فارن‌پالیسی پاسخ داد
هدف ترامپ از تمدید تحریم تسلیحاتی چیست؟
به گزارش گروه اقتصاد بین‌الملل روزنامه «دنیای‌اقتصاد»، نشریه فارن‌پالیسی در گزارشی نوشت: نبرد بین ایالات‌متحده و اعضای باقی مانده در توافق هسته‌ای ایران درحالی بالا گرفته است که خطرات عظیمی نه‌تنها برای بقای توافق روبه مرگ وجود دارد بلکه پای آینده نقش‌آفرینی شورای امنیت سازمان‌ملل برای مهار «بازیگران بد» نیز به میان آمده است.
دو سال پس از آنکه دونالد ترامپ با امضای فرمان اجرایی، ایالات‌متحده را از توافق هسته‌ای خارج کرد، دولت وی اکنون تلاش‌های خود را دوچندان ساخته است تا نفس‌های به شماره افتاده برجام را هرچه سریع‌تر قطع کند؛ اگرچه به‌نظر می‌رسد واشنگتن هیچ برنامه جایگزینی را برای پاسخ به نگرانی‌های ناشی از برنامه هسته‌ای ایران به جز تحریم‌ها ندارد. مقامات آمریکایی اعضای باقی‌مانده در توافق (بریتانیا، فرانسه، آلمان، چین و روسیه) را تحت فشار قرار می‌دهند تا ممنوعیت تسلیحاتی سازمان‌ملل علیه ایران را که در ماه اکتبر و تنها چند هفته پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در نوامبر است، تمدید کنند. پایان ممنوعیت تسلیحاتی علیه ایران، پنج سال پس از اجرایی شدن توافق هسته‌ای، یکی از نکاتی بود که ایران را قانع به امضای برجام در ابتدای کار کرد.
اما حالا، با این ادعا که «اقدامات ثبات‌زدای ایران» در منطقه، رفع محدودیت‌های فروش سلاح به ایران را پر ریسک می‌کند، واشنگتن تهدید می‌کند در صورت نیاز به‌صورت یک‌جانبه عمل می‌کند و تمامی تحریم‌های سازمان‌ملل را علیه ایران باز می‌گرداند. با چنین تلاش‌هایی، ایالات‌متحده رویکرد خود را در تضاد کامل با اتحادیه اروپا، چین و روسیه که خواستار زنده ماندن توافق هستند، قرار می‌دهد.
این هفته، اعضای باقی‌مانده در توافق به‌صورت علنی ادعای دولت آمریکا مبنی بر اینکه هنوز عضوی از برجام است را رد کردند. وزیر خارجه چین، خروج آمریکا از برجام را علت اصلی پیدایش بحران کنونی دانست درحالی‌که سرگئی لاوروف، وزیرخارجه روسیه خطاب به سازمان‌ملل گفت تلاش همزمان واشنگتن برای خروج از توافق و نیز تعیین آینده آن مضحک و غیرمسوولانه است. از سوی دیگر، جوزف بورل، مسوول سیاست‌خارجی اتحادیه اروپا با رد ادعاهای آمریکا به خبرنگاران گفت: «آنها توافق را ترک کردند. این یک حقیقت ساده است.» همچنین حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران روز چهارشنبه از روسیه و چین به‌عنوان اعضای دائم شورای امنیت خواست تا مانع از هرگونه تلاش ایالات‌متحده برای از بین بردن توافقی شوند، که بیش از دو سال پیش آن را ترک کرده است. الی‌گرانمایه، کارشناس امور ایران در شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا نوشت: «این تلاش‌های آمریکا ماه‌ها است که در پشت‌پرده جریان داشته و اکنون علنی شده است.»
ایران هشدار داده است که در صورت بازگشتن تحریم‌های سازمان‌ملل، از توافق هسته‌ای و حتی معاهده منع اشاعه تسلیحات هسته‌ای خارج خواهد شد. در این صورت مسیر برای ازسرگیری قدرتمند غنی‌سازی اورانیوم در ایران هموار خواهد شد و درب تاسیسات هسته‌ای ایران به روی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بسته می‌شود.
این رویارویی نه‌تنها اعتبار توافق هسته‌ای ایران را تهدید می‌کند که در دو سال اخیر همواره در سراشیبی قرار داشت، بلکه مشروعیت شورای امنیت‌سازمان ملل را نیز زیر سوال می‌برد.
ریچاردنفیو که از او به‌عنوان معمار تحریم‌های ایران در دولت باراک اوباما یاد می‌کنند در این باره گفت: «برای افرادی که با توافق هسته‌ای ایران مخالف هستند یا علاقه‌ای به سازمان‌ملل ندارند، این یک فرصت طلایی است که با یک تیر دو نشان را هدف قرار دهند.» وی افزود: «در بدترین حالت ممکن، توافق از بین می‌رود و سازمان‌ملل نیز به نهادی منسوخ و خنثی بدل خواهد شد که از دید دولت ترامپ، حالت بدی نیست.»
