دبیرکل سازمان ملل: نقش ایران در حمله به آرامکو قابل اثبات نیست
مهر عدم تایید بر ادعای لابی سعودی
عکس: AFP
در همین ارتباط، آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل روز سه‌شنبه گفت کارشناسان و بازرسان سازمان ملل بقایای سلاح‌های مورد استفاده در حمله به تاسیسات نفتی عفیف در ماه مه، فرودگاه بین‌المللی «ابها» در ماه ژوئن و اوت و حمله به تاسیسات نفتی در بقیق و میدان نفتی خریص در سپتامبر را مورد بررسی قرار داده‌اند. دبیرکل سازمان ملل در گزارش خود تاکید کرده است، در برهه زمانی فعلی، (سازمان ملل) قادر نیست به‌طور مستقل تایید کند که موشک‌های کروز و هواپیماهای بدون سرنشینی که در این حملات مورد استفاده قرار گرفته‌اند، منشأ ایرانی داشته‌اند. بازرسان سازمان ملل که بر تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت علیه ایران و یمن نظارت دارند ۱۴ سپتامبر به عربستان رفتند تا درخصوص حملات به تاسیسات عربستان تحقیق کنند. واشنگتن و ریاض در ارزیابی‌های خود از حمله به تاسیسات نفتی عربستان آن را حملاتی پیچیده توصیف کرده‌اند. آنها گفته‌اند این حملات با پهپادهایی که در ارتفاع پایین پرواز می‌کنند و موشک‌های کروز شلیک‌شده از سمت شمال انجام شدند. بلومبرگ نوشته حملات ماه سپتامبر از آسیب‌پذیری‌های چشمگیر عربستان سعودی در زمینه مسائل دفاعی، باوجود صرف صدها میلیارد دلار برای خرید تسلیحات در سال‌های اخیر پرده برداشت.
در این ارزیابی به استناد مقایسه‌های تصویری ادعا شده بود یکی از موشک‌های کروز شلیک‌شده شباهت‌هایی با موشک‌های کروز «یاعلی»، ساخت ایران داشت. علاوه بر این، مسوولان سعودی عکسی از ماکت یک پهپاد ایران را که در نمایشگاهی در مه ۲۰۱۴ به نمایش گذاشته شده بود به کارکنان سازمان ملل نشان داده و ادعا کردند این پهپاد مشابه پهپادهای مورد استفاده در حمله ماه سپتامبر بوده‌اند. سازمان ملل با این استدلال مقامات عربستان سعودی مبنی بر اینکه تعداد نقاط اصابت به تاسیسات «بقیق» و «خریص» با بیانیه‌‌های مطرح‌شده از سوی انصارالله یمن همخوانی ندارد موافقت کرد، اما خاطرنشان کرد که موشک‌های کروز مورد استفاده در این حملات دارای ویژگی‌هایی مشابه ماکت موشک‌های کروز قدس بوده که انصارالله در جولای ۲۰۱۹ آن را به نمایش گذاشته بود.
حمله ۱۸ دقیقه‌ای به تاسیسات شرکت آرامکو آسیب‌پذیری شرکت نفت دولتی عربستان سعودی را با وجود میلیاردها دلار هزینه در زمینه‌های امنیتی نشان داد. تاسیسات میدان نفتی خریص و تاسیسات در بقیق که بزرگ‌ترین تاسیسات فرآوری نفت جهان است، دچار حریق شدند. در پی این حملات، میزان تولید نفت عربستان سعودی موقتا به نصف کاهش یافت که معادل کاهش ۵ درصد از کل تولید نفت جهان بود. همزمان بهای نفت خام یکباره افزایش یافت. حمله به تاسیسات عربستان سعودی بزرگ‌ترین حمله نفتی در خاورمیانه در طول سه دهه اخیر بوده است. پیش‌تر سخنگوی وزارت دفاع عربستان گفته بود، این حمله از شمال عربستان صورت گرفته و از ۱۸ پهپاد و هفت موشک کروز برای این حمله استفاده شده بود. رهبران فرانسه، آلمان و بریتانیا هم اول مهرماه در بیانیه مشترکی اعلام کردند که ایران مسوول حمله به تاسیسات نفتی عربستان سعودی است.
