ارزیابی کارشناسان از تعرض آمریکا به هواپیمای ایرانی
چون گفته است هواپیمایی ماهان تحریم است، به هر اقدام ولو اقدام غیرقانونی علیه آن متوسل می‌شود.»وی ادامه داد: «از نگاه ترامپ معنای فشار حداکثری این است که به هر اندازه ممکن ولو غیرقانونی به زور متوسل شود تا ثابت کند آمریکا قدرتمندترین دولت جهان است و شعار «اول آمریکا» درست است. از همین رو آمریکا دست به تهدید جدی ایران و چین می‌زند، چرا که معتقد است لازمه قدرت اول جهان بودن، واکنش قطعی نشان دادن است به علاوه این رویکرد برای ترامپ می‌تواند رای‌آور نیز باشد.»قهرمان‌پور با اشاره به اینکه از منظر سیاست خارجی ترامپ در خاورمیانه سه روند قابل تشخیص است، ادامه داد: «اول اینکه بسیاری در فضای آمریکا معتقدند سیاست خارجی ترامپ دچار سردرگمی است از یک طرف نیروهایش را از منطقه خارج می‌کند و از طرف دیگر به دنبال ایجاد پایگاه نظامی بیشتر در منطقه است. از طرفی به دنبال خروج از منطقه و تمرکز بر چین و آسیاست، اما متحدان منطقه‌ای‌اش مخالف خروج آمریکا از منطقه هستند و با ایجاد تنش و بحران و بزرگ‌نمایی هراس از ایران سعی دارند این باور را در آمریکا و سیاستمدارانش ایجاد کنند که اگر آمریکا از خاورمیانه خارج شود امنیت خودش به خطر می‌افتد.»قهرمان‌پور با اشاره به اینکه تهدید هواپیمای ماهان این تحلیل را بر می‌تابد که آمریکا به دنبال مشخص کردن محدوده‌های خاصی در تسلط خودش است و این پیام را می‌دهد که حتی از فراز پایگاه‌های نظامی‌اش نباید عبور کرد، افزود: «این در حالی است که برخی اخبار حاکی از آن است که هواپیمای ایرانی اساسا از بالای منطقه التنف عبور نمی‌کرده است و ادعاها در این باره درست نیست.»وی ادامه داد: «آنچه در رابطه با تهدید هواپیمای ایران روی داد یک تهدید جدی و واقعی است. هواپیمای غیرنظامی ارتفاع پروازی مشخص دارد و امکان اینکه اشتباه گرفته شود کم است و آمریکا باید یک دلیل مشخص برای این کار ارائه کند که چرا به هواپیمای غیرنظامی نزدیک شده است.»
مراحل پیگیری شکایت ایران
همچنین مشاور وزیر امور خارجه ایران در گفت‌وگویی با اشاره به واقعه اخیر درباره هواپیمای ایران گفت که ایران می‌تواند در سه سطح دیپلماسی عمومی، رایزنی سیاسی و همچنین شکایت حقوقی موضوع تعرض جنگنده‌های آمریکایی به هواپیمای ماهان را مورد پیگیری قرار دهد. علی نجفی خوشرودی در گفت‌وگو با «ایسنا»، با بیان اینکه اقدام جنگنده‌های آمریکایی در تعرض به هواپیمای مسافربری ایران، نقض مقررات و حقوق بین‌الملل است و این اقدامات امنیت هوانوردی، مقررات ایکائو و سایر مقررات مربوط به امنیت پرواز را نقض کرده است، گفت: «این اقدام متخلفانه با مسوولیت بین‌المللی دولت متعارض همراه است.» او با بیان اینکه جامعه جهانی باید به این نوع اقدامات که یک نوع آنارشیسم در سطح بین‌المللی است واکنش نشان دهد و ساز و کاری برای جلوگیری از این اقدامات بیندیشد، تاکید کرد: «اساسا حضور جنگنده‌های آمریکا در