شش کشور همسایه افغانستان بهعلاوه روسیه بیانیه ۱۱ بندی منتشر کردند
چاره‌جویی بحران افغانستان در نشست تهران
عکس: علیرضا معصومی، ایسنا
البته قرار بود که ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران این نشست را افتتاح کند، اما رئیسی به دلیل حمله سایبری روز سه‌شنبه به جایگاه‌های سوخت و به‌منظور دیدار از این جایگاه‌ها نتوانست در این نشست حضور پیدا کند و محمد مخبر، معاون اول وی آغازکننده اجلاس بود. در این اجلاس که در محل وزارت امورخارجه برگزار شد، وزیران امورخارجه ایران، پاکستان، تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان حضور پیدا کردند و وزیران امورخارجه چین و روسیه نیز به‌صورت آنلاین در این نشست شرکت کردند. حضور‌مجازی وزیرخارجه چین در این نشست در حالی صورت گرفت که وی اخیرا برای دیدار با طالبان به دوحه سفر کرده بود.
در این نشست سفیران برخی از کشورهای خارجی مقیم تهران نیز حضور داشتند. اولین نشست کشورهای همسایه افغانستان در‌ماه سپتامبر به صورت آنلاین به میزبانی پاکستان برگزار شده بود.
حسین امیرعبداللهیان، وزیرخارجه کشورمان در افتتاحیه این نشست با اشاره به اینکه بسیاری از مشکلات فعلی افغانستان ریشه در مداخلات خارجی دارد و آمریکا باید مسوولیت خود را در برابر فجایعی که در افغانستان به بار آورده با صدای بلند بپذیرد، گفت: «ما باید تلاش کنیم که صدای واحدی را در ارتباط با حمایت از مردم افغانستان و تحولات اخیر در این کشور به جامعه جهانی و مردم افغانستان ارسال کنیم.»
به گزارش «ایسنا» امیرعبداللهیان با بیان اینکه ما از تشکیل دولتی فراگیر با حضور اقوام مختلف در افغانستان حمایت می‌کنیم، افزود: «در این ارتباط باید تاکید کنیم که مسوولیت امنیت شهروندان افغانستانی و همچنین امنیت مرزهای این کشور با همسایگانش در درجه اول با هیات حاکمه سرپرستی موقت افغانستان است.»
وزیرخارجه کشورمان با بیان اینکه همه باید برای برونرفت افغانستان از وضعیت کنونی و حل بحران در این کشور تلاش کنیم، در بخش دیگری از صحبتهای خود گفت: «عدم‌دخالت در امور دیگر کشورها و احترام به حاکمیت کشورها جزو اصول سیاست خارجه ایران در تعامل با کشورها از جمله همسایگان است.»
وی با بیان اینکه از این اجلاس باید پیامی قوی برای شکل‌گیری دولتی فراگیر در افغانستان ارسال شود، به اهمیت تاریخی افغانستان و نقش گروه‌ها و اقوام مختلف در تاریخ این کشور اشاره کرد و افزود: «برای برونرفت از وضعیت کنونی افغانستان نیازمند انسجام داخلی، به‌کارگیری تمام ظرفیت‌های داخلی این کشور و بهره‌گیری از استعدادهای بالای کشورهای همسایه و همچنین جامعه بین‌الملل هستیم.» وی تصریح کرد که جامعه جهانی و کشورهای همسایه افغانستان باید توجه ویژه‌‌ای به وضعیت فعلی این کشور و همچنین گسترش تروریسم در این کشور، قاچاق موادمخدر و اهمیت رعایت حقوق‌بشر و زنان در این کشور در شرایط کنونی داشته باشند. وزیرامور خارجه با اشاره به عدم‌حضور رئیس‌جمهور در این اجلاس به‌رغم اعلام قبلی و حضور معاون‌اول رئیس‌جمهور به جای وی گفت: «بنا به اولویت دیگری که برای رئیس‌جمهور پیش آمد و به‌رغم علاقه‌مندی ایشان برای حضور در این نشست، این مهم بر عهده برادر بزرگوارم آقای مخبر قرار گرفت.»
انتقاد مخبر از سیاست‌های واشنگتن
پس از صحبتهای وزیرخارجه، مخبر معاون اول رئیس‌جمهور به ایراد سخنرانی پرداخت. مخبر در این نشست تاکید کرد که آمریکا با فرار از افغانستان نتیجه دو دهه اشغالگری و ناکارآمدی را به دوش مردم افغانستان و همسایگان و کشورهای منطقه انداخت.
