آنتونی بلینکن،وزیرخارجه آمریکا: اختلاف‌های جدی باقی است
سیگنال‌های متناقض از احیای برجام
عكس: رویترز
وزیران‌خارجه آمریکا و فرانسه که برای نخستین بار پس از ورود جو بایدن به کاخ‌سفید در پاریس روز جمعه دیدار کردند، هشدار دادند که اگر جمهوری اسلامی انعطاف به خرج ندهد احیای برجام به خطر می‌افتد. لودریان می‌گوید مقام‌های ایرانی باید تصمیم‌های سختی بگیرند و ما منتظر این اقدام آنها هستیم.به گزارش «فرانس۲۴» آنتونی بلینکن و ژان ایو‌لودریان در یک نشست خبری مشترک به تهران هشدار دادند که فرصت برای بازگشت به اجرای تعهداتش مطابق برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بسیار محدود است.سخنانی که با واکنش سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت‌خارجه ایران مواجه شد و وی دولت آمریکا را متهم کرد «توازن برجام» را برهم زده و «عملا مانع اجرای برجام است».او که در واکنش به سخنان وزیرخارجه آمریکا مبنی بر ضرورت رعایت تعهدات ایران مطابق با برجام سخن می‌گفت، با تکرار موضع قبلی ایران گفت: «اگر آمریکا از استفاده از تحریم‌ها به عنوان اهرم مذاکراتی دست بردارد، توافق ممکن خواهد بود.»خطیب‌زاده در واکنش به صحبت‌های لودریان که گفته مقام‌های ایرانی باید تصمیم‌های سختی بگیرند نیز ضمن رد این اظهارات گفته طرف‌های مقابل به‌ویژه آمریکا هستند که باید تصمیم بگیرند و تحریم‌ها را لغو کنند تا برجام اجرا شود.سخنگوی دستگاه دیپلماسی در پایان تاکید کرد: «موضع ما از ابتدای مذاکرات وین تا الان تغییری نکرده است، ما خواستار لغو تحریم‌های آمریکا و راستی‌آزمایی آنها هستیم و سپس توقف اقدامات جبرانی و از سرگیری اجرای تعهدات ایران صورت خواهد گرفت. این طرف‌های مقابل هستند که باید تصمیم خود را بگیرند.»
اختلافات جدی باقی است
در عین حال وزیر امورخارجه آمریکا در مصاحبه با روزنامه نیویورک‌تایمز که بامداد شنبه منتشر شد، در مورد مذاکرات برای احیای برجام گفته است «اختلافات جدی» با ایران در مورد برنامه هسته‌ای این کشور وجود دارد. او هشدار داده پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران می‌تواند به یک «مانع غیرقابل حل» تبدیل شود.
احتمال خروج آمریکا از مذاکرات
بلینکن در مورد تاریخ احتمالی خروج آمریکا از مذاکرات احیای برجام نیز گفته است نمی‌تواند تاریخی مشخص کند اما تاکید کرده این تاریخ «درحال نزدیک‌تر شدن» است. او گفته است «اگر این وضعیت (پیشرفت در برنامه هسته‌ای) ادامه پیدا کند و اگر ایران به چرخش سانتریفیوژهای پیچیده‌تر در سطح بالاتر ادامه دهد به جایی می‌رسیم که بازگشت به پارامترهای اصلی توافق هسته‌ای به صورت عملی بسیار دشوار خواهد شد.»این درحالی است که یک مقام ارشد آمریکایی که نخواست نامش فاش شود روز جمعه در گفت‌وگو با خبرگزاری رویترز گفت در شش دور مذاکره در وین پیشرفت‌هایی حاصل شده است و دور هفتم بعد از مشورت‌ها در تهران، در آینده نزدیک برگزار می‌شود، اما تاریخ دقیقی برای آن تعیین نشده است. از سوی دیگر میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی واقع در وین روز جمعه در توییتی نوشت: «حسم به من می‌گوید که مذاکرات وین بر سر احیای برجام از هفته آینده یعنی حداکثر تا ۴ جولای از سر گرفته خواهد شد و حتی ممکن است زودتر نیز این اتفاق بیفتد. این مساله قطعی نیست اما احتمال بالایی دارد.» «میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین نیز روز ۳۱ خرداد گفت احتمالا دور بعدی مذاکرات برجامی وین یک هفته تا ۱۰ روز دیگر آغاز خواهد شد.ایران و کشورهای عضو برجام شامل فرانسه، آلمان، روسیه، بریتانیا و چین تاکنون شش دور مذاکره در وین برگزار کرده‌اند و نمایندگان دولت آمریکا نیز به صورت غیرمستقیم در این مذاکرات حضور داشته‌اند. هنوز مشخص نیست دور تازه مذاکرات چه زمانی برگزار می‌شود و طرفین درباره نحوه لغو تحریم‌ها و همچنین اجرای تعهدات ایران اختلاف‌نظر دارند.
