شورای اروپایی روابط خارجی تحلیل کرد
نقش اروپا در صلح کشورهای عربی با ایران
آنها اروپاییان را به حمایت از گفت‌وگوی امنیتی منطقه‌ای مورد نیاز سوق داده‌اند، اما، اگر قرار است اروپایی‌ها نقشی سازنده در کاهش تنش‌ها در خلیج‌فارس داشته باشند، ضروری است که آنها تفکر کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس یعنی بلوک منطقه‌ای متشکل از عربستان سعودی و متحدانش را بهتر درک کرده و به آن پاسخ دهند. امارات، بحرین، کویت، عمان و قطر از جمله کشورهای عربی این شورا هستند. در گذشته، تمایل در اروپا برای نادیده گرفتن پیچیدگی درک تهدیدهای خلیج‌فارس که موجب اختلال در تلاش‌های دیپلماتیک مربوط به ایران، از جمله در برجام شده وجود داشته است.
به گزارش پایگاه خبری «انتخاب»؛ در ادامه این مطلب آمده است: در این مقاله برداشت‌های مختلف و اهداف استراتژیک سلطنت‌های عربی خلیج‌فارس در مورد ایران ارزیابی می‌شود و بیان می‌کند که چگونه اروپایی‌ها می‌توانند نقش پررنگ تری در کمک به دولت تازه وارد بایدن در احیای برجام و پیشبرد گفت‌وگوی امنیتی منطقه‌ای داشته باشند.
مبانی امنیت شورای همکاری خلیج‌فارس
حوادث منطقه از جمله شورش‌های اعراب، امضای برجام و بحران‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۷ بین عربستان سعودی، امارات و بحرین از یک طرف و قطر از سوی دیگر تاثیر قابل‌توجهی در برداشت‌های امنیتی منطقه داشته است. با این وجود، پیش فرض اساسی نحوه ارزیابی امنیت خود، برای دهه‌ها بدون تغییر باقی مانده است. ویژگی مشخص آن این است که تصمیم گیرندگان منطقه‌ای امنیت ملی و منطقه‌ای را از طریق منشور امنیت رژیم مشاهده می‌کنند. در مواجهه با هر چالش مشخص، رویکرد اقتصادی، زیست محیطی یا اجتماعی آنها جلوگیری از گسترش بی‌ثباتی در حوزه سیاسی داخلی- به‌گونه‌ای‌که بتواند قدرت نخبگان حاکم را به چالش بکشد - است. بر این اساس، از نظر رهبران شورای همکاری خلیج‌فارس، خطرات و تهدیدهای منطقه‌ای و داخلی اغلب با هم همپوشانی دارند. کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس که کمتر از یک قرن پیش از سیاست‌های بدون مرز به کشورهایی مستقل و مدرن تبدیل شده‌اند، پیوندهای بسیار محکمی با یکدیگر دارند. سلطنت‌های خلیج‌فارس تهدیدات را همزمان به‌صورت داخلی و منطقه‌ای می‌بینند، که تاثیرات مستقیمی بر امنیت و ثبات خود دارند. به‌عنوان مثال، تهدید ایران با توجه به توانایی این کشور در بهره‌برداری از خلأهای فرقه‌ای با همکاری با جمعیت شیعه در کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس، معمولا توسط رهبران خلیج‌فارس به معنای تهدیدی بزرگ است. در مجموع نظر و رویکرد هر یک از کشورهای خلیج‌فارس نسبت به ایران متفاوت است به‌طوری‌که برخی رویکردی تهاجمی و تند و برخی دیگر نسبتا دوستانه‌تر دارند.
عربستان سعودی، بحرین و امارات‌متحده‌عربی درحال‌حاضر اساسا اعضای یک اتحاد غیررسمی شورای همکاری خلیج‌فارس هستند و ممکن است در ابتدا، به‌دلیل خصومت شدید با ایران و نگرانی مشترک در مورد تهدید ناشی از این کشور، تصورات امنیتی یکسانی داشته باشند. با این حال، گرچه زمینه‌های قابل‌توجهی برای توافق وجود دارد، اما تفاوت‌های مهمی نیز بین آنها وجود دارد.
به‌طور کلی، این کشورها، اروپایی‌ها به استثنای انگلستان و فرانسه را وزنه‌ای قابل‌توجه نمی‌دانند. با این حال، هم ریاض و هم ابوظبی توافق نظر دارند که، در زمان مناسب و در شرایط مناسب، دخالت اروپا می‌تواند تاثیر مثبتی در مذاکرات با ایران برای کاهش تنش‌های منطقه‌ای داشته باشد، به‌ویژه به این دلیل که آنها معتقدند اروپایی‌ها از اهرم فشار بر تهران برخوردار هستند.
