آسوشیتدپرس تحلیل کرد
نبرد تهران و واشنگتن در زمین کرونا
به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای‌اقتصاد»، به نقل از خبرگزاری آسوشیتدپرس، تهران اکنون در تلاش است تا حساسیت اذهان عمومی جامعه جهانی را نسبت به تاثیر مخرب تحریم‌های آمریکا بر توانایی آن برای مقابله با کووید-۱۹ افزایش دهد. ایران درخواست دریافت وام پنج میلیارد دلاری را از صندوق بین‌المللی پول ارائه کرده است حتی بااینکه در پاسخ به بازگشت تحریم‌های آمریکا، درصد غنی‌سازی اورانیوم را از محدودیت‌های برجام فراتر برده است. ایالات‌متحده نیز که برای نخستین‌بار در سال ۲۰۱۸ و با فرمان دونالد ترامپ از برجام خارج شد و تحریم‌ها علیه ایران را بازگرداند تاکید می‌کند که کمک‌های بشردوستانه مشمول تحریم‌ها نیستند اگرچه سازمان‌های بشردوستانه نیز یادآور شده‌اند که تحریم‌های گسترده آمریکا حتی تجارت اقلام بشردوستانه نظیر کالاهای پزشکی و غذا با ایران را نیز مختل کرده است. ترامپ در پاسخ به پرسشی در مورد ارسال کمک‌های پزشکی به ایران گفت: «آنها [اروپایی‌ها] کمک‌های پزشکی به ایران ارسال می‌کنند. من مشکلی با این موضوع ندارم.»
مایک پمپئو، وزیرخارجه آمریکا نیز گفت که کشورش پیش از این پیشنهاد ارسال کمک به ایران را مطرح کرده بود. او اظهار کرد: «متاسفم که آنها تصمیم گرفتند کمک‌ها را نپذیرند. شنیده‌ام که برخی از تحریم‌ها صحبت می‌کنند. جهان باید بداند هیچ تحریمی برای اینکه جلوی کمک بشردوستانه را بگیرد و نگذارد تجهیزات پزشکی و دارویی به ایران ارسال شود، وجود ندارد.»
در همین حال، آمریکا به دنبال تخلیه نیروهای نظامی خود از پایگاه‌های نظامی در عراق و استقرار آنها در پایگاه عین‌الاسد است و ترامپ مدعی است که ایران قصد انجام یک «حمله مخفیانه» علیه آنها را داشته است.ریسک آغاز یک درگیری نامحدود بین دو کشور هم‌اکنون در سایه شیوع بیماری کرونا قرار گرفته، اما منتفی نشده است. حتی برخی می‌گویند میزان این احتمال به همان اندازه ماه ژانویه، زمانی که پهپاد آمریکایی سردار قاسم سلیمانی را در بغداد ترور کرد بالا است. مهسا روحی، محقق موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک می‌گوید: «پس از ترور سردار سلیمانی، همه تصور می‌کردند جنگی در راه است، اما اتفاقی رخ نداد. در حقیقت دو طرف بسیار به آغاز یک جنگ نزدیک بودند. البته نه اینکه اتفاقی رخ نداده باشد و تنش‌ها همچنان بالاست. در واقع شرایطی که اکنون پابرجاست همانی است که هر لحظه یک تحرک کوچک می‌تواند آتش یک جنگ را بیفروزد.»
تنش کنونی میان تهران و واشنگتن در قیاس با بیماری کرونا که تاکنون نزدیک به دو میلیون نفر را مبتلا ساخته و ۱۲۰ هزار نفر را قربانی کرده است ممکن است جزئی به‌نظر برسد.
این امر خود را در بی‌توجهی کاربران فضای مجازی به توییت‌های وزارت‌خارجه آمریکا و سپاه پاسداران نیز نشان داده است. با این حال، از میزان تهدیدها به هیچ‌وجه کاسته نشده است. گروه‌های نظامی شیعه عراقی و هم‌پیمان با ایران همچنان تهدیدها و حملات خود علیه نیروهای نظامی آمریکا را ادامه داده‌اند. محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه ایران برخلاف روزهای نخست شیوع کرونا در ایران، طی روزهای اخیر یک کمپین منسجم را برای انتقاد از تحریم‌های آمریکا علیه ایران راه‌اندازی کرده است. او تلاش می‌کند تا نشان دهد که تحریم‌ها در توانایی ایران برای مدیریت و مهار کرونا موثر هستند. اما اتهاماتی که ظریف با عنوان «ترور دارویی» توسط آمریکا علیه کشورش مطرح می‌کند نشان‌دهنده چالش‌هایی است که تهران برای تامین برخی از اقلام پزشکی با آنها مواجه است.