همه تحریم‌ها لغو نمی‌شود
از سوی دیگر در شرایطی که ایران خواستار لغو همه تحریم‌های وضع شده در دوره ترامپ شده است، رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران گفته است همه تحریم‌های وضع شده علیه ایران در دوره ترامپ رئیس‌جمهور پیشین آمریکا لغو نخواهند شد. آمریکا روز جمعه ۴ تیر (۲۵ ژوئن) سخنان مقامات ارشد ایران مبنی بر لغو کلیه تحریم‌های این کشور علیه صنایع نفت و کشتیرانی را تکذیب کرد. رابرت مالی، نماینده آمریکا در امور ایران گفت شش دور مذاکرات برجام در وین ادامه داشته ولی تاکنون توافقی حاصل نشده است. او تاکید کرد همه چیز به موضعی که ایران می‌خواهد اتخاذ کند، بستگی دارد. مالی این اظهارات را در مصاحبه با پایگاه «آن‌پی‌آر» بیان کرد.
رابرت مالی در ادامه گفت ایرانی‌ها در چارچوب مذاکرات وین خواهان لغو تمامی تحریم‌هایی شدند که بعد از سال ۲۰۱۸ توسط دولت ترامپ اعمال شده است. این مقام آمریکایی اما افزود «این خواسته ایران زیادی است.»نماینده آمریکا در امور ایران همچنین تاکید کرد کشورش آماده رفع تحریم‌هایی است که برای بازگشت این کشور به برجام ضروری است و این شامل همه تحریم‌های دوره ترامپ نمی‌شود.رابرت مالی در مصاحبه خود از ایران خواست میزان غنی‌سازی اورانیوم را کاهش دهد، انباشت و نوع سانتریفیوژهای مورد استفاده را محدود کند و به بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز اجازه بازرسی دهد.
این سخنان مالی دو روز پس از اظهارات برخی مقامات ایرانی مبنی بر اینکه تحریم‌ها لغو خواهند شد مطرح شد.
حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران روز چهارشنبه در جلسه هیات دولت گفته بود که همین امروز دوم تیر می‌توانیم تحریم را تمام کنیم، برویم همین الان اختیا‌رات را به آقای دکتر عراقچی بدهیم و به وین برود و در عرض چند روز توافق را نهایی کند و اعلام شود تحریم هم برداشته شود. ما کارمان را انجام دادیم حال یکسری پیچ و خم و یکسری گرفتاری‌های سیاسی دارد که نمی‌خواهم الان وارد آن شوم.
محمود واعظی، رئیس دفتر ریاست‌جمهوری نیز روز چهارشنبه دوم تیر از توافق برای برداشتن تحریم‌های نفتی و کشتیرانی از سوی آمریکا خبر داده بود. محمود واعظی در حاشیه جلسه روز چهارشنبه هیات دولت در رابطه با نهایی شدن متن توافق گفت: «مذاکرات خیلی پیشرفت کرده است. بر سر تمام مسائل اقتصادی توافق شده که تحریم‌ها برداشته شود. الان بحثی در رابطه با بانک، بیمه، نفت و کشتیرانی نداریم. همه اینها توافق شده است.» وی ادامه داد: «حدود یک‌هزار و ۴۰ تحریم دوران ترامپ طبق این توافق برداشته می‌شود. در رابطه با تحریم افراد و دستگاه‌های مربوط به بیت مقام معظم رهبری هم توافق شده است که برداشته شود.»
