات اصلی مطرح شده در این سفر نحوه کمک به صادرات بخش نفت ایران بود.

پس از سفر ولایتی به مسکو، اظهارات متناقض مطرح شده در مورد آمادگی روسیه برای سرمایه‌گذاری در بخش نفت ایران باعث نشد تا به برنامه‌های ایران و روسیه برای همکاری در زمینه‌های نفت و گاز لطمه‌ای وارد شود. حتی پیش از سفر ولایتی به مسکو، گازپروم (بزرگ‌ترین شرکت نفت و گاز روسیه)، دور جدیدی از مذاکرات را با همتایان ایرانی در مورد همکاری در چهار میدان گازی کیش، پارس شمالی، فرزاد A و فرزادB آغاز کرده بودند. گاز پروم همچنین با طرف ایرانی خود مذاکرات دیگری را برای تاسیس یک شرکت روسی-ایرانی انجام داده بودند تا ساخت و اداره لوله گازی مشترک میان ایران، هند و پاکستان را برعهده بگیرد.سفر وزیر نفت ایران به مسکو نیز نشانه‌ای دیگر از آمادگی روسیه و ایران برای ایجاد منافع مشترک در زمینه همکاری‌های ارزی و نفتی است. روسیه همواره معتقد است اینکه ایران بتواند حداقل بخشی از نفت خود را صادر کند ضروری است. مسکو همچنین درحال مخابره این سیگنال به تهران است که از پیشنهاد ترامپ به اوپک برای جبران کاهش تولید نفت در پی تحریم ایران حمایت نمی‌کند.

در نهایت باید گفت به‌ر‌غم ظرفیت‌های اقتصادی و سیاسی پررنگ‌تر اتحادیه اروپا نسبت به روسیه اما مسکو می‌تواند برای کمک به ایران در راستای مقابله با تحریم‌های آمریکا آماده‌تر از اروپا باشد.

اخبار مرتبط