درحالی‌که آمریکا می‌گوید کمک‌های پزشکی و غذایی به ایران معاف از تحریم‌ها هستند، دیده‌بان حقوق‌بشر سازمان‌ملل نظر دیگری دارد و بر این باور است که قانون‌های آمریکا بر توانایی ایران برای دسترسی به تجهیزات پزشکی حیاتی نظیر دستگاه‌های تنفس مصنوعی، سی‌تی‌اسکن، تجهیزات مهار آلودگی میکروبی و هواکش‌ها تاثیر منفی گذاشته است. در عین حال شرکت‌های بین‌المللی از درگیر شدن با تحریم‌ها و جریمه‌های آمریکا حتی برای تراکنش‌های مجاز با ایران واهمه شدیدی دارند.
اولیور وندکستیل، یکی از مقامات سازمان کمک‌رسانی بین‌المللی می‌گوید: «یکی از مشکلات برای کمک‌رسانی بین‌المللی شفاف‌سازی در مورد موانع قانونی مربوط به تحریم‌های ایران و اطمینان از صادرات اقلام پزشکی و غذایی به این کشور است. این امر موجب شد تا در ایران و طی روزهای نخست شیوع کرونا، پاسخ به این بیماری به کندی صورت بگیرد.»
کشورهای اروپایی از طریق سازوکار مالی اینستکس و چین و برخی از کشورهای منطقه نیز کمک‌هایی را به ایران اهدا کرده‌اند. در همین حال ایران تاکید دارد که می‌تواند ماسک و دستکش‌های موردنیاز خود را تولید کند. آمریکا نیز با استناد به همین موضوع می‌گوید که اعتبار درخواست ایران برای دریافت وام ۵ میلیارد دلاری از صندوق بین‌المللی پول را کاهش می‌دهد، درخواستی که پس از سال ۱۹۶۲ برای نخستین‌بار از سوی ایرانی‌ها مطرح شده است.
از سوی دیگر ایران در تلافی بازگرداندن تحریم‌ها، به غنی‌سازی اورانیوم بیشتر از محدودیت‌های توافق هسته‌ای ادامه می‌دهد و رئیس سازمان انرژی اتمی این کشور نیز بار دیگر تاکید کرد که این کشور ممکن است از معاهده منع اشاعه تسلیحات هسته‌ای «ان‌پی‌تی» خارج شود. این شرایط موجب شده است تا تردیدهایی در مورد احتمال مذاکره پشت‌پرده دو طرف توسط میانجی‌ها و به‌ویژه پیرامون آزادی تبعه‌های آمریکایی در ایران ایجاد شود. قوه قضائیه ایران نیز در ششم آوریل بدون شرح جزئیات، گفت‌وگو بین دو طرف پیرامون تبادل زندانیان را تصدیق کرد. با این حال تنش‌ها در سطح کلی همچنان به‌شدت بالا هستند. گزارش‌های رسانه‌های ایرانی حاکی از آن هستند که این کشور سامانه موشکی فجر ۵ را در سواحل خود و در جوار تنگه حیاتی هرمز، که یک‌پنجم از صادرات نفت به جهان از آن عبور می‌کند، مستقر کرده است.
گزارش‌هایی نیز از بروز برخورد‌های دریایی در حوالی تنگه هرمز منتشر شده‌اند. در ۲۷ مارس، دو قایق به یک کشتی آمریکایی نزدیک شدند و دو قایق سپاه پاسداران نیز در دوم آوریل به یک کشتی آمریکایی دیگر نزدیک شدند.
البته ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا که در بحرین مستقر است و به‌طور معمول بیشترین رویارویی را با نیروی دریایی ایران را دارد از اظهار نظر در این‌باره امتناع کرده است. دونالد ترامپ تلاش می‌کند تا با ادامه تحریم‌ها حتی در شرایط فعلی، هزینه‌های داخلی ایران را افزایش دهد تا توانایی این کشور برای کمک به گروه‌های هم‌پیمان خود در منطقه کاهش یابد. ایران نیز این گروه‌ها را به‌عنوان بخشی از استراتژی بازدارندگی خود در منطقه و علیه آمریکا می‌داند. روحی می‌گوید در همین حال و درحالی‌که تحریم‌ها همچنان برقرار هستند، کرونا هر روز از مردم ایران قربانی می‌گیرد، بیماری که می‌تواند به‌زودی دامن متحدان آمریکا در منطقه را نیز بگیرد و همین امر جامعه بین‌المللی را همچنان وادار می‌سازد تا با تهران همکاری کنند.