باید بر سر همه چیز توافق شود
یک سخنگوی وزارت‌خارجه آمریکا در همان روز بلافاصله به این سخنان واعظی واکنش نشان داد و گفت «تا بر سر همه‌چیز توافق نشود، بر سر هیچ موضوعی توافق نخواهد شد.»
به گزارش رویترز، این سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا که خواست نامش فاش نشود، با اذعان به اینکه ممکن است مذاکره‌کنندگان گاهی پیش‌نویس متن‌هایی را تهیه کنند، تصریح کرده است، اما تا زمانی که همه مسائل حل‌وفصل نشود، توافقی در کار نخواهد بود. وی افزود: «در طول مذاکرات با این پیچیدگی، مذاکره‌کنندگان سعی می‌کنند متنی را تهیه کنند که مسائل عمده و اصلی را در بر بگیرد، اما تکرار می‌کنم، تا زمانی که درباره همه چیز توافق نشود، هیچ توافقی در کار نیست.»
بیم‌‌و‌امیدهای مذاکراتی
شبکه خبری «پرس‌تی‌وی» هم روز دوشنبه به نقل از منابع آگاه گزارش داده بود آمریکا از اصرار بر عدم انجام تعهداتش برای بازگشت به برجام دست برنمی‌دارد. بنا بر اطلاعات منابع نزدیک به مذاکرات وین، دولت آمریکا هنوز حاضر به لغو تحریم تسلیحاتی و لغو دستور اجرایی ترامپ در این زمینه نشده است. این درحالی است که طبق برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ تحریم‌های تسلیحاتی ایران سال گذشته برداشته شد؛ اما دولت ترامپ مجددا همان تحریم‌ها را با یک دستور اجرایی باز گرداند.
همچنین آمریکا تاکنون لغو کامل تحریم‌های نفتی، بانکی، حمل‌ونقل و... را به‌گونه‌ای‌که نیاز به تمدید‌های دوره‌ای نداشته باشد، نپذیرفته است. پرس‌تی‌وی می‌گوید بنابر اطلاعاتی که کسب کرده است، آنچه آمریکا مطرح کرده، صرفا تعلیق و توقف موقت ۱۲۰ روزه یا ۱۸۰ روزه تحریم‌های نفتی، بانکی و... است؛ به‌گونه‌ای‌که پس از سپری شدن این دوره زمانی، مجددا ایران برای ادامه فعالیت‌های خود نیازمند اخذ موافقت رئیس‌جمهور آمریکا خواهد بود.
روز سه‌شنبه نیز پایگاه خبری-تحلیلی «پولیتیکو» نوشت مقام‌های آمریکایی به ایران اطلاع داده‌اند که «جو بایدن» حاضر به رفع تمامی تحریم‌های اعمال‌شده توسط «دونالد ترامپ» علیه ایران نیست، زیرا معتقد است که بسیاری از این تحریم‌ها مبنای قانونی دارند. این درحالی است که ایران بارها تاکید کرده برای بازگشت به تعهدات برجامی، تمام تحریم‌های آمریکا باید لغو شود.
از سوی دیگر پایگاه خبری «بلومبرگ» بامداد پنج‌شنبه به نقل از یک مقام ارشد دولتی آمریکا گزارش داد به‌محض آماده‌شدن سران تهران، مذاکره‌کنندگان آمریکایی نیز آماده هستند تا برای دور هفتم گفت‌وگوهای غیرمستقیم با ایران به وین برگردند.
عباس عراقچی مذاکره‌کننده ارشد اتمی ایران هم در پایان دور ششم مذاکرات درباره نتایج به دست آمده ابراز خوش‌بینی کرده بود. معاون سیاسی وزیرخارجه جمهوری اسلامی ایران روز یکشنبه پس از پایان جدیدترین دور از مذاکرات وین در گفت‌وگو با «ان‌اچ‌کی» ابراز امیدواری کرد که مذاکرات در دوران دولت فعلی ایران به اتمام برسد و حتی اجرایی شود.
