استقبال ایران از گزارش اخیر آژانس
همچنین گزارش پادمانی اخیر آژانس یک بازی برد-برد برای ایران و آژانس محسوب می‌شود زیرا به نوعی هم ایران توانست به هدف خود یعنی ناکامی دشمنان در پرونده‌سازی علیه تهران دست پیدا کند و هم آژانس از دو مکان مدنظر بازدید به‌عمل آورد. طی یک ماه گذشته آمریکا دو بار در عرصه جهانی با ناکامی مواجه شده است؛ از یکسو با وجود تلاش‌های مستمر آمریکا با هدف جلب‌نظر دیگر کشورها برای رای به تمدید تحریم تسلیحاتی ایران اما بامداد شنبه ۲۵ مرداد ماه به وقت تهران شاهد «شکست سنگین آمریکا در عرصه دیپلماتیک» بودیم؛ چراکه از بین ۱۵ عضو شورای امنیت ۱۱ کشور به پیش‌نویس قطعنامه پیشنهادی آمریکا رای ممتنع دادند، روسیه و چین رای مخالف و آمریکا به همراه جمهوری دومینیکن به آن رای مثبت دادند. در واقع تلاش‌های چندماهه مایک پمپئو، وزیرخارجه آمریکا و برایان هوک، مسوول سابق میز ایران در وزارت خارجه این کشور، تنها منجر به جلب نظر مثبت یک عضو شورای امنیت نسبت به پیش‌نویس قطعنامه ضدایرانی شد. این درحالی است که مایک پمپئو، ساعاتی پیش از اعلام نتایج رای‌گیری گفته بود: «هر کاری را که در چارچوب ابزارهای دیپلماتیک خود بتوانیم، انجام خواهیم داد تا اطمینان حاصل کنیم تحریم‌های تسلیحاتی ایران منقضی نشود.» در هفته‌های گذشته اظهارات مشابه متعددی در این زمینه از وزیر امورخارجه آمریکا به گوش رسیده است. اما فعلا آمریکا در این مرحله از تلاش‌هایش برای انزوای ایران ناکام مانده و حتی نتوانست همراهی متحدان اروپایی‌اش را با خود داشته باشد.
از سوی دیگر پس از آن شاهد بودیم واشنگتن روز پنج‌شنبه ۳۰ مرداد ماه به‌طور رسمی و به‌صورت یک‌جانبه مکانیزم ماشه را فعال کرد. این مکانیزم در صورت موفقیت به بازگشت همه تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران منجر خواهد شد. اقدامی که با مخالفت گسترده جهانی روبه‌رو شده است؛ از چین و روسیه تا اتحادیه اروپا همگی اعلام کرده‌اند آمریکا به‌دلیل خروج از برجام حق استفاده از این مکانیزم را ندارد. در این راستا اعضای باقی‌مانده در برجام در نشست روز سه‌شنبه ۱۱ شهریور ماه کمیسیون برجام تاکید کردند از آنجا که آمریکا از برجام خارج شده و دیگر عضوی از این توافق نیست نمی‌تواند با توسل به مکانیزم ماشه تحریم‌ها علیه ایران را بازگرداند. اعضای باقی‌مانده به اتفاق آرا با تلاش آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران مخالفت کرده‌اند و تحولات را می‌توان در راستای تقویت اتحاد و اجماع جهانی علیه تلاش‌های آمریکا برای فعال کردن مکانیزم ماشه ارزیابی کرد. همزمان عبدو آباری، سفیر نیجر و رئیس دوره‌ای شورای امنیت که از روز سه‌شنبه ۱۱ شهریور ماه ماموریت یک‌ماهه خود را آغاز کرده، در نخستین واکنش خود نسبت به تلاش‌های واشنگتن با هدف فعال کردن مکانیزم ماشه ضمن «مخالفت» با این موضوع گفت به تصمیم ماه گذشته این شورا به ریاست اندونزی «پایبند» می‌ماند.
