مدیر کل آژانس دیروز وارد ایران شد
رئیس آژانس اتمی در تهران
در آستانه برداشتن گام ششم کاهش تعهدات برجامی در ایران که شامل توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی نیز می‌شود، تحرکات دیپلماتیک برای احیای برجام شدت گرفته است؛ از یکسو رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با هدف رایزنی با مقامات ارشد ایرانی و به گفته خودش به منظور یافتن راه‌حل دوجانبه قابل قبول و سازگار با قوانین ایران سفری به کشورمان دارد و از سوی دیگر کاخ‌سفید برای میانجی‌گری اتحادیه اروپا میان تهران و واشنگتن چراغ سبز نشان داده است. سفر گروسی به تهران، یک روز قبل از پایان ضرب‌الاجل ایران برای تعویق پروتکل الحاقی و اعمال محدودیت در زمینه بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی براساس مصوبه مجلس صورت می‌گیرد.
براساس اعلام کاظم غریب‌آبادی، سفیر و نماینده دائم ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین، سفر رافائل گروسی به تهران به درخواست مدیرکل آژانس و به منظور گفت‌وگوهای فنی با سازمان انرژی اتمی ایران درخصوص چگونگی اجرای مفاد نامه ۲۷ بهمن ماه ایران به آژانس و ماده ۶ قانون اقدام راهبردی مجلس شورای اسلامی و نحوه ادامه همکاری‌های دو طرف در چارچوب ترتیبات و تحولات جدید، انجام می‌شود. جمهوری اسلامی ایران قصد دارد تا درصورت لغو نشدن تحریم‌های آمریکا، روز پنجم اسفند ماه جاری، دسترسی‌های نظارتی فراتر از پروتکل الحاقی براساس برجام را متوقف کند.
پیش‌تر نماینده دائم کشورمان نزد سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین اعلام کرد که نامه توقف اجرای داوطلبانه ایران تحت برجام از تاریخ ۲۳ فوریه (۵ اسفند) عصر روز دوشنبه ۲۷ بهمن ماه به مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تحویل داده شده است. غریب‌آبادی در این رابطه گفت: «در این نامه از آژانس خواستیم در اسرع وقت اقدامات لازم را برای اجرای درخواست‌های ایران جهت توقف اقدامات مختلف داوطلبانه، شامل اجرای پروتکل الحاقی، به عمل آورد.»
برنامه سفر گروسی
همچنین سفر گروسی، دومین سفر طی ۶ ماه گذشته است که بنا به پیشنهاد شخص وی انجام می‌گیرد؛ آنگونه که بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی گفته موضوعات فنی و ترتیبات اجرایی توقف نظارت‌های فراتر از پادمان و پروتکل الحاقی از جمله محورهای گفت‌وگو در این سفر است. مدیر کل آژانس روز جمعه در توییتی نوشت: «فردا(شنبه) به تهران سفر خواهم کرد تا دیداری با مقامات ارشد ایرانی به منظور پیدا کردن راه‌حل دوجانبه قابل‌قبول سازگار با قوانین ایران داشته باشم تا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بتواند به فعالیت‌های راستی‌آزمایی ضروری در ایران ادامه دهد. امیدوارم موفق شوم. این به نفع همه است. علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی نیز ضمن اعتراض به درز اطلاعات محرمانه آژانس در رسانه‌ها، گفت: «در جلسه روز یکشنبه با رافائل گروسی ملاحظات آژانس در چارچوب موافقت‌نامه پادمان و همکاری‌های دو طرف مورد بررسی و گفت‌وگو قرار خواهد گرفت.» به گزارش خبرگزاری فارس، صالحی درباره این سفر گفت: «بعد از اعلام ما مبنی بر اجرای ماده ششم قانون مصوب مجلس درخصوص توقف نظارت‌های فراپادمانی