جاناتان فولتون، کارشناس امور چین و خاورمیانه در اندیشکده شورای آتلانتیک نیز معتقد است« برای دولتی که با هدف مهار چین و محدود ساختن برنامه هسته‌ای ایران و کره‌شمالی به قدرت رسید، این رویکرد، سردرگم به نظر می‌رسد.» وی افزود: «شما نمی‌توانید موضوعات ایران و کره شمالی را بدون مشارکت چین حل و فصل کنید و اگر توافق هسته‌ای برجام را از بین ببرید نیز شانسی برای توافق با کره‌شمالی نخواهید داشت، چراکه هیچ انگیزه‌ای برای توافق جدیدی که می‌تواند آن نیز از بین برود، باقی نمی‌ماند.»
سیاست‌های ریسکی دولت ترامپ در مورد ایران می‌تواند همه چیز را نابود کند. اعضای شورای امنیت سازمان‌ملل ممکن است تحت فشار واشنگتن و با بی‌میلی کامل تن به خواسته دولت ترامپ مبنی بر عضویت در برجام دهند، اما این به معنای آن نیست که هیچ طرفی به آن پایبند خواهد بود.
نفیو می‌گوید: «من هیچ سناریویی را که در آن روسیه و چین با بازگرداندن تحریم‌های سازمان‌ملل علیه ایران توافق کنند، محتمل نمی‌دانم. به نظر نمی‌رسد که این اعضای شورای امنیت هرگونه طرحی را برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران امضا کنند.»
او ادامه داد: «ما نمی‌توانیم یک قطعنامه تحریمی دیگر علیه ایران را در شورای امنیت سازمان‌ملل به تصویب برسانیم. اگر قرار است شما از دیگر طرف‌ها انتظار پایبندی به این برنامه را داشته باشید، بنابراین در این مسیر ماجراجویانه تنها خواهید بود.»
نفیو تصریح کرد: «دولت آمریکا چه بتواند فرسایش روند نابودی توافق را افزایش دهد یا به‌طور کلی آن را از بین ببرد، هیچ اتفاق مثبتی رخ نخواهد داد.»
در همین زمان و در پاسخ به خروج آمریکا و بازگشتن تحریم‌های این کشور، ایران نیز به‌صورت محتاطانه‌ای برنامه هسته‌ای خود را از محدودیت‌های برجامی عبور داده است.
کلسی دیونپورت، کارشناس حوزه عدم اشاعه سازمان کنترل تسلیحات می‌گوید: «گام‌هایی که ایران در مسیر نقض تعهدات خود در برجام برداشته است جدی و نگران‌کننده هستند، اما آنها ریسکی را در کوتاه مدت ندارند. در واقع ایران طی یک رویکرد اصولی و شفاف توافق را نقض کرده است تا بتواند برای خود اهرم فشار دست و پا کند نه اینکه به سوی ساخت بمب حرکت کند.»
کلی‌کرافت، سفیر ایالات‌متحده در سازمان‌ملل به تازگی اعلام کرد که کاخ‌سفید به زودی پیش‌نویس قطعنامه تمدید ممنوعیت تسلیحاتی ایران را به شورای امنیت می‌دهد؛ اگرچه توانایی واشنگتن برای دریافت رضایت تمامی اعضای این شورا نامحتمل به‌نظر می‌رسد. این شرایط ممکن است زمینه را برای آن فراهم کند تا ایالات‌متحده تصمیم به بازگرداندن یک‌جانبه این ممنوعیت‌ها کند؛ با استناد به اینکه ایران به تعهداتش پایبند نمانده است، درحالی‌که آژانس تا زمانی که آمریکا برجام را ترک کند، پایبندی کامل تهران به تعهدات هسته‌ای خود را تایید کرده بود.
در واقع اگر ایالات‌متحده در این موضوع با اعضای دائم شورای امنیت وارد چالش جدی شود، پس تلاش برای هرگونه همکاری در تصویب قطعنامه‌های مربوط به مسائل دیگر در سطح جهان نیز بسیار دشوارتر از قبل خواهد شد.
دیونپورت در مورد ماهیت این برنامه واشنگتن در بازگرداندن تحریم‌های سازمان‌ملل علیه ایران می‌گوید: «این تلاش‌ها با هدف از بین بردن کامل برجام و اطمینان یافتن از آن است که دولت‌های آتی ایالات‌متحده هرگز نتوانند به برجام بازگردند.» او هشدار می‌دهد که تلاش‌های آتی در زمینه عدم اشاعه تسلیحات در صورت تمدید ممنوعیت‌های فروش تسلیحات به ایران که انگیزه اصلی تهران برای توافق از ابتدا بوده است، ناموفق خواهند بود.
