سقوط چندجانبه‌گرایی در وین
«شورای حکام» بیانیه ضدایرانی صادر کرد
عکس: IAEA
کاظم غریب‌آبادی، نماینده ایران در آژانس در واکنش به این اقدام شورای حکام نوشت: «جمهوری اسلامی ایران، این قطعنامه را کاملا رد می‌کند و اقدام مقتضی و مناسب را در واکنش به آن اتخاذ خواهد کرد که مسوولیت و عواقب آن، بر عهده بانیان چنین قطعنامه‌ای خواهد بود.»
این برای اولین بار در هشت سال گذشته است که آژانس درباره ایران قطعنامه صادر می‌کند و این اولین قطعنامه آژانس اتمی علیه ایران از سال ۲۰۱۲ است. این سازمان، اتهام‌هایی را درباره فعالیت‌های هسته‌ای اعلام نشده در مکان‌هایی در ایران مطرح کرده است. این درحالی است که وزیرخارجه ایران پنج‌شنبه شب با اشاره به اینکه ما چیزی برای پنهان کردن نداریم و بازرسی‌های انجام شده در ایران ظرف پنج سال گذشته بیش از [همه بازرسی‌های] تاریخ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است، تاکید کرده بود راه‌حل قابل توافق ممکن است، اما قطعنامه [ضدایرانی در شورای حکام] آن را از بین خواهد برد.
خبرنگار وال‌استریت‌ژورنال در این باره نوشته است که قطعنامه تروئیکای اروپا علیه ایران، به‌رغم مخالفت جدی چین و روسیه در نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز جمعه ۳۰ خرداد به تصویب رسید. به گزارش «انتخاب»، در این قطعنامه سه کشور اروپایی انگلیس، آلمان و فرانسه با حمایت آمریکا از ایران خواسته‌اند به ممانعت از دسترسی بازرسان آژانس به دو سایت هسته‌ای کشور پایان دهد و با آنها به‌طور کامل همکاری کند. منابع دیپلماتیک می‌گویند قطعنامه پیشنهادی تروئیکای اروپایی علیه ایران، با ۲۵ رای موافق، ۲ رای مخالف (روسیه و چین) و ۷ رای ممتنع تصویب شده است. پیش‌تر خبرنگار وال‌استریت‌ژورنال در وین، با انتشار پیامی در توییتر از تلطیف ادبیات پیش‌نویس قطعنامه یادشده خبر داده و آن را نشانه عقب‌نشینی طرف‌های اروپایی خواند. لارنس نورمن همچنین با اشاره به دستپاچگی طرف‌های اروپایی عنوان کرد که شماره گزارش آژانس در سند قبلی اشتباه نوشته شده بود.
تروئیکای اروپا از اسنپ بک حمایت نمی‌کنند
این در حالی است که به گزارش خبرگزاری تسنیم به نقل از شبکه خبری اسکای‌نیوز، وزرای امور خارجه کشورهای انگلیس، فرانسه و آلمان روز جمعه در پایان نشست خود که پس از تصویب قطعنامه پیشنهادی آنها علیه ایران در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برگزار شد، طی بیانیه‌ای مشترک مدعی شدند که از فعال‌سازی بازگشت خودکار تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران (موسوم به اسنپ بک) توسط آمریکا حمایت نخواهند کرد.
درخواست برای دسترسی به دو مکان
از سوی دیگر به گزارش «ایسنا» به نقل از خبرگزاری رویترز، دیپلمات‌های حاضر در جلسه حضوری شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفتند که شورا روز جمعه قطعنامه‌ای تصویب کرد که از ایران می‌خواهد عدم ایجاد دسترسی به دو محل را برای آژانس متوقف کرده و به‌طور کامل با این نهاد همکاری کند. متن این قطعنامه که از جانب فرانسه، آلمان و انگلیس ارائه شده و به رویت رویترز نیز رسیده است، مطرح می‌کند که شورا «از ایران می‌خواهد به‌طور کامل با آژانس همکاری کرده و درخواست‌های آژانس را بدون تاخیر بیشتر اجابت کند، ازجمله اینکه فورا به محل‌های مشخص شده از جانب آژانس دسترسی ایجاد کند.»
بیانیه آژانس
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارشی به محورهای قطعنامه تصویب‌شده از سوی شورای حکام درباره ایران و روند تصویب آن اشاره کرد.
