نخست‌وزیر اردن از گسترش روابط با ایران استقبال کرد
مخابره پیام از امان به تهران
پیش از این برخی منابع خبری از گفت‌وگوهای ایران و اردن به میزبانی بغداد خبر داده بودند. موضوعی که وزیر خارجه عراق نهم تیر ماه در گفت‌وگو با شبکه سعودی الحدث با تایید آن تاکید کرد که گفت‌وگوهای جداگانه‌‌ای در بغداد میان اردن و ایران و مصر و ایران آغاز شده است. تحلیلگران، ارسال این سیگنال‌ها از سوی پادشاهی مشروطه اردن هاشمی را مرتبط با زمزمه‌های تشکیل ناتوی خاورمیانه و ائتلاف دفاع هوایی می‌دانند که قرار است در سفر رئیس‌جمهور آمریکا در اسرائیل و سپس اجلاس جده در عربستان با حضور دولت‌های عربی به بحث گذاشته شود. از این‌رو اردن به دنبال این است تا با بهره‌برداری از سفر جو بایدن به منطقه، همزمان متوجه حساسیت‌ها و خطوط قرمز ایران نیز باشد. در همین ارتباط، «بشر الخصاونه» نخست وزیر اردن روز یکشنبه ۱۰ جولای- ۱۹ تیر در مصاحبه با شبکه «بی بی‌سی» عربی گفت که امان از روابط سالم با ایران استقبال می‌کند، همچنان‌که روابط اردن با عربستان نیز یک روابط تاریخی و گسترده است. الخصاونه افزود: «ما هیچ روزی با ایران به عنوان منبع تهدید برای امنیت ملی کشورمان، برخورد نکردیم.» وی افزود که «روند تهدیدات ایران علیه کشورهای همسایه کاهش یافته و ما از این قضیه خرسند هستیم.»
پیش از این نیز ایمن الصفدی، وزیر خارجه اردن یکشنبه ۳ جولای- ۱۲ تیر در حاشیه نشست وزرای خارجه اتحادیه عرب در بیروت در گفت‌وگو با روزنامه النهار در پاسخ به سوالی درباره اختلافات با ایران گفت: همه ما خواهان روابط خوب با ایران هستیم و برای تحقق این مساله باید دلایل این تنش‌ها حل شود، ما بار دیگر از اینجا اعلام می‌کنیم که همواره خواهان گفت‌وگویی هستیم که تمام مسائل را شامل شود تا به مرحله ثبات و همکاری برسیم. الصفدی درباره تشکیل ناتوی منطقه‌ای و اظهارات پادشاه این کشور در این خصوص نیز تاکید کرد: ما موافق هر طرحی هستیم که در راستای همکاری‌های عربی باشد. چیزی که در رسانه‌ها اعلام شد به ما پیشنهاد نشده است، طرح منطقه‌ای که اسرائیل بخشی از آن باشد به ما پیشنهاد نشده است. ما به دنبال ایجاد ائتلاف علیه کسی نیستیم بلکه به دنبال ایجاد مکانیزم‌های مشترک هستیم.
وی همچنین در پاسخ به این سوال که برخی‌ها می‌گویند این یک طرح عربی -اسرائیلی برای مقابله با ایران است گفت: این مساله اساسا مطرح نشده است و چیزی که در اردن اعلام شده است تشکیل یک ائتلاف عربی مشترک برای مقابله با چالش‌های مشترک است. بنابراین ما بخشی از ائتلاف عربی- اسرائیلی علیه ایران نخواهیم بود و این مساله به ما پیشنهاد نشده است و در نشست سران عربی با جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا که قرار است در عربستان برگزار شود نیز مطرح نخواهد شد. پادشاه اردن، چهارم تیر ماه در مصاحبه با شبکه آمریکایی «CNBC» با دفاع از ایجاد ائتلافی نظامی همانند ناتو برای غرب آسیا، تصریح کرد که اما اهداف، چشم‌‌انداز و ماموریت این ائتلاف باید مشخص باشد. عبدالله دوم افزود: «مایلم کشورهای بیشتری در منطقه در این ائتلاف مشارکت کنند و من یکی از نخستین افرادی خواهم بود که از ایجاد ناتو در خاورمیانه حمایت خواهد کرد.»