به گزارش «ایسنا» معاون‌اول رئیس‌جمهور در افتتاحیه دومین نشست وزرای‌خارجه کشورهای همسایه افغانستان به اضافه روسیه با تاکید بر اینکه امنیت و ثبات همسایگان افعانستان با امنیت افعانستان به‌هم پیوسته است، گفت: «ما از ابتکار پاکستان از برگزاری نشست اول درباره افغانستان حمایت کردیم و میزبانی دور دوم را برعهده گرفتیم و از میزبانی دور سوم توسط چین استقبال می‌کنیم.»
وی ضمن مطرح‌کردن انتقاد‌هایی از سیاست‌های آمریکا در این کشور ادامه داد: «فرار آمریکا بدون احساس مسوولیت نسبت به آینده مردم این کشور صحنه‌‌هایی را خلق کرد که در ذهن مردم افغانستان و مردم آزاده دنیا می‌ماند.»
هشدار گوترش
همچنین بعد از سخنرانی مخبر، دبیرکل سازمان‌ملل که سخنانش به صورت ویدئویی در این نشست پخش شد، هشدار داد که افغانستان با یک «بحران فزاینده انسانی» مواجه است که نیاز به اقدام فوری دارد.
گوترش در ادامه سخنان خود از تعامل سازمان‌ملل با طالبان برای رساندن کمکهای بشردوستانه به مردم افغانستان خبر داد. وی همچنین نسبت به موارد نقض حقوق‌بشر و حملات در افغانستان از زمان تسلط طالبان بر این کشور به‌شدت ابراز نگرانی کرد و خواستار تلاش برای مبارزه با تروریسم و قاچاق مواد مخدر در افغانستان شد.
تقویت کانالهای دیپلماتیک بین همسایگان
دیگر سخنران مجازی این نشست وزیرخارجه چین بود که ضمن استقبال از زمان برگزاری نشست گفت: «این باعث می‌شود که کانالهای دیپلماتیک که بین ما ایجاد شده در این زمینه تقویت شود.» به گزارش «ایسنا» وانگ‌یی که به صورت ویدئو‌کنفرانس در دومین نشست وزرای‌خارجه کشورهای همسایه افغانستان در تهران سخنرانی می‌کرد افزود: «تاکنون در این اجلاس در مسیر خوبی حرکت کرده‌‌ایم و امیدواریم که همگی بتوانیم به تحقق صلح و آرامش در افغانستان کمک کنیم.» وی با بیان اینکه چین در ارتباط با موضوع افغانستان با نمایندگان کشورهای مختلف رایزنی کرده و در کابل نیز رایزنیهایی را در این زمینه پیش برده است، گفت: «چین همکاری‌های خود را با کشورهای مختلف در ارتباط با موضوع افغانستان ادامه می‌دهد تا وضعیت در این کشور بهبود پیدا کند و مردم افغانستان بتوانند زندگی بهتری داشته باشند.»
مدیریت چالش‌‌ها
علاوه بر این، شاه‌محمود قریشی، وزیر امورخارجه پاکستان در سخنرانیاش در این نشست با اعتقاد بر اینکه باید جامعه جهانی به وضعیت اقتصادی مردم افغانستان در حال‌حاضر توجه و از وقوع یک فاجعه انسانی در این کشور جلوگیری کند، گفت: «ما معتقدیم که باید پول‌‌های افغانستان در خارج از کشور آزاد شود.» وی با اشاره به برگزاری نشست نخست در ماه سپتامبر افزود: «این نشست نیز در ادامه آن برگزار شده که کشورهای همسایه در افغانستان به یک هماهنگی برسند تا چالش‌های به‌وجود آمده را به نوعی مدیریت کنند.» قریشی ابراز امیدواری کرد که این نشست گام‌‌های مهمی برای ایجاد ثبات در افغانستان بردارد.
وی ضمن تاکید بر ضرورت مبارزه با تروریسم در افغانستان افزود: «در حال‌حاضر شاهد تشکیل یک کابینه موقت در این کشور هستیم و این می‌تواند زمینه را برای ایجاد یک دولت فراگیر در این کشور محقق کند. ما معتقدیم که مهم است حقوق مردم افغانستان محترم شمرده شود و در دولت فراگیر حضور داشته باشند.»
طالبان به‌دنبال تعامل سودمند
وی در بخش دیگری از صحبتهای خود با اشاره به تعاملات و رایزنی‌های مقامات پاکستان با مقامات کنونی حاکم در افغانستان (طالبان) گفت: «براساس رایزنیهایی که با آنها انجام دادیم متوجه هستیم که آنها به انتظارات و توقعات بینالمللی توجه دارند و به‌دنبال این هستند که یک تعامل سودمندی داشته باشند.»