بازدید آژانس از یکی از محل‌های مورد توافق
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش فصلی‌اش درباره برنامه هسته‌ای ایران اعلام کرد ایران اجازه بازرسی یکی از دو محلی را که بر سر بازرسی آن در هفته گذشته توافق شده بود ایجاد کرده است. به گزارش «ایسنا» براساس یکی از دو گزارش آژانس که به رویت رویترز رسیده است، آژانس یکی از این تاسیسات را بازرسی کرده و نمونه‌برداری محیطی به عمل آورده است. نمونه‌های ذکر شده در این گزارش اشاره به هدف ردیابی مواد هسته‌ای دارند که احتمال داشت در این محل‌ها وجود داشته باشد. طبق این گزارش، بازرسان آژانس در تاریخ توافق شده دیگری با ایران که در سپتامبر ۲۰۲۰ خواهد بود برای نمونه‌برداری از محیط به یکی دیگر از این دو محل خواهند رفت. در این گزارش آمده است ذخایر اورانیوم با غنای پایین ایران به تازگی ۵۳۴ کیلوگرم افزایش داشته و الان کل ذخایر ۲۱۰۵۴ کیلو است که تقریبا به همان میزان سه ماه گذشته بوده است. این میزان بیش از ۱۰ برابر حد اعلام شده در توافق هسته‌ای ایران است. اگرچه این میزان از ذخایر از چندین تن اورانیوم با غنای پایینی که ایران پیش از توافق هسته‌ای جمع‌آوری کرده بود بسیار پایین‌تر است.
اهمیت گزارش آژانس
پس از انتشار این گزارش آژانس، کاظم غریب‌آبادی، سفیر و نماینده دائم کشورمان نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین گفت گزارش آژانس دورنمای سازنده‌ای را در روابط با ایران ترسیم می‌کند. به گزارش «ایسنا» کاظم غریب‌آبادی با اشاره به انتشار گزارش مدیرکل آژانس در رابطه با موافقت‌نامه پادمان ان‌پی‌تی با جمهوری اسلامی ایران، اظهار کرد این گزارش از دو بعد دارای اهمیت و قابل ارزیابی است: «نخست از لحاظ شکلی، این گزارش به تحولات و پیشرفت‌های روابط و همکاری میان جمهوری اسلامی ایران و آژانس طی سه ماه گذشته می‌پردازد و حاکی از تعامل سازنده و محتوایی دو طرف در این مدت برای رسیدن به یک فهم مشترک و یافتن راه‌حلی برای مسائل مطرح است.» وی ادامه داد: «از لحاظ محتوایی نیز این گزارش صریحا با ترسیم تصویری روشن از وضعیت کنونی همکاری‌ها، دورنمای مثبت و سازنده‌ای را در روابط بین ایران و آژانس ترسیم می‌کند که انتظار می‌رود مورد استقبال اکثریت قاطع کشورهای عضو آژانس و شورای حکام واقع شود.»
غریب‌آبادی افزود: «این گزارش با اشاره به نشست بیست و یکم مردادماه معاون مدیرکل آژانس در امور پادمان در تهران، به سفر مدیرکل به کشورمان در ۴ و ۵ شهریورماه ۱۳۹۹ و ملاقات با مقامات عالی‌رتبه می‌پردازد که در نتیجه آن، بیانیه مشترکی توسط ایران و آژانس با هدف تقویت همکاری‌ها و اعتماد متقابل صادر شد.» نماینده دائم کشورمان نزد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همچنین گفت: «برابر این گزارش، آژانس به یکی از دو مکان مورد نظر دسترسی یافت و دسترسی به مکان دوم نیز برای همین ماه برنامه‌ریزی شده است. مدیرکل همچنین در این گزارش با استقبال از توافق اخیر ایران و آژانس، بیانیه مشترک را نیز به گزارش پیوست کرد.» غریب‌آبادی در ادامه با اشاره به اینکه ایران حسن‌نیت خود را در تعامل با مدیرکل جدید آژانس نشان داد گفت: «انتظار داریم بیانیه مشترک و گزارش مدیرکل، با حمایت اعضای شورای حکام و سایر اعضای آژانس مواجه شود و اقدامی اساسی در جهت عادی‌سازی دو، سه موضوع پادمانی مرتبط با ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با اجرای مستقل، بی‌طرفانه و حرفه‌ای توافقات و تعهدات محسوب شود.»
