فواد حسین وزیرخارجه عراق ارزیابی کرد
رضایت بغداد از دور سوم مذاکرات تهران و ریاض
در همین ارتباط، فواد حسین وزیر امورخارجه عراق در گفت‌وگو با شبکه سعودی العربیه درباره تلاش بغداد در راستای انجام گفت‌وگوهای سعودی-ایرانی گفت: طبیعتا من نباید به نیابت از دو کشور ایران و عربستان صحبت کنم اما بر اساس اطلاعاتی که دارم دور سوم گفت‌وگوهای ایران و عربستان به پایان رسید و این گفت‌وگوها راضی‌کننده بود و مساله مهم این است که دو طرف شروع به رایزنی درباره موضوعاتی کردند که مرتبط با روابط دوجانبه است و عراق نقش مهمی در این زمینه ایفا کرده است.
پیش‌تر رئیس‌جمهورعراق نیز در مصاحبه با یک اندیشکده لبنانی گفت ایران و عربستان بیش از یک بار در بغداد گفت‌وگو کرده‌اند. برهم صالح روز چهارشنبه ۵ مه (۱۵ اردیبهشت) در گفت‌وگو با یک اندیشکده لبنانی ضمن اشاره به گفت‌وگوهای تهران و ریاض به میزبانی بغداد، از نقش مهم ایران در مبارزه با گروه تروریستی داعش در عراق تمجید کرد. صالح در این گفت‌وگو درباره مذاکرات تهران و ریاض گفت بغداد بیش از یک‌بار میزبان گفت‌وگوهای ایران و عربستان سعودی بوده است. او تاکید کرد عراق در برابر چالشی درازمدت برای بازگشت به وضعیت عادی سیاسی و اقتصادی قرار دارد. منطقه شاهد تنش‌هایی است اما نشانه‌هایی از تلاش برای کاهش این تنش دیده می‌شود و عراق می‌کوشد که همه طرف‌های درگیر را پشت میز مذاکره بنشاند.
موضع ایران
اظهارات وزیرخارجه عراق در شرایطی است که پیش‌تر محمد‌جواد ظریف وزیرخارجه ایران نیز اواخر خرداد در نشست خبری انجمن دیپلماسی آنتالیا درباره روابط ایران با عربستان گفت: تا به حال سه دور با عربستان در بغداد مذاکره کرده‌ایم و طرف سعودی منتظر روشن شدن نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری است. ظریف افزود:«من حاضرم همین فردا به عربستان سعودی سفیر بفرستم اما به خودشان بستگی دارد. هیچ دلیلی وجود ندارد که ما نتوانیم اختلافاتمان را با سعودی‌ها حل و فصل کنیم.»
سیدابراهیم رئیسی رئیس‌جمهوری منتخب ایران نیز چند روز پس از پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۸ خرداد ۱۴۰۰ در نخستین کنفرانس خبری درباره روابط با عربستان سعودی گفت: از دید ایران روابط و گفت‌وگو با عربستان و همه کشورهای منطقه مانعی ندارد و بازگشایی سفارتخانه‌های دو کشور با هیچ مانعی مواجه نیست.
سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امورخارجه ایران نیز دیگر مقامی بود که در واکنش به مذاکرات ایران و عربستان سعودی گفته بود ایران با ارائه پیشنهادها و طرح‌هایی برای گفت‌وگو و همکاری در منطقه خلیج‌فارس، پیشگام مسیر مودت و همکاری منطقه‌ای بوده و از تغییر لحن عربستان سعودی استقبال می‌کند. جمهوری اسلامی ایران همواره از گفت‌وگو با همسایگان خود استقبال کرده است و عربستان هم از این امر مستثنی نیست. طی سالیان گذشته حتی زمانی که عربستان علاقه‌ای برای گفت‌وگو نداشت، تهران مدام اعلام کرده است بهترین راه برای حل و فصل موضوعات گفت‌وگو و دستیابی به نتیجه عملی است.
آغاز گفت‌وگوها
نخستین بار روزنامه «فایننشال‌تایمز» گزارش داد مقامات ارشد جمهوری اسلامی و عربستان‌سعودی، ۹آوریل ۲۰۲۱- ۲۰ فروردین۱۴۰۰، ۶ سال پس از قطع روابط دیپلماتیک بین دو کشور در دی ۱۳۹۴، در بغداد مذاکرات «مستقیم» انجام داده‌اند. «فایننشال‌تایمز» در گزارشی به نقل از «سه‌مقام» از مذاکره مقام‌های ارشد عربستان سعودی و ایران در راستای تلاش برای بهبود روابط بین این دو کشور رقیب در منطقه خبر داد که مقامات سعودی، عراقی و ایرانی در واکنش به این گزارش آن را تایید کردند.