سوریه خود نقض یک اصل دیگر حقوق بین‌الملل یعنی «اصل عدم مداخله» است. بنابراین از جهات مختلف نباید در برابر این اقدام سکوت کرد.» نجفی خوشرودی در پاسخ به این سوال که ایران چگونه می‌تواند این تعرض را مورد پیگیری قرار دهد، گفت: «به نظرم در سه سطح می‌توان در این مورد عمل کرد. سطح اول دیپلماسی عمومی است. باید از طریق رسانه‌ها، تخلفات و نقض اصول بین‌الملل از سوی آمریکایی‌ها را به جامعه جهانی یادآور شد و نهادهای مدنی نیز در این زمینه می‌توانند نقشی جدی ایفا کنند. از طرف دیگر باید در سطح رایزنی‌ها و گفت وگوهای سیاسی نیز این موضوع مورد توجه قرار گیرد به خصوص در جریان تعامل با کشورهایی که با یکجانبه‌گرایی آمریکا مخالف هستند.» این دیپلمات کشورمان ادامه داد: «از لحاظ حقوقی نیز ایران می‌تواند در دیوان دادگستری بین‌المللی و همچنین دیگر مجامع بین‌المللی از جمله سازمان ملل در این زمینه با توجه به اسناد حقوقی که در اختیار هست طرح شکایت کند.»
شکایت در ایکائو و دیوان بین‌المللی دادگستری
همزمان یوسف مولایی، کارشناس مسائل حقوق بین‌الملل در گفت‌وگو با «ایرنا»، درباره ایجاد مزاحمت دو جنگنده آمریکایی برای هواپیمای مسافربری ایران گفت: «همه کشورهای عضو کنوانسیون شیکاگو - که سازمان بین‌المللی هوانوردی (ایکائو) از درون آن ایجاد شد - موظف هستند امنیت پرواز هواپیماهای غیرنظامی را تامین کنند.» وی ادامه داد: «یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین اصولی که در دو کنوانسیون مونترال و شیکاگو بر آن تصریح شده، این است که کشورها حق اخلال در امنیت پروازها را ندارند و باید امنیت پروازی را رعایت کنند.» مولایی با اشاره به اقدام آمریکا در آسمان یک کشور ثالث گفت: «اقدام آمریکا امنیت پروازی را در یک کشور دیگر با تهدید روبه‌رو کرده است. آن هم در حالی که اصل حضور آمریکا در همان کشور هم با اما و اگرهای زیادی روبه‌رو است.» وی در پاسخ به این سوال که آیا طرح موضوع تحریم هواپیمایی ماهان از سوی آمریکا می‌تواند مجوزی برای این اقدام باشد، گفت: «این بهانه نمی‌تواند استدلال حقوقی برای آمریکا باشد؛ چراکه اولا تحریم آمریکا یکجانبه است و نه بین‌المللی، ثانیا اگر هم تحریم باشد دلیلی بر این اقدام نیست و ثالثا هواپیمای مذکور در آمریکا نبوده است که آنها بخواهند قانون خود را اعمال کنند.» این استاد حقوق دانشگاه تهران مرجع رسیدگی به این شکایت را سازمان ایکائو دانست و ابراز کرد: «ایران اعلام کرده نسبت به این اقدام آمریکا شکایت خواهد کرد و شکایت خود را در ایکائو دنبال می‌کند.» مولایی افزود: «پیرو شکایت ایران یک کمیته فنی و حقوقی برای حل اختلاف و رسیدگی به این شکایت تشکیل می‌شود. همچنین ایران می‌تواند از این اقدام آمریکا در دیوان بین‌المللی دادگستری شکایت کند.» این حقوقدان بین‌المللی اضافه کرد «براساس مقررات ایکائو، دیوان بین‌المللی دادگستری مرجع داوری به شکایت کشورها در موضوع امنیت پروازی است.»