کشورها مسوولیت خود در قبال افغانستان را بپذیرند
در ادامه سخنرانی‌های وزرای امورخارجه همسایگان افغانستان، سرگئی لاوروف، وزیر امورخارجه روسیه در یک سخنرانی ویدئویی با بیان اینکه از تشکیل دولت فراگیر در افغانستان حمایت می‌کنیم و شهروندان افغانستانی باید بدانند حقوق آنها عملی و اجرایی می‌شود، گفت: «وضعیت فعلی افغانستان نتیجه حضور نظامی چندین ساله آمریکا در این کشور است.» لاوروف ضمن حمایت از ایجاد صلح و ثبات در افغانستان افزود: « این کشور باید از صفر شروع و خرابی‌‌ها را جبران کند.» این دیپلمات روسی با بیان اینکه همه کشورها باید مسوولیت خود در مقابل افغانستان را بپذیرند، تاکید کرد: «غربی‌‌ها و آمریکا از راه دور همواره تحقق اهداف خود را در افغانستان دنبال کرده‌اند.» وزیرخارجه روسیه همچنین گفت: «باید قومیت‌‌های مختلف در افغانستان را در نظر بگیریم و از تشکیل دولت فراگیر در افغانستان حمایت کنیم و شهروندان افغان باید بدانند که حقوق آنها محقق و اجرایی می‌شود.» به گفته لاوروف، موضع شرکت‌کنندگان در این نشست به‌هم نزدیک است و این می‌تواند به تحقق صلح در افغانستان کمک کند. لاوروف همچنین گفت: «درباره وضعیت افغانستان سازمان‌ملل باید نقش هماهنگی را ایفا کند و روسیه نیز آماده است که تلاش خود را انجام دهد و کمکهای بشردوستانه به کشور افغانستان ارسال کند.»
نقشه‌راه عبور از بحران
رشید مردوف، وزیرخارجه ترکمنستان نیز که در این نشست حضور داشت در سخنرانیاش با بیان اینکه شرایط کنونی در افغانستان سخت و دشوار است، گفت: «برای عبور از بحران کنونی در افغانستان نیازمند یک نقشه راه و ارزیابی صحیح از تحولات در این کشور هستیم.»
مردوف با بیان اینکه همسایگان افغانستان تلاش دارند که به نوعی صلح و ثبات را در این کشور ایجاد کنند، افزود: «در حال‌حاضر وضعیت اقتصادی در افغانستان مناسب نیست و ما میتوانیم در این گفت‌‌وگوها تصمیمات خوبی را برای مشکلات مردم افغانستان بگیریم.» این دیپلمات ارشد ترکمنستانی ادامه داد: «باید تلاش کنیم که تمام قومیت‌ها در آینده افغانستان نماینده‌ای داشته باشند تا حقوق و منافع همه مردم در این کشور تامین شود.»
چالش‌‌ها و فرصت‌‌های افغانستان
همچنین عبدالعزیز کاملف، وزیرخارجه ازبکستان در این نشست گفت: «کشورش آماده است تا در زمینه آموزشی و اقتصادی به افغانستان کمک کند.» کاملف در ادامه گفت: «در حال‌حاضر گروهی در افغانستان به قدرت رسیدند که می‌خواهند از سوی جامعه جهانی به رسمیت شناخته شوند و در این زمینه درخواست‌‌‌هایی را مطرح کردند.»
وی با بیان اینکه وضعیت کنونی در افغانستان بر روی مسائل مختلف در منطقه اثر دارد، ادامه داد: «افغانستان در کنار چالش‌‌هایی که دارد فرصت‌‌هایی را نیز پیش‌رو دارد و از ظرفیت‌های این کشور می‌توان برای انجام پروژه‌های اقتصادی و تجاری استفاده کرد. ما به‌دنبال توسعه افغانستان در عرصه‌های مختلف از جمله اقتصادی هستیم و از این ظرفیت‌ها میتوانیم به‌خوبی استفاده کنیم.» وی ادامه داد: «ما بر این موضوع تاکید داریم که باید دولت فراگیر درافغانستان با حضور گروه‌ها و اقوام مختلف در این کشور تشکیل شود و جامعه بینالمللی نیز تعهدات خود را در برابر افغانستان انجام دهد و گروه حاکم در افغانستان نیز به مطالبات و انتظارات جامعه جهانی و مردم افغانستان از آن توجه داشته و به آن جامه‌عمل بپوشاند.» سراج‌الدین مهرالدین، وزیر امورخارجه تاجیکستان نیز با ایراد یک سخنرانی مواضع کشورش را درباره حل و فصل مساله افغانستان مطرح کرد.