به گزارش «ایسنا» به نقل از پایگاه اینترنتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، آژانس در گزارشی پس از تصویب شدن یک قطعنامه در شورای حکام درباره ایران، مطرح کرد که شورای حکام روز جمعه قطعنامه‌ای را تصویب کرد که از ایران می‌خواهد در اجرای توافق‌نامه پادمانی و پروتکل الحاقی آن کاملا با آژانس همکاری کرده و بدون تاخیر خواسته‌های آژانس را اجابت کند. در ادامه این گزارش آمده است: «این قطعنامه که از جانب فرانسه، آلمان و انگلیس ارائه شد، با نسبت رای ۲۵ به ۲ و ۷ مورد پرهیز از رای‌دهی [مثبت یا منفی]تصویب شد.» این قطعنامه پیرو گزارش‌های مدیرکل آژانس در ماه‌های مارس و ژوئن ارائه شده است که بیانگر اقدامات آژانس و تعامل آن با ایران برای شفاف‌سازی اطلاعات مربوط به درستی و کامل بودن اظهارات ایران تحت معاهده پادمانی و پروتکل الحاقی آن است، از جمله عدم دسترسی به دو محل مشخص‌شده از جانب آژانس و عدم‌شفاف‌سازی درباره سوال‌های آژانس درباره مواد و فعالیت‌های هسته‌ای اعلام نشده احتمالی در ایران. قطعنامه مربوطه بر اهمیت پایبندی کامل کشورها به تعهدات پادمانی‌شان و تسهیل دسترسی لازم در مواقع مورد توجه آژانس تاکید کرد. همچنین بر «نقش ضروری و مستقل» آژانس در راستی‌آزمایی پایبندی ایران به تعهدات پادمانی آن در زمینه تضمین معتبر ماهیت منحصرا صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران نیز تاکید شد.
واکنش مقتضی ایران
به‌دنبال تصویب قطعنامه پیشنهادی سه کشور اروپایی در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به بهانه عدم ارائه دو دسترسی تکمیلی به آژانس، نماینده ایران در آژانس مواضع اصولی جمهوری اسلامی ایران را در این رابطه تشریح کرد. کاظم غریب‌آبادی با بیان اینکه این قطعنامه نه موجب ترغیب ایران به ارائه دسترسی به آژانس براساس ادعاهای واهی و بی‌اساس می‌شود و نه موجب اعمال فشار به آن، افزود: «جمهوری اسلامی ایران، این قطعنامه را کاملا رد می‌کند و اقدام مقتضی و مناسب را در واکنش به آن اتخاذ خواهد کرد که مسوولیت و عواقب آن، بر عهده بانیان چنین قطعنامه ای خواهد بود.» به گزارش «ایسنا» غریب‌آبادی در این بیانیه با اشاره به اینکه جمهوری اسلامی ایران، بالاترین سطح از همکاری و پذیرش بازرسی‌های آژانس را در میان کشورهای عضو دارد، گفت: «بزرگنمایی دو درخواست دسترسی آژانس، درحالی‌که ایران ابهامات و نگرانی‌های اصولی در این خصوص دارد و گفت‌وگوها نیز در این زمینه در جریان است، و همچنین تلاش‌ها در جهت ایجاد یک بحران غیرضروری بر سر راه این همکاری‌ها، اقدامی کاملا غیرسازنده و سیاسی است.» وی ضمن آنکه این اقدام شورای حکام را عمیقا مایوس‌کننده و مایه تاسف خواند گفت: «این قطعنامه چیزی جز زیاده‌طلبی و فزون‌خواهی نیست و ایران زیاده‌طلبی را از جانب هر کشور و سازمانی که باشد، کاملا رد می کند.» نماینده ایران در آژانس این اقدام را ناشی از یک دستورکار سیاسی و غیرحرفه‌ای عنوان کرد.
برجام در ابهام
غریب‌آبادی با اشاره به اینکه سه کشور پیشنهاددهنده این قطعنامه یعنی انگلیس، آلمان و فرانسه تاکنون گام‌های ملموس و عملی برای اجرای تعهدات خود تحت برجام بر نداشته‌اند، گفت: «این بی‌عملی آنها، در کنار اقدامات مخرب و غیرقانونی و یک‌جانبه رژیم آمریکا، موجب شده است تا آینده برجام در هاله‌ای از ابهام قرار گیرد.»
وی در ادامه گفت: «اینکه اظهار شود این قطعنامه برای حمایت از نظام پادمانی و راستی‌آزمایی آژانس است، خود یکی از تناقضات مهم در رفتار و عمل هم آژانس و هم بانیان این قطعنامه است. اگر می‌خواهید رژیم پادمان و راستی‌آزمایی حفظ شود و به مخاطره نیفتد، به شما توصیه اکید می‌کنیم که یک رهیافت حرفه‌ای و بی‌طرفانه اتخاذ کنید.»