و ارائه نامه در این خصوص به آژانس، رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی درخواست سفر فوری به ایران و دیدار با اینجانب را مطرح کرد.» وی افزود: «سازمان انرژی اتمی ایران با در نظر گرفتن تعاملات خود با آژانس با این سفر موافقت کرد.» صالحی ضمن ابراز تاسف از درز اطلاعات محرمانه آژانس در رسانه‌های بین‌المللی و تداوم این روند، تاکید کرد: «تردیدی نیست که انتشار این‌گونه مطالب با اهداف و اغراض سیاسی صورت می‌گیرد.» در این رابطه میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین ابراز امیدواری کرد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایران مذاکرات موفقیت‌آمیزی داشته باشند. به گزارش خبرگزاری تسنیم، اولیانوف در صفحه توییتر خود نوشت: «رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران سفر می‌کند تا معیارهای فعالیت‌های بازرسی آژانس در پرتو قانون جدید ایرانیان را مشخص کند، قانونی که محدودیت‌های قابل توجهی بر بازرسی‌ها اعمال می‌کند. ما امیدواریم هر دو طرف مذاکرات موفقیت آمیزی داشته باشند.» آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز روز چهارشنبه ۲۹ بهمن ماه در بیانیه‌ای هدف از این سفر را دستیابی به راه‌حل‌هایی برای ادامه رژیم بازرسی‌ها برشمرد و اعلام کرد: «رافائل گروسی روز شنبه به تهران سفر خواهد کرد تا درباره حصول یک توافق در زمینه چگونگی انجام اقدامات بازرسان آژانس در راستای کاهش تعهدات ایران ذیل برجام رایزنی کند.» در همین زمینه، جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در توییتی حمایت خود را از اقدامات و تلاش‌های مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرده است. بورل نوشته است: «به‌طور کامل از کار فنی و بی‌طرفانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حمایت می‌کنیم. از رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای تلاش‌هایش درخصوص فعالیت‌های راستی‌آزمایی در ایران از جمله سفر حائز اهمیتش به تهران قدردانی می‌کنم.»
دیپلماسی کاخ‌سفید
همزمان با این تحولات در داخل واشنگتن نیز تحرکات با هدف بازگشت به برجام شدت گرفته است؛ در این راستا جو بایدن در نخستین حضور خود در عرصه جهانی به‌عنوان رئیس‌جمهور ایالات‌متحده تاکید کرد که واشنگتن آماده اعمال دیپلماسی و مذاکره درباره برنامه هسته‌ای تهران است. بایدن روز جمعه اول اسفند در کنفرانس امنیتی مونیخ و نشست گروه ۷ اعلام کرد ایالات‌متحده مایل به دیپلماسی است و می‌خواهد به حرف‌های مقامات ایران گوش دهد.
وی در ادامه گفت: «باید جلو برویم و درباره موضوع هسته‌ای ایران مذاکره کنیم. این اقدامی است که ما را در مسیر درست قرار می‌دهد.»
دولت جو بایدن در آستانه نشست گروه ۷، در نامه‌ای به شورای امنیت موضع دولت ترامپ درباره فعال شدن مکانیزم ماشه و احیای تمامی تحریم‌ها علیه ایران را پس گرفت. ایالات‌متحده همچنین، محدودیت تردد دیپلمات‌های ایرانی در نیویورک را لغو کرد. ایران از این اقدام استقبال کرده و می‌گوید تحریم‌ها نیز باید لغو شود.
آمریکا همچنین اظهار آمادگی کرده که در اجلاس آتی اعضای برجام شرکت کند. با این حال بایدن مدعی شده است:«ما باید در رابطه با «موضوع بی‌ثبات‌کننده» ایران در منطقه تدابیری اتخاذ کنیم.»
