در حالی که هنوز مشخص نیست آیا وزارت امور خارجه بر پرونده هسته‌ای نظارت خواهد کرد یا شورای عالی امنیت ملی ایران؛ به هر حال تیم ایران اکنون شکل گرفته و تا حد زیادی متحد است. اما نگرانی موجود این است که دولت جدید ایران مایل به انجام مصالحه‌ لازم برای احیای توافق نقض شده موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) نباشد. خوشبینانه‌ترین چیزی که در این مرحله به چشم می‌خورد، این است که تهران هنوز در حال بررسی گزینه‌های خود است.» به گزارش پایگاه خبری-تحلیلی «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است: «از سوی دیگر، ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور جدید ایران، اندکی قبل از روی کار آمدن در ۵ اوت متعهد شد که به دنبال لغو تحریم‌های ظالمانه آمریکاست. چنین چیزی بدون دستیابی به توافق از طریق برگزاری مذاکرات با مشارکت واشنگتن نمی‌تواند رخ دهد. قبلا نیز رئیسی به‌عنوان یک نامزد ریاست‌جمهوری، تعهد خود را به برجام اعلام کرده بود و یک مقام ارشد اتحادیه اروپا در ۷ اوت گزارش داد که ایران می‌خواهد در اسرع وقت به میز مذاکره بازگردد. در حالی که به‌تدریج صادرات محدود نفت، به اقتصاد ایران کمک کرده است، فشار‌های ناشی از وضعیت نگران‌کننده کووید-۱۹ و اعتراضات مربوط به خشکسالی انگیزه‌ای برای کنار آمدن با ایالات‌متحده برای تهران ایجاد می‌کند.» المانیتور اخیرا دلایل دیگری را نیز مورد بررسی قرار داده که ممکن است اتفاق بیفتد. با این حال، سوال این است که رئیسی تا چه زمانی منتظر خواهد ماند و تیمش چه اقداماتی را به اجرا خواهد گذاشت؟ پیش‌بینی‌ها مبنی بر اینکه ایران بسیار سختگیرتر از قبل خواهد بود، حتی قبل از روی کار آمدن رئیسی وجود داشت.

در مورد مذاکرات برای بازگرداندن برجام، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه‌ای که در حال ترک قدرت بود، در گزارش خود در ۱۲ ژوئیه به مجلس، از توافقی که در صورت دستیابی به خواسته‌های ایران حاصل خواهد شد، صحبت کرد. دو هفته بعد، آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر ایران ضمن موافقت خود با مذاکرات تاکید کرد که تهران خواسته‌های زیاده‌خواهانه‌ واشنگتن را نمی‌پذیرد. ایران تقاضایی مبنی بر ارائه‌ تضمین به تهران درباره عدم خروج مجدد ایالات‌متحده از توافقنامه‌ احیا‌شده مطرح کرد. حال آنکه جو بایدن نمی‌تواند جانشین خود را به چنین قولی متعهد کند. تقاضای ایران برای حذف مکانیزم بازگرداندن خودکار تحریم‌ها نیز یک عنصر کلیدی توافق ۲۰۱۵ را از بین می‌برد و بازگرداندن برجام را با مشکل اساسی روبه‌رو می‌کند. در عین حال، ایران هیچ نشانه‌ای از کوتاه‌آمدن از خواسته‌هایی که مانع توافق در ۶ دور مذاکرات در بهار امسال شد، از خود نشان نمی‌دهد. تهران خواستار لغو تمامی تحریم‌هایی است که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا وضع کرده است. از سوی دیگر، ایران با این موضوع که در مذاکرات درباره موشک‌های بالستیک این کشور و مسائل منطقه گفت‌وگو شود، موافقت نکرده است.

دولت بایدن باید در زمینه‌ برخی از این مسائل با تهران مصالحه کند. واشنگتن در حال حاضر آماده لغو تحریم‌ها برای بیش از هزار فرد و نهاد به‌منظور تسهیل اجرای کامل برجام است. اما هنوز جا برای افزودن به این فهرست وجود دارد، بدون اینکه به این اصل که باید تحریم‌های غیرمرتبط با مسائل هسته‌ای همچون تحریم‌های حقوق بشر همچنان پابرجا باشد، خدشه‌ای وارد شود. تیم بایدن می‌تواند از خواسته واشنگتن مبنی بر پیوند مذاکرات بعدی با مسائل اضافی همچون موشک‌های بالستیک و اقدامات ایران در منطقه کوتاه بیاید. اینها خواسته‌هایی هستند که ایران با قاطعیت آنها را رد کرده است. اما جالب اینجاست که حتی حسن روحانی، رئیس‌جمهور پیشین ایران در آخرین مصاحبه تلویزیونی خود در دوران ریاست‌جمهوری‌اش گفت که اگر ایران می‌خواهد همه تحریم‌ها برداشته شود، باید مایل به بحث درباره همه مسائل باشد. بایدن ممکن است مجبور باشد دانش موجود در ایران در ارتباط با استفاده از سانتریفیوژ‌های پیشرفته را بپذیرد؛ چون هیچ راهی برای گریز از این واقعیت وجود ندارد. اما حتی اگر بایدن تمایل به انعطاف‌پذیری بیشتری داشته باشد، تسلط خیره‌کننده طالبان به کابل، فضای مانور او را محدود می‌کند. بایدن با از دست دادن افغانستان نمی‌تواند تسلیم محافظه‌کاران ایران شود.

