وزیر خارجه ایران وارد اسلام‌آباد شد
اولین سفر منطقه‌ای ظریف بعد از پیروزی بایدن
اما به‌نظر می‌رسد سفر اخیر ظریف به‌دلیل شرایط کنونی منطقه‌ای و بین‌المللی (از جمله پیروزی جو بایدن در انتخابات آمریکا و عادی‌سازی روابط برخی کشورهای عربی با رژیم اسرائیل) اهمیتی مضاعف نسبت به سفرهای متعدد او به اسلام‌آباد داشته باشد. در این بین روابط تهران و اسلام‌آباد، هم از منظر روابط دوجانبه و مسائلی همچون مسائل مرزی، خط لوله صلح، همکاری‌های اقتصادی و... و هم از منظر تلاش پاکستان برای میانجیگری بین ایران و عربستان حائز اهمیت و بررسی است. پاکستان از زمان روی کار آمدن عمران‌خان به‌عنوان نخست‌وزیر، رسالت میانجیگری بین ایران و عربستان سعودی را با جدیت بیشتری دنبال می‌کند. در این راستا عمران‌خان که در نخستین نشست خبری خود پس از پیروزی در انتخابات پارلمانی در مرداد ۹۷ «توسعه روابط با همسایگان» را «اولویت سیاست خارجی اسلام‌آباد» عنوان کرده بود، هشت ماه بعد در اردیبهشت ۹۸، راهی ایران شد و با مقامات کشورمان گفت‌وگو کرد. عمران خان تاکنون چند بار سفرهایی به تهران و ریاض داشته است. وی مهر ماه سال گذشته در مصاحبه‌ای با سی‌‌ان‌‌ان تاکید کرده بود که هر‌گونه جنگ جدید در منطقه یک کابوس برای پاکستان خواهد بود و او هر اقدامی برای جلوگیری از وقوع آن انجام خواهد داد. این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران نیز همواره با روی گشوده از بهبود روابط با کشورهای منطقه استقبال کرده است. همچنانکه همزمان با سفر مهر ۹۸ عمران‌خان به ایران محمدجواد ظریف، وزیرخارجه در مصاحبه با شبکه «تی‌آر‌تی» ترکیه با بیان اینکه ایران همواره آماده بوده تا درباره هر چیزی با سعودی‌ها گفت‌وگو کند، اظهار کرد: «عربستان سعودی همسایه ماست. ما برای همیشه اینجا کنار هم خواهیم بود. ما انتخابی جز گفت‌وگو با یکدیگر نداریم و برای گفت‌وگو با سعودی چه مستقیم و چه با واسطه آماده بودیم.»
اهداف سفر
همچنین سخنگوی دستگاه دیپلماسی نیز روز دوشنبه در نشست هفتگی با خبرنگاران از سفر وزیر امورخارجه به اسلام‌آباد خبر داد و گفت که ظریف روز سه‌شنبه (۲۰ آبان ماه) در سفری دو روزه عازم پاکستان خواهد بود و علاوه بر ملاقات با همتای خود که در راس هیات سیاسی و اقتصادی انجام می‌شود، ملاقاتی با نخست‌وزیر و فرمانده ارتش پاکستان نیز خواهد داشت. سعید خطیب‌زاده این سفر را دارای ابعاد سیاسی، امنیتی و اقتصادی خواند و با بیان اینکه روابط دو کشور بسیار ممتاز است و موضوعات بسیار جدی داریم، عنوان کرد: «همواره رایزنی‌ها در سطوح عالی انجام شده و در این سفر موضوعات بسیار مهمی در دستورکار قرار دارد.»ظریف نیز دوشنبه شب در توییتی با اشاره به سفرش به اسلام‌آباد نوشت: «گفت‌وگوهای سطح بالا درباره موضوعات دوجانبه و منطقه‌ای با برادرانم «شاه محمود قریشی» وزیر امورخارجه، ژنرال «باجوا» فرمانده ارتش و «عمران‌خان» نخست‌وزیر سه‌شنبه در پاکستان انجام خواهد شد. این دیدار پس از گرامیداشت روز اقبال لاهوری به‌عنوان محقق بزرگ جهان اسلام، شاعر بین‌المللی و مروج خستگی‌ناپذیر اتحاد مسلمانان که دو ملت ما (ایران و پاکستان) را به هم پیوند داده است، انجام می‌شود.»