دستیابی به راه‌حل دیپلماتیک با تهران
از سوی دیگر جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ‌سفید، با اشاره به اهمیت استفاده از راه‌های دیپلماتیک برای حل مساله ایران بر عزم آمریکا برای تعامل با کشورهای عضو توافق هسته‌ای تاکید کرد و گفت: «مقام‌های تهران باید تصمیم بگیرند تا به دنیا اطمینان دهند برنامه هسته‌ای آنها صلح‌آمیز است.» سالیوان در مصاحبه‌ای با سی‌ان‌ان گفت: «معتقدم مسیر دیپلماتیکی وجود دارد تا به توافقی نهایی برسیم که بر مبنای آن بتوانیم مطمئن باشیم که برنامه هسته‌ای ایران عاملی کنترل‌کننده دارد.»
او با اشاره به تصمیم آمریکا در پذیرش دعوت اروپا برای شرکت در نشستی با کشورهای عضو توافق هسته‌ای ایران، گفت: «ما در مرحله ابتدایی هستیم. کار زیادی باید انجام شود و به دیپلماسی سختگیرانه و شفافی نیاز است.» سالیوان افزود: «مقام‌های ایران باید تصمیم بگیرند که آماده‌اند گام‌های لازم را بردارند تا به دنیا اطمینان دهند که برنامه[هسته‌ای] آنها صرفا برای مقاصد صلح‌آمیز است.» او با ابراز نگرانی از تصمیم ایران برای توقف اجرای پروتکل الحاقی و کاهش چشمگیر همکاری‌های خود با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ضمن مطرح کردن ادعاهایی گفت: «کار اولی که باید انجام شود این است که ایران تصمیم بگیرد به نقض بیشتر تعهدات خود در توافق هسته‌ای اقدام نکند.» مشاور امنیت ملی کاخ‌سفید با اشاره به تاکید دولت بایدن بر لزوم در پیش گرفتن دیپلماسی برای یافتن راه‌حلی برای مساله ایران، افزود: «بهترین راه برای جلوگیری از رسیدن ایران به سلاح هسته‌ای، راه دیپلماتیک است.» سالیوان گفت: «سیاست دولت ترامپ در ارتباط با ایران باعث شده ایالات‌متحده نسبت به زمانی که در توافق هسته‌ای حضور داشت، در موقعیت بدتری قرار گیرد.» مشاور امنیت ملی آمریکا با تاکید براینکه پیش از هر اظهارنظری در مورد مسیر پیش‌رو باید طرفین حاضر در این توافق با هم گفت‌وگو کنند، گفت در این مقطع قصد نداریم هیچ انگیزه خاصی را به ایران نسبت دهیم.
پاسخ مثبت واشنگتن به اروپا
با اعلام آمادگی آمریکا برای مذاکره جهت بازگشت به توافق هسته‌ای با ایران، یک مقام ارشد اتحادیه اروپا روز جمعه اعلام کرد این اتحادیه در تلاش است نشستی غیررسمی با حضور همه طرف‌های برجام و آمریکا برگزار کند. این مقام بلندپایه اتحادیه اروپا که نامش فاش نشده، گفت هنوز زمان برگزاری نشست مشخص نیست و دعوت‌نامه‌ای هم ارسال نشده، اما قدرت‌های جهانی می‌خواهند توافق هسته‌ای را در اسرع‌وقت احیا کنند. در این راستا جمعه شب کاخ‌سفید اعلام کرد که تلاش‌های اتحادیه اروپا برای میانجی‌گری میان تهران و واشنگتن را می‌پذیرد.
به گزارش «ایسنا» به نقل از یاهونیوز، این مقام اتحادیه اروپا همچنین بیان کرد: «گمان نمی‌کنم که ایران به هرگونه تلاش اساسی برای برگزاری جلسه غیررسمی با سایر کشورهای دور میز- که می‌تواند پایه بازگرداندن برجام به مسیر خود باشد- نه بگوید.» مقام اتحادیه اروپا در ادامه تصریح کرده است که واشنگتن همین حالا نیز به ایده دعوت اتحادیه اروپا برای گفت‌وگو میان ایران و ۶ قدرت جهانی که توافق هسته‌ای را امضا کرده بودند، پاسخ مثبت داده است.