عراقچی با بیان اینکه ملاک ما رسیدن به توافقی خوب است، درباره روند مذاکرات توضیح داد: «به اواخر کار نزدیک شده‌ایم، ولی مسیر باقی‌مانده ساده نخواهد بود.» وی در این خصوص تاکید کرد: «همه هیا‌ت‌ها اذعان داشتند پیشرفت نسبتا خوبی صورت گرفته و همه بر جدیت خود برای ادامه مسیر و رسیدن به یک توافق تاکید داشتند، ولی همه این را قبول دارند که برخی مسائل کلیدی است که باید توسط مراجع در کشورها مورد تصمیم‌گیری واقع شود.»
پایان مهلت دوم ایران به آژانس
از سوی دیگر مهلت توافق نظارتی ایران و آژانس انرژی اتمی نیز به پایان رسیده است و آژانس و کشورهای غربی خواستار تمدید مهلت هستند ولی ایران تاکنون پاسخ مثبتی به این درخواست نداده است.
همچنان‌که اشاره شد وزیرخارجه آمریکا روز گذشته هشدار داده بود که تمدید نشدن این توافق می‌تواند بازگشت به برجام را سخت‌تر کند.
دولت ایران اسفندماه سال گذشته براساس مصوبه مجلس شورای اسلامی دسترسی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تاسیسات هسته‌ای را محدود و اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کرد، ولی پس از آن تهران و آژانس اوایل اسفند پارسال به توافقی سه ماهه دست یافتند که بر پایه آن دوربین‌های نظارتی آژانس در تاسیسات هسته‌ای به مدت سه ماه فعالیت کند ولی دسترسی به اطلاعات آن تنها در صورتی ممکن شود که تحریم‌های آمریکا علیه ایران لغو شده باشد.
این توافق سه ماهه به مدت یک ماه دیگر تمدید شده بود و این مهلت روز پنج‌شنبه، ۳ تیر به پایان رسید. به گزارش خبرگزاری بلومبرگ، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس انرژی اتمی، دو بار به ایران برای تمدید این مهلت فشار آورده، ولی هنوز پاسخی از ایران دریافت نشده است.
براساس آنچه خبرگزاری‌ها منتشر کرده‌اند آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز جمعه خواستار دریافت پاسخی «فوری» از ایران درباره تمدید توافق فنی با تهران شد. به گزارش «ایسنا» و به نقل از رویترز، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با اشاره به انقضای توافق ایران و آژانس اتمی اظهار کرد: «در این زمینه به پاسخی فوری از سوی ایران نیاز است.» گروسی در ادامه بر «اهمیت حیاتی» تداوم دریافت داده‌های لازم درباره برخی فعالیت‌های ایران ذیل توافق هسته‌ای تاکید کرد.
ایران الزامی برای تمدید توافق با آژانس ندارد
درحالی‌که دومین مهلت ایران به آژانس روز پنج‌شنبه به پایان رسید، روز گذشته کاظم غریب‌آبادی، سفیر و نماینده دائم ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین گفت که ایران الزامی برای تمدید تفاهم‌نامه با آژانس ندارد. همزمان یک شبکه ژاپنی مدعی شد که احتمالا ایران روز شنبه پاسخی درباره تمدید توافق میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای تداوم فعالیت‌های نظارتی و راستی‌آزمایی، به آژانس می‌دهد.
به گزارش «ایسنا» به نقل از شبکه ان‌اچ‌کی، آژانس بین‌المللی انرژی از ایران خواسته است توافقی موقتی را که نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران را مجاز می‌سازد، دوباره تمدید کند.
دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل به ان‌اچ‌کی گفت که ایران تا جمعه به آن پاسخی نداده است.
این شبکه ژاپنی می‌گوید، یک مقام دولت ایران نیز به این شبکه گفته است که ممکن است تا شنبه پاسخی به آژانس داده شود.
توافق میان آژانس و ایران که روز پنج‌شنبه منقضی شد، در ماه فوریه منعقد شده بود. در صورت به نتیجه رسیدن مذاکرات وین، آژانس به موجب این توافق می‌تواند اطلاعاتی را که دوربین‌های نصب شده در تاسیسات ایران ثبت می‌کنند و اکنون در ایران به شکل موقت نگهداری می‌شوند، گردآوری کند.