غریب‌آبادی در ادامه تاکید کرد که جمهوری اسلامی ایران پروتکل الحاقی را به‌صورت داوطلبانه و موقت براساس تعهد سیاسی خود ذیل برجام اجرا می‌کند و از آنجا که به تصویب آن نرسیده است، به هیچ عنوان آن را به‌عنوان یک تعهد حقوقی در نظر نمی‌گیرد. همچنین پیش‌تر و در پی ارائه پیش‌نویس قطعنامه ضدایرانی کشورهای اروپایی به شورای حکام، سفیر و نماینده دائم کشورمان روز پنج‌شنبه در توییتی نوشت: «وین، تقریبا آخرین سنگر چندجانبه‌گرایی است که توانسته است روح واقعی خود را در چند سال اخیر حفظ کند، اما چنانچه شورای حکام در این هفته دوراندیشی لازم را نشان ندهد، متاسفانه این نیز به قصه‌ای فراموش شده تبدیل خواهد شد.»
هشدار واعظی به تروئیکای اروپا
همزمان رئیس دفتر رئیس‌جمهوری در پیامی نسبت به بیانیه سه کشور عضو برجام درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران واکنش نشان داد. محمود واعظی شامگاه چهارشنبه در واکنش به بیانیه سه کشور باقی مانده در برجام نسبت به فعالیت‌های هسته‌ای ایران، در توییتر نوشت: «تروئیکای اروپا به‌جای ابراز نگرانی بی‌اساس و تشویق آژانس بین‌المللی هسته‌ای به تن دادن به فشارهای آمریکا و ادامه رویکرد سیاسی و تبعیض‌آمیز علیه ایران، تعهدات روی کاغذ مانده خود در برجام را عملی کند.»
مخالفت پکن و مسکو
در عین حال نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی از رای مخالف چین و روسیه به پیش‌نویس قطعنامه شورای حکام درباره ایران خبر داد. به گزارش «ایسنا» میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین پس از تصویب قطعنامه شورای حکام آژانس انرژی اتمی درباره ایران در پیامی توییتری نوشت: «شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قطعنامه‌ای را تصویب کرد که از ایران می‌خواهد به دو محل مشخص شده از طرف آژانس دسترسی ایجاد کند. روسیه و چین رای مخالف دادند.» اولیانوف در ادامه گفت: «با تاکید بر ضرورت حل بدون تاخیر این مشکل از جانب تهران و آژانس، ما باور داریم که این قطعنامه می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد.»
انتقاد روسیه از رویکرد اروپا
نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین در سخنانی عدم توافق ایران و آژانس برای دسترسی بازرسان به دو مرکز در ایران را ناامیدکننده خواند و در عین حال تصریح کرد که نباید در این زمینه به بزرگنمایی پرداخت. میخائیل اولیانوف تاکید کرد: «تهران و دبیرخانه آژانس نتوانستند در مساله دسترسی به دو مرکز موردنظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به توافق برسند که ناامیدی و نگرانی عمیق برمی‌انگیزد اما دلیلی برای بزرگنمایی بیش از حد این مساله وجود ندارد.»
ابراز تاسف چین
نمایندگی دائمی چین در سازمان‌های بین‌المللی در وین از تصویب قطعنامه‌ای درباره ایران در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اظهار تاسف کرد. به گزارش «ایسنا» نمایندگی دائمی چین در سازمان‌های بین‌المللی در وین در پی تصویب قطعنامه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در پیامی توییتری نوشت: «چین عمیقا از قطعنامه تصویب شده در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره اجرای [تعهدات] پادمانی ایران با در نظر گرفتن اهمیت زیاد آن در چشم‌انداز برجام[توافق هسته‌ای] متاسف است. چین و روسیه علیه این قطعنامه رای دادند.»
مذاکرات تروئیکای اروپا در برلین
پس از تصویب قطعنامه پیشنهاد تروئیکای اروپایی علیه ایران شورای حکام، وزارت امورخارجه فرانسه از دیدار وزرای خارجه تروئیکای اروپا برای رایزنی پیرامون همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خبر داد. به گزارش «ایسنا» به نقل از خبرگزاری رویترز، وزارت امورخارجه فرانسه ادعا کرد که انگلیس، فرانسه و آلمان روز جمعه استراتژی‌شان را برای مذاکرات مهم در سازمان ملل و آنچه تخطی‌های ادامه‌دار ایران از توافق هسته‌ای عنوان شده است را تشریح کردند. طبق بیانیه این سه کشور، وزرای امور خارجه این کشورها که در برلین دیدار می‌کنند همچنین درباره همکاری ایران با دیده‌بان [هسته‌ای] سازمان ملل پس از درخواست نمایندگان این کشورها از تهران برای همکاری کامل و سریع با بازرسان آژانس رایزنی خواهند کرد.
پیش‌نویس قطعنامه
سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان که از امضاکنندگان برجام هستند روز دوشنبه هفته گذشته پیش‌نویس قطعنامه‌ای را برای ارائه به شورای حکام آژانس آماده کرده و در آن خواهان «همکاری کامل» ایران با آژانس شدند.
