روایت روحانی از موفقیت ایران در دادگاه لاهه
روحانی تاکید کرد: «در دادگاه بین‌المللی لاهه رای بسیار موفقی گرفتیم برخلاف اینکه آنان هزاران حقوقدان قوی را استخدام کرده‌اند و آن این بود که آمریکا باید همه تحریم‌های انسانی علیه ایران را بلادرنگ رفع کند و همه ۱۱ قاضی عالی‌رتبه به اتفاق آرا آمریکا را محکوم کردند. البته آمریکا این حکم را عملی نکرد ولی این هم تخلفی دیگر در عرصه بین‌المللی برای آمریکاست.»
به گزارش «ایسنا» رئیس‌جمهور یادآور شد: «یک بار مرحوم دکتر مصدق به این دادگاه رفت و در تاریخ ما ماندگار شد. در این دولت چند نوبت ما به دادگاه بین‌المللی رفتیم و بحمدالله تا امروز در همه مراحل پیروز بودیم. البته دعوای اصلی ماهوی راجع به این پرونده هنوز در آینده است.» وی افزود: «آمریکایی‌ها در این مرحله خیلی تلاش کردند که بگویند دادگاه لاهه صلاحیت رسیدگی به این پرونده را ندارد اما این اتفاق افتاد و حکم هم صادر شد و من این موفقیت را به ملت بزرگ ایران تبریک می‌گویم.» همچنین روحانی اضافه کرد: «در بخش حقوقی کمتر سابقه دارد از آغاز انقلاب مباحث را به دادگاه لاهه ببریم که دلایل خاص خود را دارد در این دولت تصمیم قاطع گرفتیم در مسائل اختلافی در برابر آمریکا بحث را به دادگاه لاهه برسانیم.» روحانی تاکید کرد: «تحصیلکردگان این سرزمین در حقوق و دیپلماسی در همه‌جا موفقیت و پیروزی‌های شگرف و بزرگی را به دست آوردند و من این موفقیت بزرگ را به ملت بزرگ ایران تبریک می‌گویم.» همچنین مجید تخت‌روانچی، سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل در توییتی به واکنش وزارت خارجه آمریکا به حکم دیوان بین‌المللی دادگستری درخصوص رد اعتراض‌های این کشور در پرونده قضایی‌اش با ایران اعتراض کرد.
به گزارش «ایسنا» مجید تخت‌روانچی، روز پنج‌شنبه در توییتی نوشت: «دولت جدید آمریکا وانمود می‌کند که حامی چندجانبه‌گرایی است. با این حال از رد اعتراضاتش درخصوص پرونده تحریم‌های آمریکا توسط دیوان بین‌المللی دادگستری «ناامید» شده است. آمریکا همچنان با تحریم‌های غیرقانونی‌اش علیه ایران در حال نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل است. این شروع تازه خوبی نیست.»
پیروزی در دادگاه لاهه
دادگاه لاهه اعتراض مقدماتی ایالات‌متحده به صلاحیت دیوان برای رسیدگی به شکایت ایران درخصوص نقض معاهده ۱۹۵۵ به‌دلیل وضع تحریم‌های غیرقانونی علیه ایران، را صادر و با اکثریت آرا مردود اعلام کرد. به گزارش «ایرنا» دیوان بین‌المللی دادگستری روز چهارشنبه ۱۵ بهمن ۱۳۹۹ رای خود راجع به اعتراض مقدماتی ایالات‌متحده به صلاحیت دیوان برای رسیدگی به شکایت ایران درخصوص نقض معاهده ۱۹۵۵ به‌دلیل وضع تحریم‌های غیرقانونی ایالات‌متحده علیه ایران را صادر کرد. در این رای تمامی ایرادات مقدماتی ایالات‌متحده توسط دیوان مردود شناخته شده و دیوان صلاحیت خود را برای رسیدگی ماهوی به این پرونده احراز کرد.