در ادامه غریب‌آبادی درباره گزارش مدیر کل پیرامون تفاهم فنی مشترک میان دو طرف و عدم پاسخ ایران اظهار کرد: «هر چند تفاهم فنی مشترک سه ماهه میان آژانس و ایران صورت گرفت اما باید توجه داشت که مبنای این تفاهم، تسهیل مذاکرات سیاسی و کمک به موفقیت آن در جهت مختصات مدنظر ایران بود نه الزام ایران نسبت به اجرای خواست آژانس.» به گزارش «ایسنا» غریب‌آبادی افزود: «براساس تصمیم سیاسی ایران، نقش آژانس صرفا در حد یک مجری است.» وی با اشاره به اینکه بعد از گذشت سه ماه، ایران دیگر این تفاهم را با آژانس تمدید نکرد و صرفا در چارچوب تصمیمی سیاسی به مدت یک ماه دیگر به ثبت داده‌ها ادامه داد، گفت: «ادامه یا عدم ادامه این فرآیند هیچ ارتباطی با تکالیف پادمانی ایران ندارد؛ چرا که ایران همچنان به اجرای تعهدات پادمانی خود ادامه می‌دهد.» غریب‌آبادی گفت: «اگر چه مدیرکل آژانس در گزارش خود بر اهمیت حیاتی تداوم فعالیت‌های راستی‌آزمایی و نظارت در ایران و ثبت داده‌ها تاکید کرده، اما باید خاطرنشان کنم که ایشان باید این تصور غلط خود را اصلاح کند که نباید ثبت داده‌ها را با این موضوع پیوند دهد.» نماینده ایران ادامه داد: «آنچه ایران متعهد به اجرای آن است، تعهدات پادمانی است، نه کمتر و نه بیشتر.» وی همچنین از مدیر کل درباره گزارش این موضوع به اعضای شورای حکام انتقاد کرد و گفت: «آژانس هیچ‌گونه وظیفه‌ای برای ارائه گزارش در مورد تفاهم منقضی‌شده مشترک و ثبت داده‌ها نداشته و ندارد.» غریب‌آبادی در پایان گفت: «بدون شک هر تصمیمی که ایران در این رابطه بگیرد، صرفا مبنای سیاسی خواهد داشت و آژانس نمی‌تواند آن را به‌عنوان حقی برای خود تلقی کند.»
ابراز امیدواری اولیانوف نسبت به تمدید توافق
همچنین دیپلمات ارشد روسیه در مذاکرات وین تاکید کرد که پاسخ مثبت ایران به تمدید توافق با آژانس از بلاتکلیفی‌هایی که می‌تواند اثرات منفی طولانی‌مدت داشته باشد، جلوگیری می‌کند.
به گزارش «ایسنا» میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در مذاکرات وین در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هنوز پاسخ مثبت ایران را دریافت نکرده که توافقات موقت درخصوص راستی‌آزمایی‌ها همچنان ادامه داشته باشد.» وی ادامه داد: «امیدوارم پاسخ مثبت هرچه زودتر اعلام شود تا از بروز موارد نامشخصی که عواقب منفی طولانی‌مدت و غیرموجه خواهد داشت، جلوگیری شود.» اولیانوف همچنین در توییتی دیگر نوشت: «به‌نظر می‌آید احتمال انجام موفقیت‌آمیز گفت‌وگوهای وین درباره برجام در دور هفتم بالا است اما هیچ وقت از قبل در این باره اطمینان وجود ندارد (که می‌شود یا نه).» این دیپلمات ارشد روس افزود: «هدف مذاکره‌کنندگان انجام وظایف خود بدون تاخیر هستند. البته کیفیت سند نهایی در درجه اول اهمیت قرار دارد.»
همچنین مقام وزارت‌خارجه آمریکا روز جمعه در پاسخ به این سوال که در صورت عدم تمدید توافق فنی میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چه اتفاقی خواهد افتاد، گفت: «آمریکا به ایرانی‌ها گفته چنانچه این توافق تمدید نشود، تهران توافق بر سر بازگشت به برجام را به‌شدت پیچیده خواهد کرد.»