ایران به‌شدت از این اقدام اروپایی‌ها انتقاد و تصریح کرده، درخواست آژانس براساس ادعاهای رژیم صهیونیستی و فشارهای آمریکا مطرح شده است که با وجود خروج از برجام، به‌دنبال آن است که تحریم‌های تسلیحاتی جمهوری اسلامی را بعد از سر آمدن مهلت آن در توافق هسته‌ای تمدید کند.
به گفته نماینده فرانسه پنج‌شنبه شب سند قطعنامه ضد ایرانی به دبیرخانه شورا تحویل داده شد. چهارمین روز از نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، روز پنج‌شنبه پس از یک وقفه کوتاه ساعت ۱۶ به وقت اروپای مرکزی از سر گرفته شد.
تروئیکای اروپایی از «خروج آمریکا از برجام» ابراز تاسف و تصریح کردند: «ما در ابراز تاسف و نگرانی درخصوص خروج آمریکا از برجام و از جمله عدم تمدید معافیت‌های تحریمی مربوط به پروژه‌های منع اشاعه که از بخش‌های کلیدی برجام بوده و به تایید قطعنامه شماره ۲۲۳۱ شورای امنیت رسیده همواره صراحت داشته‌ایم.»
آنها ادعا کردند که در کسوت تروئیکای اروپا، رفع تحریم‌ها به نحو پیش‌بینی‌شده در برجام را ادامه داده و با عملیاتی کردن کامل ساز وکار مالی اینستکس تلاش‌هایی اضافه برای تسهیل تجارت مشروع با ایران انجام داده‌اند.
ادعاهای تکراری آژانس
همچنین روز دوشنبه گذشته رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در جلسه شورای حکام مدعی شد که ایران دسترسی به دو محل برای بازرسی را ایجاد نکرده است این در حالی است که سخنگوی وزارت خارجه ایران تاکید کرده آژانس باید قدر همکاری‌های ایران را بداند، چون تصمیم غیرسازنده آژانس با واکنش درخور تهران مواجه می‌شود. همزمان سخنگوی دولت ایران نیز گفته که بازرسی‌های فنی آژانس نباید سیاسی شود. جلسه کشورهای عضو شورای حکام ساعت ۱۲:۳۰ روز دوشنبه به وقت تهران و برای نخستین بار به شکل مجازی برگزار شد. نشست پیشین شورای حکام ۱۹ تیرماه ۹۸ برگزار شده بود. به گزارش «ایسنا» به نقل از پایگاه اینترنتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، رافائل گروسی مدیر کل آژانس در بخشی از بیانیه آغازین جلسه روز دوشنبه گذشته شورای حکام گفت: «گزارش من درباره بازرسی و نظارت در جمهوری اسلامی ایران با توجه به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل شامل فعالیت‌های مرتبط با آژانس در چند ماه اخیر است.» گروسی در بخش دیگری از این بیانیه ادعا کرد: «من با نگرانی جدی اشاره می‌کنم که به مدت بیش از چهار ماه است ایران برای ما امکان دسترسی به دو محل را ایجاد نکرده است و به مدت تقریبا یک سال است که در مذاکرات واقعی برای توضیح درباره سوالات ما در ارتباط با مواد هسته‌ای اعلام‌نشده محتمل و فعالیت‌های هسته‌ای مشارکت نداشته است. این به‌طور معکوس توان آژانس برای پاسخ به سوالات و ارائه تضمین معتبر درباره نبود مواد و فعالیت‌های هسته‌ای اعلام نشده در این محل‌ها در ایران را تحت تاثیر قرار می‌دهد.»
اظهارات مدیرکل آژانس، واکنش سخنگوی وزارت خارجه ایران را برانگیخت. سیدعباس موسوی گزارش اخیر آژانس و ادعاهای مطرح شده در آن را مورد انتقاد قرار داد و گفت: «بر مبنای ادعای [سازمان]جاسوسی رژیم صهیونیستی و شخص نتانیاهو آنها موضوعی که بسته شده است را باز می‌کنند و این جای تاسف دارد که آژانس به‌جای اتکا به مدارک متقن و نگاه به همکاری‌های سطح بالای ایران با آژانس به ادعاهای رژیمی می‌پردازد که خصومتش با مردم، نظام ایران و خطری که برای عرصه بین‌الملل دارد بر همگان مشخص است.» سیدعباس موسوی در نشست خبری روز دوشنبه گذشته با خبرنگاران گفت: «ما به آژانس توصیه می‌کنیم که در این زمینه قدری آینده نگری داشته باشد و مبنای سوالات خود را مسائل دقیق‌تر و قانونی‌تر قرار دهد، نه ادعاهای یک رژیم که مدعی است از طریق جاسوسی به آنها دست پیدا کرده است.»