تمرکز بر راهحل سیاسی
بعد از این نشست، وزیر امورخارجه کشورمان در یک کنفرانس خبری به سوالات خبرنگاران داخلی و خارجی پاسخ داد. وزیر امورخارجه ایران در این نشست خبری با بیان اینکه در سطح امنیتی با هیات حاکمه سرپرستی در افغانستان تماس و گفتوگو داریم، گفت: «مشروعیت بینالمللی بدون مقبولیت داخلی در افغانستان راه به جایی نمی‌‌برد.» به گزارش خبر‌گزاری فارس، حسین امیرعبداللهیان بعدازظهر روز چهارشنبه پس از برگزاری دومین نشست کشورهای همسایه افغانستان به اضافه روسیه در تهران درباره مهم‌ترین دستاورد نشست تهران و نتایج آن گفت: «در این نشست مهم‌ترین مساله موردتوجه تمرکز بر راهحل سیاسی در افغانستان بود. تاکید کردیم که باید دولت فراگیر در افغانستان با مشارکت همه اقوام تشکیل شود. مشروعیت بینالمللی بدون مقبولیت داخلی راه به جایی نمی‌‌برد و همه کشورهای همسایه تلاش کنند برای رسیدن به دولت و حکومت فراگیر در افغانستان همه طرف‌‌ها را تشویق کنند. نگرانی مشترک داشتیم از جمله وضعیت حقوق‌بشر و زنان، گسترش تروریسم و تحرکات داعش، تشدید فقر، موج آوارگان.»
امیرعبداللهیان ادامه داد: «همه تاکید داریم کشورهای همسایه و جامعه جهانی باید کمک کنند هیات‌حاکمه سرپرستی در افغانستان را در حکومت سهیم کنند و همه افغان‌‌ها با وحدت ملی از مرحله سختی که ۲۰ سال جنگ‌افروزی آمریکا و متحدانش در افغانستان ایجاد کرده خارج شوند.»
با طالبان تماس داریم
وزیرخارجه در پاسخ به سوالی درباره شناسایی طالبان نیز گفت: «ما با همه طرفهای افغان در تماس هستیم، در سطح امنیتی با هیات‌حاکمه سرپرستی در افغانستان تماس و گفتوگو داریم. سفیر ایران بنا به دعوت به‌عمل آمده با وزیرخارجه هیات‌حاکمه سرپرستی افغانستان ملاقات و نگرانی‌‌های خود را از مسیر این تماس‌‌ها اعلام کرد. تدابیر لازم را برای مدیریت موج احتمالی ورود آوارگان در فصل سرما به سمت ایران و نگرانی درباره امنیت مرزها و تشدید قاچاق مواد مخدر و مباحث مرتبط با امنیت مرزها و امنیت ملی بیان کردیم. به مسوولان و حاکمان افغانستان گفتیم که نباید مخاطرات تروریستی در افغانستان به همسایگان تسری یابد.» وی در پاسخ به سوال خبرنگار خبر‌گزاری فارس درباره انفجارهای اخیر در قندوز و قندهار و اینکه ایران درباره تامین امنیت شیعیان در افغانستان تاکنون چه رایزنیهایی را با گروه طالبان صورت داده؟ گفت: «تامین امنیت همه مردم افغانستان و شیعیان که مورد حملات تروریستی داعش قرار گرفتند مورد توجه ما بوده و هیات حاکمه را مورد مخاطب قرار دادیم و برای جلوگیری از تکرار این اقدامات تروریستی پیشنهاداتی ارائه کردیم.»
وزیرخارجه در ادامه درباره ارزیابی از جلسه روز چهارشنبه گفت: «توقع ما در این حد از این اجلاس نبود و فکر می‌کردیم در مقدمات اختلافات باقی خواهیم ماند.»
بیانیه تهران
وزرای خارجه کشورهای همسایه افغانستان به‌همراه روسیه روز گذشته پس از نشست یک بیانیه مشترک 11 بندی منتشر کردند. مفاد بیانیه به شرح زیر است:
۱- حمایت مستمر و واقع‌بینانه از حل و فصل اختلافات به وسیله گفتوگو و مذاکره بین طرفهای مربوطه برای دستیابی به مصالحه ملی، راهحل سیاسی پایدار و تشکیل دولت فراگیر.