واکنش آمریکا
دیوید شنکر، معاون وزیر خارجه آمریکا در امور خاور نزدیک هم روز پنج‌شنبه چهارم مهر گفت، ایالات متحده گزارش دخالت ایران در حملات به تاسیسات نفتی عربستان سعودی را منتشر خواهد کرد. شنکر به شبکه العربیه گفته بود، هیات مشترک تحقیقاتی آمریکا، اروپا و عربستان هیچ رابطه‌ای بین جنگ یمن و حمله به تاسیسات نفتی شرکت آرامکو پیدا نکرد. معاون وزیر خارجه آمریکا در امور خاور نزدیک مدعی شد: همه می‌دانیم شبه‌نظامیان حوثی یمن یک گروه نیابتی ایران است.
دیوید شنکر تصریح کرد: آنچه در عربستان روی داد این است که موشک‌ها و پهپادهایی که از قلمرو ایران شلیک شدند ضلع شمالی این تاسیسات را هدف قرار دادند. برای (شبه‌نظامیان حوثی) یمن به لحاظ فنی غیر ممکن است که این بخش از تاسیسات را هدف قرار دهند. او همچنین تاکید کرد، تیم مشترک ایالات متحده، اتحادیه اروپا و سازمان ملل متحد به همراه عربستان در محل این حمله حضور دارند و در حال بررسی بخش‌ها و دیگر اجزای یک موشک منفجر نشده در جریان حملات به این تاسیسات هستند. وزیر دفاع آمریکا نیز روز چهارشنبه سوم مهرماه با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی درخصوص حملات اخیر به تاسیسات نفتی آرامکو گفت وگو کرد. خبرگزاری رسمی سعودی (واس) گفته است، مارک اسپر و محمد بن سلمان در این تماس، درخصوص نحوه اعزام نیروهای دفاعی آمریکا به عربستان مذاکره کرده‌اند. طبق این گزارش، ولیعهد عربستان به وزیر دفاع آمریکا گفته است: حمله به تاسیسات نفتی آرامکو تنشی خطرناک برای همه جهان به شمار می‌رود و لازم است برای حفظ صلح و امنیت بین‌المللی در قبال آن قاطعانه موضع‌گیری کرد.
واکنش روسیه
در مقابل اما ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، گفت شواهدی که ثابت کند ایران پشت حملات ۲۳ شهریور به تاسیسات نفتی عربستان باشد، وجود ندارد. پوتین افزود این حملات را محکوم می‌کند، اما مخالف متهم کردن ایران به این حملات است چون شواهدی وجود ندارد. پوتین همچنین گفت حسن روحانی همتای ایرانی‌اش شخصا به وی گفته است که این حملات ربطی به ایران نداشته است.
واکنش دولت‌های عربی خلیج‌فارس
همچنین فرماندهان نظامی کشورهای عربی خلیج فارس، در جلسه‌ای که روز جمعه ۱۲ مهر برگزار شد «استفاده از حریم هوایی‌شان» برای حمله به تاسیسات آرامکو را محکوم کردند. در بیانیه فرماندهان کشورهای عربی هیچ اشاره‌ای به نام کشوری مشخص نشده است. در این جلسه که به درخواست عربستان برگزار شد، روسای ستاد مشترک تمامی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس شامل عربستان، امارات، کویت، بحرین، قطر و عمان حضور داشتند. در بیانیه اخیر این نظامیان، دیگر حملات به زیرساخت‌های عربستان و همچنین حملات به نفتکش‌ها در خلیج فارس نیز محکوم شده بود.
دیدگاه کارشناسان
تحلیلگران و کارشناسان مسائل منطقه و بین‌الملل معتقدند گزارش آنتونیو گوترش درباره تردید در ایرانی بودن حملات به تاسیسات نفتی عربستان در پروژه ایران‌هراسی از سوی آمریکا و عربستان سعودی اخلال ایجاد می‌کند و پیشبرد این سیاست را در شرایط کنونی برای آنها سخت‌تر خواهد کرد. همچنین برخی تحلیلگران این گزارش سازمان ملل را یک گام مثبت و رو به جلو در ارتباط با ایران می‌دانند، اما برخی دیگر از کارشناسان معتقدند این گزارش دوپهلوست و همچنان این پرونده باز است و مانند پرونده هسته‌ای و موشک‌ها می‌تواند دستاویزی برای بازی با پرونده آرامکو برای امتیازگیری از عربستان یا فشار بر ایران باشد.