زمان لغو تحریم‌ها
همچنین آمریکا آخرین موضعش را در رابطه با احتمال لغو تحریم‌ها علیه ایران مطرح کرد؛ جن ساکی، سخنگوی کاخ‌سفید، در نشست خبری خود گفت آمریکا پیش از برگزاری مذاکرات بین ایران و کشورهای عضو توافق هسته‌ای، برای کاهش تحریم‌ها و درپیش گرفتن گام‌های دیگر از جمله صدور یک دستور اجرایی برای بازگشت به برجام اقدام نخواهد کرد. سخنگوی کاخ‌سفید گفت در نشست کشورهای عضو توافق هسته‌ای ایران که به دعوت اروپا برگزار خواهد شد در مورد مسیر پیش‌رو گفت‌وگو خواهد شد که بخشی از آن در مورد نقش ایران در منطقه و استفاده از موشک‌های بالستیک از سوی جمهوری‌اسلامی است.
نشست دوجانبه
جن ساکی در پاسخ به این پرسش که آیا آمریکا و ایران در جریان مذاکرات احتمالی برای توافق هسته‌ای با یکدیگر نشست دوجانبه نیز برگزار خواهند کرد، گفت: «همکاری با شرکای گروه ۱+۵، «کانالی» بوده که درگذشته از آن استفاده شده و پیش‌بینی می‌شود در آینده نیز از همین راه استفاده شود.» ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، نیز در بخشی از نشست خبری خود به موضوع ایران پرداخت. او در پاسخ به پرسشی در مورد اقدام دولت بایدن در لغو تصمیم دولت ترامپ برای بازگشت خودکار تحریم‌های سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی گفت: «این اقدام باعث می‌شود توانایی ایالات‌متحده در تعامل با شورای امنیت بر سر مساله ایران افزایش یابد.» او تاکید کرد آمریکا به تلاش خود برای متقاعد کردن کشورها به توقف فروش سلاح به ایران ادامه می‌دهد. آنتونی بلینکن، وزیرخارجه آمریکا نیز روز جمعه در ادعاهایی با تاکید بر اینکه «آمریکا و اروپا دوباره در مورد ایران یک موضع مشترک دارند»، گفت: «ایالات‌متحده با سایر کشورها همکاری خواهد کرد تا در سایر موضوعات، نظیر نفوذ منطقه‌ای ایران و برنامه موشک‌های بالستیک، با جمهوری اسلامی مقابله کند.» بلینکن در گفت‌وگو با سرویس جهانی شبکه بی‌بی‌سی همچنین خاطرنشان کرد که سیاست فشار حداکثری دولت ترامپ بر ایران «بی‌نتیجه بوده و در حقیقت مشکل را بدتر کرده است.»
او افزود: «ایران اکنون به تولید سوخت کافی برای ساخت سلاح‌های اتمی بسیار نزدیک‌تر است.»
راستی‌آزمایی لغو تحریم‌ها
در همین راستا مجید تخت‌روانچی، نماینده ایران در سازمان ملل گفت: «در ارتباط با لغو تحریم‌هایی که باید آمریکایی‌ها انجام بدهند، ما باید به‌عنوان کشور ذی‌نفع راستی‌آزمایی کنیم؛ یعنی اگر آمریکایی‌ها می‌گویند ما تحریم نفت یا پتروشیمی ایران را برداشتیم، ما نمی‌توانیم فقط به امضای یک نامه یا اعلام موضع رضایت بدهیم.»
به گزارش «ایسنا» تخت‌روانچی در مصاحبه‌ای که در پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR ذیل پرونده «حرف قطعی» منتشر شد، گفت: «ما در مورد برجام و سیاست هسته‌ای، همواره از یک منطق قوی برخوردار بوده‌ایم؛ یعنی سیاستی که ما اتخاذ می‌کنیم، بر مبنای یکسری اصول است و این اصول، دارای منطقی است. طبیعتا این منطق وقتی با کشورهای مختلف مطرح می‌شود جای هیچ شک‌وشبهه‌ای باقی نمی‌گذارد.»