برای جبران خسارت، ممکن است ایالات‌متحده تمایل داشته باشد که اقدامی را در جهت مخالف انجام دهد و فشار بیشتری بر ایران اعمال کند. وال‌استریت ژورنال در ۱۹ ژوئیه گزارش داد که دولت در حال سنجش تحریم‌های واردات نفت‌خام ایران توسط چین است. در ۱۳ اوت، وزارت خزانه‌داری آمریکا اعضای یک شبکه قاچاق نفت مرتبط با ایران را که در عمان فعالیت داشت، تحریم کرد. همان‌طور که از شکست کمپین فشار حداکثری دولت سابق مشخص است، تحریم‌های جدید، ایران را وادار به کوتاه آمدن نمی‌کند. از سوی دیگر، مهار رشد فروش نفت ایران می‌تواند به تقویت موضع نمایندگان واشنگتن در مذاکرات کمک کند تا از آن به‌عنوان یک اهرم استفاده کنند.  ممکن است، ایران تصور کند که با توجه به توانایی‌اش در گسترش بیشتر غنی‌سازی اورانیوم، کاهش همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، افزایش ذخایر اورانیوم با غنای پایین و استفاده از سانتریفیوژ‌های کارآمدتر، دست بالا را در مذاکرات دارد. از سوی دیگر باید توجه داشته باشیم که ایران این تصور را دارد که با آزمایش غنی‌سازی تا ۶۳ درصد، زمان گریز هسته‌ای را به سه ماه یا کمتر کاهش داده است و این موضوع نیز در تصمیم‌گیری‌های تهران تاثیر دارد. به نظر می‌رسد استراتژیست‌های ایرانی معتقدند که کوتاه شدن بیشتر این دوره، بایدن را برای توافق بی‌تاب می‌کند. با این حال، ایران باید مراقب باشد مخالفان خود را به این نتیجه نرساند که هیچ راهی برای بازگرداندن زمان گریز هسته‌ای وجود ندارد و بنابراین احیای برجام ضروری نیست.

خاموشی اسرارآمیز برق در کارخانه غنی‌سازی اورانیوم نطنز در ۱۱ آوریل، چند هزار سانتریفیوژ را از کار انداخت. با فرض اینکه اسرائیل مسوول این خرابکاری باشد، بدون شک این حمله می‌تواند تکرار شود. اگر مذاکرات پیشرفت کند، بایدن مطمئنا با چنین ابزار‌هایی مخالفت می‌کند، اما در صورت ادامه این بن‌بست، اسرائیل می‌تواند از کاخ سفید چراغ زرد یا حتی سبز را برای اقدام علیه تهران دریافت کند.  دشمنان ایران نیز باید با کارت‌های دیپلماتیک خود بازی کنند. تاکنون، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و اعضای غربی آن محدودیت‌های ایران را در بازرسی‌ها تلطیف کرده‌اند. امتناع ایران از دسترسی بازرسان عادی به تاسیسات اعلام‌شده و بررسی ذرات اورانیوم در چند سایت اعلام‌نشده، مغایر با تعهدات حفاظتی است. دلایلی وجود دارد که هیات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران را ناقض قوانین هسته‌ای بین‌المللی می‌داند و به‌این ترتیب روندی را آغاز می‌کند که در سال ۲۰۰۶ باعث اعمال تحریم شورای امنیت سازمان ملل علیه تهران شد. اما برای در اختیار داشتن وقت بیشتر با هدف پیگیری دیپلماسی، احتمالا هیات‌مدیره در جلسه سه‌ماهه بعدی خود در ۱۳ تا ۱۷ سپتامبر چنین نتیجه‌گیری‌ای را مطرح نمی‌کند.  به هر حال، بایدن چند هفته پس از آغاز به کار خود مجبور شد درباره مذاکرات برجام به‌طور جدی وارد عمل شود. اگر هیچ پیشرفتی در جهت بازگرداندن برجام تا زمان جلسه هیات‌مدیره در نوامبر وجود نداشته باشد، ایالات‌متحده ممکن است تمایل داشته باشد ایران را به‌عنوان ناقض قوانین بین‌المللی هسته‌ای مطرح کند. در این ارتباط می‌توان به اظهارات آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات‌متحده اشاره کرد که می‌گوید بن‌بست نمی‌تواند به‌طور نامحدود ادامه یابد.  با ناامید شدن واشنگتن از ایران، این بدبینی وجود دارد که برجام احیا نخواهد شد. با توجه به اینکه بازگشت به برجام به نفع هر دو طرف و خطوط توافق به‌وضوح مشخص است، عدم دستیابی به آن یک تراژدی خواهد بود.

 

 

اخبار مرتبط