ظرفیت‌های پاکستان
همزمان با سفر ظریف به پاکستان، برخی کارشناسان به واکاوی اهمیت این سفر پرداخته‌اند. پیرمحمد ملازهی، تحلیلگر مسائل پاکستان و شبه‌قاره در گفت‌وگویی با خبرگزاری فارس، درباره سفر ظریف به اسلام‌آباد عنوان کرد: «اگر ترکیب تیمی که همراه با ظریف هستند را در نظر بگیریم به‌نظر می‌رسد این ترکیب شامل کارشناسان سیاسی، اقتصادی و نظامی و امنیتی است و می‌توان گفت این سه موضوع اصلی است که در این مذاکرات بین آقای ظریف و مقامات پاکستانی مطرح خواهد بود.»وی افزود: «آنچه در این شرایط برای دو کشور اهمیت دارد، این است که ایرانی‌ها به دنبال آن هستند که از ظرفیت‌های پاکستان به نوعی برای دور زدن تحریم‌های اقتصادی آمریکا استفاده کنند.»
کاهش تنش با عربستان
این تحلیلگر مسائل پاکستان به موضوعات سیاسی که درحال‌حاضر در منطقه وجود دارد اشاره کرد و توضیح داد: «رقابت‌های ایران و عربستان به جاهای حساس می‌رسد، یعنی همین که کشورهای عربی به سمت اسرائیل رفتند، ایرانی‌ها باید حواسشان جمع باشد که این مساله حساسی است و نمی‌شود همین‌طوری قضایا را نادیده گرفت و در این زمینه به‌صورت ذهنی مسائل را موردتوجه قرار داد.»وی با بیان اینکه پاکستان هم دارای مناسبات گسترده‌ای با ایران است و هم با عربستان سعودی و کشورهای عرب روابط نزدیکی دارد، تاکید کرد: «ایرانی‌ها باید از این ظرفیت پاکستان استفاده کنند و حداقل اگر نمی‌توانند تنش‌ها را به‌طور کامل با عربستان سعودی و کشورهای عربی از بین ببرند، می‌توانند این تنش‌ها را کاهش دهند تا فرصت مناسب دیگری پیش بیاید. به‌نظرم آقای ظریف هم به‌دنبال این مساله است. اما اینکه در مجموع حاکمیتی ایران یک نگاه واحدی وجود داشته باشد، نیاز است همه جناح‌ها به توافقی برسند که با عربستان چه کار باید کرد و پاکستان چه نقشی می‌‌تواند در کاهش تنش‌ها ایفا کند.»
امنیت منطقه
این کارشناس مسائل شبه‌قاره در ادامه این گفت‌وگو به مساله امنیت منطقه اشاره کرد و افزود: «ایران دارای مرزهای مشترک طولانی با پاکستان است و دو کشور بیش از ۹۰۰ کیلومتر مرز مشترک دارند. این مرز مشترک هم از ناحیه قاچاق و ترانزیت مواد مخدر آسیب‌پذیر است و هم به لحاظ یکسری نیروهای رادیکال اسلامی که در منطقه حضور دارند و از این ناحیه امنیت ملی ایران تهدید می‌شود.»به باور ملازهی اگر ایران و پاکستان در مسائل امنیتی و مرزی به‌صورت صادقانه همکاری کنند می‌توان انتظار تاثیرات مثبتی را هم داشت.
آینده خط لوله صلح
در ادامه ملازهی درباره آینده خط لوله صلح نیز بیان کرد: «مشکل خط لوله صلح، عربستان و آمریکایی‌ها هستند و پاکستان نمی‌تواند خودش در این زمینه تصمیم بگیرد. علاوه بر این، رقابت‌های هند و پاکستان، رقابت‌های هند و چین و رقابت‌های عربستان و ایران و همچنین رقابت‌های آمریکا و چین بر سر این قضیه وجود دارد و بنابراین مساله خیلی پیچیده است.»
به گفته وی پروژه خط لوله صلح زمانی امکان‌پذیر خواهد بود که مناسبات ایران و آمریکا به جایی برسد و آمریکایی‌ها اجازه بدهند که این خط لوله فعال شود. راه دوم این است که ایران با چین کاملا هماهنگ شود و تردیدهایی که چینی‌ها راجع به ایران دارند که ممکن است به سمت اروپا و آمریکا برگردد را برطرف کند و یک اتحاد استراتژیک با چین ببندد که چینی‌ها بدون توجه به آمریکا این خط لوله را فعال کنند و چین جایگزین هند شود.
تبلور قدرت دیپلماسی
همچنین آصف علی‌خان دُرانی، سفیر اسبق پاکستان در ایران با تمجید از نقش کلیدی محمدجواد ظریف در جهت تقویت روابط میان دو کشور، سفر وزیر امورخارجه کشورمان به اسلام‌آباد را تبلور قدرت دیپلماسی اول همسایگان تهران دانست. دُرانی روز سه‌شنبه در گفت‌وگو با «ایرنا» با تمجید از گام جدید دیپلماتیک ایران برای تقویت روابط با پاکستان و سفر محمدجواد ظریف به این کشور گفت: «این سفر نشانه جایگاه مهم همسایگان و اولویت آنان در سیاست خارجی است و ضرورت افزایش تبادل هیات‌های بلندپایه میان دو کشور دوست و همسایه بیش از پیش احساس می‌شود.»