تخت‌روانچی با اشاره به اینکه مبنای برجام قبول یکسری محدودیت‌ها توسط ایران در ارتباط با موضوع هسته‌ای در قبال لغو تحریم‌های شورای امنیت، اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها بود، گفت: «درحقیقت اگر ما بخواهیم برای رفع تحریم، به‌صورت ناقص برخورد کنیم، توازنی که از ابتدا در برجام شکل گرفته بود، به‌هم می‌خورد. همین اتفاق هم افتاد و با خروج دولت قبلی آمریکا از برجام، عدم توازن شدیدی به‌وجود آمد.»
نماینده ایران در سازمان ملل تاکید کرد: «وقتی ترامپ از برجام خارج شد، یکسری تحریم که باید در چارچوب برجام لغو می‌شد، برگشت و یکسری تحریم دیگر هم اضافه شد. علاوه بر این آمریکایی‌ها تحریم‌های دیگری، با عناوین جدیدی (غیر از هسته‌ای) اعمال کردند. درواقع نه‌تنها در چارچوب برجام تحریم‌ها برچیده نشد، بلکه عناوین همان تحریم‌ها را عوض کردند و به‌عنوان تحریم جدید مطرح کردند. در مجموع از زمان خروج آمریکا از برجام تا الان، سه نوع تحریم علیه ما اعمال کردند. اگر هرکدام از این تحریم‌ها لغو نشود، بازگشت آمریکا معنی ندارد؛ یعنی آمریکا موقعی می‌تواند بگوید که من به برجام برگشتم که همه این تحریم‌ها لغو شود. صرف اعلام‌نظر و اینکه بگوید من آماده‌ام به برجام برگردم یا به برجام برگشتم؛ ولی در عمل این تحریم‌ها لغو نشود و از بین نرود، از دید ما هیچ ارزشی ندارد.»
تلاش‌های فشرده
در میان اعضای ۱+۵ علاوه بر جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که رایزنی‌ها و تلاش‌های فشرده‌ای را با هدف حفظ برجام آغاز کرده است، رئیس‌جمهور فرانسه نیز در اظهاراتی مدعی شد که پاریس باید به کمک شرکایش به‌دنبال راه‌حلی برای مساله هسته‌ای ایران باشد. به گزارش «ایسنا» امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه روز جمعه در نشست امنیتی مونیخ درخصوص توافق هسته‌ای گفت: «با کمک شرکایمان باید راه‌حل مناسبی برای پرونده هسته‌ای ایران پیدا کنیم.» آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان نیز در نشست امنیتی مونیخ گفت که «امیدواریم توافق هسته‌ای ایران همچنان شانس داشته باشد.»مرکل همچنین در سخنانی پس از ویدئوکنفرانس نشست سران هفت کشور درخصوص توافق هسته‌ای ایران گفته بود: «من تلاش خواهم کرد تا شتاب جدیدی در مذاکرات ایجاد کنم. حال ما باید مطمئن شویم اینکه چه کسی گام اول را برمی‌دارد، مشکل‌ساز نشود.»
توصیه پکن و مسکو به واشنگتن
همزمان معاون وزیرخارجه روسیه ضمن استقبال از تصمیم آمریکا مبنی بر لغو اعلام خود درخصوص بازگشت تحریم‌های سازمان ملل اعلام کرد که این اقدام «کافی نیست.»