۲- درخواست از طرفهای افغان در راستای اجرای سیاست‌های داخلی و خارجی متواضعانه و محتاطانه، در جهت بازگرداندن هرچه سریع‌تر نظم به جامعه، تحقق بخشیدن به عملکرد موثر ادارات دولتی، ارائه خدمات عمومی اولیه به مردم، اقدام در جهت بهبود معیشت مردم و صیانت از حقوق اساسی افراد از جمله گروه‌های قومی، زنان و کودکان در افغانستان.
۳- توجه به ضمانت‌ها و تعهدات طرفهای مسوول ذی‌ربط افغان به جامعه بینالمللی بدین ترتیب که قلمرو افغانستان هیچ‌گونه تهدیدی برای کشورهای همسایه ایجاد نخواهد کرد و توسط گروه‌های جنایتکار، تروریستی و جدایی‌طلب استفاده نخواهد شد و ابراز امیدواری که به‌طور جدی روابط خود را با انواع گروه‌های تروریستی قطع کرده، به آنها حمله کند و آنها را به‌طور قاطع از بین ببرد.
۴- درخواست از طرفهای ذی‌ربط که به تمام مسوولیت‌های غیرقابل انکار خود پایبند باشند، رویکردی دوستانه در قبال کشورهای همسایه اتخاذ کنند و به اصول پذیرفته‌شده جهانی حقوق بین‌الملل و حقوق اساسی بشر احترام بگذارند و از امنیت و حقوق مشروع اتباع و موسسات خارجی در افغانستان حمایت کنند.
۵- تشویق طرفهای ذی‌ربط افغان به رویارویی با تهدیدات و چالش‌های مختلف از جمله تروریسم، قاچاق مواد مخدر و قاچاق انسان، سرکوب جرائم سازمان‌‌یافته و سایر اعمال جنایتکارانه‌ای که از داخل افغانستان نشات می‌گیرد، در عین درنظر داشتن تهدیدات تروریسم و اثربخشی مبارزه با تروریسم در افغانستان و انجام مذاکرات دوجانبه یا از طریق کانالهای چندجانبه، به‌منظور برقراری امکان از سرگیری همکاری‌های مبارزه با تروریسم با افغانستان در زمان مقتضی.
۶- درخواست از طرفهای ذی‌ربط افغانستان و جامعه بینالمللی برای رسیدگی به دلایل اصلی مهاجرت و آوارگی اجباری در افغانستان، پرهیز از هرگونه فعالیت بی‌ثبات‌کننده‌ای که وضعیت را بدتر می‌کند و همکاری برای یافتن راهحل دائمی برای وضعیت مستمر پناهندگان افغان.
۷ - درخواست از جامعه بینالمللی و کشورهای کمک‌‌کننده به‌منظور فراهم‌آوردن حمایت‌‌های مالی مستمر، کافی و متناسب از کشورهای میزبان پناهندگان افغان، به‌‌ویژه جمهوری اسلامی ایران، جمهوری اسلامی پاکستان و سایر کشورهای همسایه افغانستان.
۸- درخواست از جامعه بینالمللی به‌منظور ارائه کمکهای بشردوستانه فوری‌‌تر از جمله غذا، دارو، تجهیزات زمستانی و غیره برای جلوگیری از بحران انسانی و موج پناهجویان در افغانستان و جلوگیری از شوک جدید به کشورهای همسایه و جامعه بینالمللی.
۹- درخواست از جامعه جهانی تا اقدامات مشخصی را برای کمک به افغانستان در برابر کووید-۱۹ و جلوگیری از انتشار ویروس انجام دهند.
۱۰- با پیشنهاد ایجاد یک سازوکار برای برگزاری جلسات منظم نمایندگان ویژه در امور افغانستان. همچنین، نسبت به همکاری سازوکار جلسات منظم نمایندگان سفارتخانه‌ها در افغانستان در آینده نزدیک، در راستای ترویج و رایزنی در مورد جزئیات همکاری‌های مربوطه برای رسیدن به‌دستاوردهای ملموس‌تر موافقت شد.
۱۱- طرفین تصریح کردند که جامعه بینالمللی به‌صورت مثبت به تعامل خود با افغانستان ادامه داده و با نقشه‌راه طولانی‌مدت دستور کار تعامل سیاسی، یکپارچگی اقتصادی و اتصالات منطقه‌‌ای را پیش ببرد.
وزرای امورخارجه با قدردانی از میزبانی جمهوری اسلامی ایران در دور دوم این نشست، موافقت خود را برای برگزاری دور سوم این نشست در سال ۲۰۲۲ اعلام کردند.