دولت جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۲۵ تیر ۱۳۹۷ در پی تصمیم رئیس‌جمهور وقت آمریکا به خروج از برجام و اعمال مجدد تحریم‌های آن کشور علیه ایران که متعاقب برجام رفع شده بودند نزد دیوان بین‌المللی دادگستری شکایت کرد. مطابق شکایت کشورمان وضع مجدد تحریم‌های ایالات‌متحده مغایر با تعهدات متعدد آن دولت به موجب معاهده ۱۹۵۵ بین دو کشور از جمله تعهد به رفتار عادلانه و منصفانه با اتباع و شرکت‌های ایرانی، عدم ایجاد محدودیت بر پرداخت و نقل‌وانتقالات مالی و بانکی، آزادی واردات، صادرات و حمل‌ونقل کالا و آزادی تجارت و کشتیرانی است. درخواست ایران از دیوان بین‌المللی دادگستری در این پرونده شامل محکومیت ایالات‌متحده به نقض معاهده ۱۹۵۵ دو کشور و الزام آن دولت به توقف و رفع تحریم‌ها و همچنین جبران خسارات وارده به ایران است. همزمان با ارائه دادخواست فوق و با توجه به فوریت امر، دولت ایران با استناد به ماده ۴۱ اساسنامه دیوان درخواستی را برای صدور دستور موقت مبنی بر جلوگیری از اعمال مجدد تحریم‌ها توسط ایالات‌متحده تا رسیدگی نهایی نیز به دیوان تقدیم کرد. در پی این درخواست، دیوان ابتدا با قید فوریت به ایالات‌متحده اعلام کرد که از هرگونه اقدامی که منجر به تشدید اوضاع شود خودداری کند و متعاقبا پس از برگزاری جلسات استماع دفاعیات طرفین در تاریخ ۱۱ مهر ۱۳۹۷ ایالات‌متحده را با صدور دستور موقت ملزم کرد تا از ایجاد هرگونه ایجاد مانع بر سر راه واردات آزاد دارو و تجهیزات درمانی، مواد غذایی و کشاورزی و همچنین تجهیزات و خدمات لازم برای امنیت هوانوردی به ایران خودداری کند. اما ایالات‌متحده نه تنها از ایجاد تسهیلات لازم برای آزادی تجارت اقلام بشردوستانه امتناع کرد بلکه با وضع تحریم‌های بیشتر علیه کشورمان این دستور دیوان را نیز نادیده گرفت.
ایران متعاقبا مبانی حقوقی و موضوعی شکایت خود را در لایحه‌ای تفصیلی به دیوان بین‌المللی دادگستری تقدیم کرد. در مقابل اما ایالات‌متحده به جای پاسخگویی به ادعای ایران در ماهیت دعوی، در تاریخ اول شهریور ۱۳۹۸ به صلاحیت دیوان برای رسیدگی به بخشی از شکایت ایران اعتراض کرد. حسب ادعای ایالات‌متحده شکایت ایران مربوط به برجام است و موضوع تحریم‌های ثانویه آن کشور که طی آن اتباع دولت‌های ثالث از معامله با ایران، اتباع و شرکت‌های ایرانی منع می‌شوند، خارج از قلمرو معاهده ۱۹۵۵ میان طرفین قرار دارد؛ ضمن آنکه اقدامات ایالات‌متحده در راستای حفاظت از منافع امنیتی اساسی آن دولت در رابطه با امور هسته‌ای صورت گرفته است که به موجب ماده ۲۰ از قلمرو معاهده مذکور خارج است. دولت جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۲ دی ۱۳۹۸ به ادعاهای ایالات‌متحده مبنی بر عدم صلاحیت دیوان پاسخ داد. در این پاسخ، ضمن رد ادعاهای بی‌اساس ایالات‌متحده تاکید شد که دعوی حاضر ارتباطی به برجام نداشته و صرفا معطوف به اجرا و تفسیر معاهده ۱۹۵۵ است. همچنین ادعاهای ایالات‌متحده ناظر بر ماده ۲۰ نیز اساسا مربوط به مسائل ماهوی است که اصولا جایگاهی در این مرحله ندارد و باید در جریان رسیدگی ماهوی به پرونده مطرح شوند. علاوه بر این، تحریم‌های ثانویه نیز صرفا با هدف ضربه زدن به اقتصاد ایران وضع شده و ناقض بندهای متعددی از معاهده است. از این‌رو، دولت جمهوری اسلامی ایران از دیوان تقاضا کرد که با رد تمامی ایرادات ایالات‌متحده و احراز صلاحیت خود به این شکایت وارد رسیدگی به ماهیت پرونده شود. جلسات دیوان برای استماع اظهارات طرفین و وکلای آنها در روزهای ۲۴ الی ۳۱ شهریور ۱۳۹۹ در شهر لاهه هلند برگزار شد.