نکات مهم
همچنین غریب‌آبادی در مورد راستی‌آزمایی اجرای برجام در ایران نیز گفت: «این گزارش تفاوت محتوایی چندانی با گزارش قبلی آژانس ندارد و در واقع، برخی اطلاعات فنی را به‌روزرسانی کرده است، به‌گونه‌ای که دربردارنده اطلاعات لازم درخصوص اقدامات ایران در اجرای تصمیمات پیشین خود در جهت توقف بخشی از تعهدات خود تحت برجام است.»
به گزارش خبرگزاری تسنیم غریب‌آبادی افزود این گزارش به پیشرفت‌ها و تحولات زیر اشاره می‌کند:
تا ۲۲ آگوست، میزان آب سنگین ایران به ۵/ ۱۲۸ متریک تن رسیده است. (علت کاهش نسبت به گزارش قبلی، صادرات بخشی از این آب سنگین و همچنین استفاده مقادیری در فعالیت‌های تحقیق و توسعه است.)
تداوم استفاده از ماشین‌های جدید و غنی‌سازی با ماشین‌های آی‌آر۴، آی‌آر ۵، آی‌آر ۶، آی‌آراس و آی‌آراس ۶، در خطوط تحقیق و توسعه.
تداوم غنی‌سازی اورانیوم تا سطح ۵/ ۴درصد و فراتر از حد تعیین‌شده در برجام.
تولید ۴/ ۲۱۰۵ کیلوگرم اورانیوم غنی شده که ۸/ ۵۳۳ کیلوگرم بیشتر از گزارش ماه ژوئن بوده و ۳/ ۱۸۹۰ کیلوگرم آن نیز اورانیوم با غنای ۵/ ۴ درصد است.
سفیر و نماینده دائم کشورمان همچنین اظهار کرد این گزارش همانند گزارش قبلی، بر تداوم اجرای فعالیت‌های راستی‌آزمایی اجرای برجام در ایران توسط آژانس به‌ویژه با توجه به شرایط خاص ناشی از کرونا و نیز تداوم اجرای موقت و داوطلبانه پروتکل الحاقی از سوی ایران و همچنین تداوم راستی‌آزمایی عدم انحراف مواد و فعالیت‌های هسته‌ای اظهارشده در ایران، تاکید دارد. غریب‌آبادی در پایان افزود: «در نتیجه توافق اخیر میان ایران و آژانس، بند مربوط به همکاری ایران با آژانس در رابطه با ارائه دسترسی‌های تکمیلی که در چند گزارش اخیر آژانس حذف شده بود، مجددا به متن گزارش مدیرکل برگردانده شد.»
ناامیدی بحران‌سازان
از سوی دیگر میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین در توییتی به همکاری ایران و آژانس اشاره کرد و آن را باعث ناامیدی کسانی دانست که به‌دنبال بحران‌سازی هستند. به گزارش خبرگزاری فارس، اولیانوف در این خصوص نوشت: «از گزارش‌های درزیافته آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مشخص شده که ایران (روند) دسترسی به مکان‌های تعیین شده از سوی آژانس را آغاز کرده است. کسانی که به‌دنبال ترتیب دادن یک بحران درباره این موضوع بودند، احساس ناامیدی زیادی می‌کنند. روح همکاری بین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و تهران غالب شد.»