به گزارش «ایسنا» سرگئی ریابکوف، معاون وزیرخارجه روسیه روز جمعه در گفت‌وگویی با خبرگزاری تاس گفت: «ما از تصمیم آمریکا مبنی بر بازگشت از موضع دولت ترامپ درخصوص احیای تحریم‌ها علیه ایران از طریق شورای امنیت سازمان ملل- که بی‌اساس و اصولا نامشروع محسوب می‌شد- استقبال می‌کنیم. تمام اینها نشان‌دهنده عزم خاص برای رسیدن به نتیجه در مسیر دیپلماتیک و سیاسی است که همان حفظ برنامه جامع اقدام مشترک محسوب می‌شود.»
وی با تاکید بر اینکه این اقدام با رویکرد روسیه همخوانی دارد، تصریح کرد که این گام به تنهایی «کافی نیست و ما باید به جلو حرکت کنیم. ما این کار را تسهیل خواهیم کرد.»
ریابکوف همچنین در گفت‌وگویی با ریانووستی با اشاره به پیشنهاد برگزاری نشست با حضور تمام طرفین برجام و همچنین آمریکا گفت: «باید امیدوار باشیم (که این نشست) واقعا اتفاق بیفتد. این گامی ضروری در احیای کامل برجام خواهد بود.» معاون وزیرخارجه روسیه تاکید کرد که مسکو تلاش‌های فعالانه‌ای برای تداوم روند دیپلماتیک داشته است. وی افزود: «اساسا غیرممکن است که بدون ارتباط و بدون جلسه هیچ‌گونه نتیجه‌ای حاصل شود.»
همچنین سخنگوی وزارت امورخارجه چین با بیان اینکه «برجام در مرحله حساسی قرار دارد» تاکید کرد که بازگشت فوری و بدون قید و شرط آمریکا به این توافق، راه عبور از این بن‌بست است. به گزارش «ایسنا» هوآ چون یینگ، سخنگوی وزارت امورخارجه چین در نشست خبری هفتگی خود در پاسخ به سوالی درباره موضع‌گیری جدید دولت آمریکا مبنی بر اینکه آماده مذاکره با ایران در چارچوب ۱+۵ است، خاطرنشان کرد: «توافق هسته‌ای با ایران در شرایط حساسی قرار دارد و اکنون یک فرصت نادر برای احیای برجام وجود دارد.»
ادعای رویترز
همچنین همزمان با پیگیری روند دیپلماسی، ظاهرا کشورهای غربی تلاش دارند ایران را در برخی زمینه‌ها نیز تحت فشار قرار دهند. در این خصوص رویترز در «خبری اختصاصی» به نقل از برخی منابع ناشناس مدعی شد که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در دو سایت هسته‌ای ایرانی که پس از ماه‌ها از آنها بازرسی کرده ذرات اورانیوم پیدا کرده است. به گزارش «ایسنا» به نوشته رویترز، کاظم غریب‌آبادی، سفیر و نماینده جمهوری اسلامی ایران در سازمان‌های بین‌المللی در وین و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حاضر به اظهارنظر در این خصوص نشده‌اند. یک مقام ارشد ایرانی گفته است: «ما چیزی برای پنهان کردن نداریم. برای همین است که ما به بازرسان اجازه بازرسی دادیم.»
هفته آینده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش فصلی خود را از فعالیت‌های هسته‌ای ایران منتشر خواهد کرد. هفت منبع دیپلماتیک در این گزارش ادعایی به رویترز گفته‌اند که آژانس اتمی از این فرصت استفاده خواهد کرد تا ایران را بابت آنچه «عدم ارائه توضیحات قابل قبول» درخصوص چگونگی پیدایش ذرات اورانیوم در دو سایت هسته‌ای اعلام نشده سرزنش کند. بنا به ادعای این رسانه انگلیسی، این «سرزنش» می‌تواند در گزارش فصلی یا در قالب گزارشی جداگانه در همان روز منتشر شود. رویترز مدعی شده است: «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی این مواد را در بازرسی فوری انجام گرفته در ماه‌های آگوست و سپتامبر سال گذشته از دو سایت هسته‌ای که ایران دسترسی به آنها را برای هفت ماه ممنوع کرده بود، یافته است.»