خبرگزاری فرانسه نیز ۱۹آوریل- ۳۰فروردین ضمن تایید این خبر، به نقل از یک مقام عراقی و یک دیپلمات غربی نوشت هیات‌های دو کشور به ریاست سعید ایروانی نماینده علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران و خالد بن‌علی‌الحمیدان، رئیس وزارت اطلاعات عربستان، در بغداد با یکدیگر دیدار کرده‌اند و قرار است دور دوم این گفت‌وگوها که عمدتا بر سر بحران یمن است از سر گرفته شود.
موضع مقامات سعودی
تغییر لحن عربستان در مقابل ایران را پیش‌تر «محمد بن‌سلمان» ولیعهد سعودی در مصاحبه‌ای که از تلویزیون رسمی عربستان سعودی پخش شد، عیان کرد. بن‌سلمان گفت: «سیاست خارجی عربستان متکی به منافع آن است و عربستان برای تقویت ائتلاف با تمامی شرکای خود در جهان تلاش می‌کند و علاقه‌مند به برقراری روابط خوب و متمایز با ایران است.»
محمد بن‌سلمان بامداد چهارشنبه ۲۸ آوریل (۸ اردیبهشت) در گفت‌وگو با شبکه العربیه در پاسخ به پرسشی درباره احتمال برقراری روابط بین ریاض و تهران گفت: «ایران یک کشور همسایه است، همه ما امیدواریم رابطه خوب و متمایزی با ایران برقرار کنیم.» ولیعهد عربستان اضافه کرد، «ما خواهان آن نیستیم وضعیت در ایران سخت باشد، ما خواهان کامیابی ایران هستیم.» او تاکید کرد که دو کشور منافع مشترک و متقابلی برای پیشرفت و بهبود منطقه و جهان دارند. بن‌سلمان همچنین با بیان اینکه عربستان‌سعودی به‌دنبال خصومت دائمی با ایران نیست، گفت: «اما هرگونه بهبود در روابط بین دو کشور مشروط به تغییر رفتار ایران خواهد بود.»
فیصل بن‌فرحان وزیر امورخارجه عربستان سعودی نیز اخیرا در مصاحبه با روزنامه ایتالیایی «لا رپابلیکا» به مساله مذاکرات ایران و عربستان پرداخت و گفت کشورش از گفت‌وگو با ایران استقبال می‌کند؛ «اما تهران باید پایبندی خود را به تضمین امنیت و ثبات منطقه با حقایق اثبات کند.»
وزیر سعودی در ادامه موضع ایران و عربستان سعودی در قبال گفت‌وگوهای اخیر را که چند ماه پیش در عراق آغاز شد، «مثبت» خواند و ابراز امیدواری کرد این گفت‌وگوها منجر به بسته شدن صفحه پیشین شود. فیصل بن‌فرحان پیش‌تر نیز در اظهارنظری درباره انتخاب رئیس‌جمهوری جدید ایران گفته بود ملاک عمل ریاض واقعیت‌های میدانی است و عربستان تنها اعمال ایران را مدنظر قرار می‌دهد.
روابط ایران و آمریکا و نقش عراق
فواد حسین وزیر خارجه عراق در بخش دیگری از مصاحبه با شبکه سعودی العربیه درباره روابط آمریکا و ایران تاکید کرد این مساله به طور مستقیم بر عراق اثرگذار است. وزیر خارجه عراق در پاسخ به این سوال که مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق قرار است بعد از روی کار آمدن ابراهیم رئیسی به تهران سفر کند، آیا انتظار دارید تغییری در روابط ایران و عراق در زمان این رئیس‌جمهور به وجود آید گفت: اولا که زمان سفر مصطفی الکاظمی به تهران هنوز مشخص نشده است، طرف ایرانی از نخست وزیر ما دعوت کرده است که به تهران سفر کند و او نیز بعد از روی کار آمدن ابراهیم رئیسی خواهد رفت. اما طی چند روز آینده برهم صالح، رئیس‌جمهور عراق در راس هیاتی که من نیز همراه آنها هستم به تهران سفر خواهد کرد و با طرف ایرانی بحث و رایزنی‌هایی خواهیم داشت.
وی گفت رایزنی‌های ما درباره مسائل مختلف خواهد بود و وضعیت جدید ایران نیاز به آغاز گفت‌وگوهایی دارد. حسین گفت درباره روابط تهران و بغداد و روابط ایران و آمریکا با طرف ایرانی رایزنی خواهند کرد؛ زیرا این روابط می‌تواند تاثیرات منفی و مثبتی بر وضعیت سیاسی عراق داشته باشد.