در نقطه مقابل کویت و عمان، به‌طور مداوم خلع سلاح منطقه‌ای را به‌عنوان اولویت‌های استراتژیک برای محافظت از امنیت ملی خود تعریف کرده‌اند. هر دو کشور دارای ساختارهای مختلف اجتماعی، سیاسی و قومی-فرقه‌ای هستند و طی دهه‌ها، آنها استراتژی‌های سیاسی فراگیرتری را برای حفظ ثبات داخلی ایجاد کرده‌اند. هر دو باور دارند که بهترین استراتژی برای حفظ ثبات داخلی دورماندن از تنش‌های منطقه‌ای است به همین خاطر هم با تعادل بخشیدن به تعامل با بازیگران منطقه‌ای رقیب، خطرات بی‌ثباتی را کاهش می‌دهند. این دو کشور به ایران به لحاظ عملی، به‌عنوان یک خطر قابل کنترل به جای یک تهدید موجود، نگاه می‌کنند. با این حال، آنها مجبور شده‌اند این رویکرد را به‌دلیل فشار ترامپ و جناح تندروتر تا حدی کنار بگذارند.
در این زمینه، کویت و عمان از مشارکت بازیگران خارجی به‌عنوان تسهیل‌کننده و ضامن صلح و ثبات استقبال می‌کنند. با این حال، آنها مایلند اطمینان حاصل کنند که هرگونه درگیری رقابت‌های مختلف ژئوپلیتیکی تنها بی‌ثباتی را افزایش می‌دهد.
در میان اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس، قطر کشوری با شرایط خاص است. قطر مانند عمان و کویت مدت‌هاست که به‌عنوان استراتژی اصلی خود محافظت از همسایگان قدرتمند را دنبال می‌کند. با این حال، به‌خاطر موضع خصمانه‌ای که ریاض، ابوظبی و منامه در سال ۲۰۱۷ در قبال آن اتخاذ کردند بیشتر به سمت تهران متمایل شد. این فشارها باعث چرخش استراتژیک قطر شد به‌طوری‌که ترکیه در قامت یک شریک اساسی ظهور کرد و اکنون هزاران نیرو را در دوحه مستقر کرده است. ایران همچنین به قطر اجازه داد تا از خاکش برای ادامه واردات و صادرات کالا استفاده کند و به این شکل به شریک مهم‌تری برای دوحه تبدیل شد. برای قطر برجسته‌ترین تهدید اکنون از محور سعودی - اماراتی است.
در این زمینه، قطر اکنون حمایت از گفت‌وگوی امنیتی منطقه‌ای را تحت چتر حمایت اروپا و آمریکا از نظر استراتژیک و از نظر سیاسی مقبول می‌داند. نکته اساسی در حفظ پشتیبانی دوحه ایجاد چارچوبی است که شفاف باشد و با توجه به نقش آنکارا به‌عنوان یک متحد کلیدی استراتژیک، به جبهه ضد ترکیه تبدیل نشود. اگر قطر این راه را برای ایجاد یک اتحاد ضد ترکیه ببیند، به احتمال زیاد با گفت‌وگوی شورای همکاری خلیج‌فارس و ایران مخالفت خواهد کرد.
اروپا چگونه می‌تواند گفت‌وگوی امنیت منطقه‌ای مورد حمایت شورای همکاری خلیج‌فارس را ارتقا دهد؟
با استفاده از این تحلیل، یک استراتژی موثر اروپایی برای همراه کردن دیگر کشورها در دیپلماسی با ایران، نیازمند پیمایشی عملی در اختلافات درون شورای همکاری خلیج‌فارس و درگیر کردن با موضوعات امنیتی سخت است که موقعیت‌های مربوطه را در پی دارد. قطر، کویت و عمان با وجود اینکه معتقدند فعالیت‌های ایران- که آن را مداخله‌جویانه توصیف می‌کنند - باید کنار گذاشته شوند، اما از گفت‌وگوی منطقه‌ای با تهران حمایت می‌کنند. در جناح مقابل، امارات‌متحده‌عربی انعطاف‌پذیری جدیدی از خود نشان داده و با توجه به احساس کاهش فشار در آمریکا و خطراتی که هرگونه تشدید تنش می‌تواند برای امارات ایجاد کند به‌نظر می‌رسد ابوظبی هم به گفت‌وگو با تهران تن دهد. بحرین، به نوبه خود، در مدار عربستان سعودی و امارات قرار دارد و می‌توان انتظار داشت که از آنها پیروی کند. در این بین عربستان سعودی، بیش از هر کشور دیگر شورای همکاری خلیج‌فارس هنوز هم قابل‌توجه‌ترین اظهارات را در مورد روند امنیت منطقه‌ای شامل ایران حفظ می‌کند. پیشنهادهایی که اخیرا ولیعهد سعودی و نخست‌وزیر اسرائیل برای گفت‌وگو درباره ایران داده‌اند، ممکن است نشانه این باشد که این پادشاهی هنوز درحال بررسی گزینه‌هایی برای اخلال در تلاش جدید برای ارتباط با ایران است.
اگرچه ماه‌های آخر دولت ترامپ ممکن است مانعی بر سر گفت‌وگو با تهران باشد، اما با روی کار آمدن بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهور، انتظار می‌رود گشایشی برای پیشبرد امنیت منطقه‌ای مورد نیاز در خاورمیانه ظاهر شود. در این بین اروپایی‌ها باید از این فرصت استفاده کنند و با بهره‌گیری از تغییر شرایط کانال‌های سیاسی و امنیتی خود و دسترسی آنها به تهران به‌دنبال نقش اصلی در تسهیل گفت‌وگوی امنیتی جدید در خلیج‌فارس باشند.