کارشناسان مسائل منطقه تاکید پادشاه اردن مبنی بر اینکه دستورکار ناتوی خاورمیانه باید مشخص باشد را متوجه حساسیت‌های ایران می‌دانند که باعث شده تا در آستانه سفر رئیس‌جمهوری آمریکا به منطقه، این کشور عربی که فراز و فرودهایی را در رابطه با جمهوری اسلامی ایران تجربه کرده است، تلاش برای حفظ ثبات در روابط و بهبود آن را مدنظر داشته باشد. در طول چند دهه گذشته روابط ایران و اردن همواره متاثر از دو متغیر فلسطین و سازش با اسرائیل و همچنین دنباله‌روی اردن از سیاست عربی مدنظر عربستان سعودی در منطقه دستخوش تنش، قطع روابط و اختلاف نظر شده است، اما دو کشور به سرعت توانسته‌اند روابط دوجانبه را احیا کنند. سفر سپتامبر ۲۰۰۳ ملک عبدالله دوم به تهران نقطه عطفی در روابط دو کشور پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران بوده است.
دو زاویه نگاه اردن
درباره اظهارات جدید مقامات اردن هاشمی یک منبع آگاه که نخواست نامش فاش شود به روزنامه «دنیای اقتصاد» گفت: سخنان اخیر بشر الخصاونه نخست وزیر اردن را می‌توان از دو زاویه خوش‌بینانه و بدبینانه ارزیابی کرد. این منبع آگاه در بیان زاویه خوش‌بینانه گفت: در نگاه خوش‌بینانه این اظهارات را نتیجه پیشرفت‌های حاصل شده در مذاکرات میان عربستان و ایران در بغداد بدانیم چراکه مقامات اردنی همواره احیای روابط تهران-ریاض را پیش‌شرط ارتقای روابط امان-تهران عنوان می‌کنند. برکسی پوشیده نیست در سال ۲۰۱۶ نیز اردن پس از ماجرای سفارت عربستان در تهران سفیرش را فراخواند و روابط را کاهش داد و لذا درهمین چارچوب می‌توان عنوان کرد که اردنی‌ها از نتایج نشست بغداد اطلاع یافته و نسبت به تغییر در روابط تهران-ریاض امیدوار هستند.
این منبع آگاه در ادامه درباره زاویه دوم نگاه اردن به روابط با ایران نیز افزود: «اما در نگاهی بدبینانه به سخنان نخست وزیر اردن هم می‌توان استدلال کرد که همزمان با پیشبرد طرح آمریکایی-اسرائیلی ناتوی عربی کشورهایی مانند اردن و مصر در سیاست‌های اعلامی‌شان تلاش می‌کنند تا این‌گونه وانمود کنند که این ائتلاف برای تهدید جمهوری اسلامی ایران نیست تا مانع از برانگیخته شدن حساسیت تهران در قبال این ائتلاف شوند، چراکه باور دارند تهران می‌تواند در روند همکاری‌های سه‌جانبه‌شان تحت عنوان «شام نو» سنگ‌اندازی کند.»
امنیت موضوع کلیدی برای اردن
همزمان علیرضا مجیدی کارشناس مسائل عراق و شام نیز در تحلیلی از چرایی مواضع مثبت اخیر پادشاهی اردن به «دنیای اقتصاد» گفت: مهم‌ترین مساله برای اردن موضوع امنیت است. در یک‌سال اخیر و به‌ویژه هفت ماهه ۲۰۲۲ که شاهد افزایش تنش‌ها در کرانه باختری هستیم، این نگرانی برای اردن و همچنین رژیم صهیونیستی وجود دارد که کرانه باختری مسلح شود. به ویژه از لحاظ جمعیتی که یک‌سوم جمعیت اردن را فلسطینی‌ها تشکیل می‌دهند و همچنین اهمیت جغرافیایی این منطقه، باعث شده پیوستگی معناداری کرانه باختری با اردن داشته باشد. مجیدی در بیان اهمیت دوم ایران برای اردن هم افزود: مساله مهم دوم، به تحولات جنوب سوریه و حضور ایران بر‌می‌گرددکه باعث شده این انگاره نزد مقامات امان وجود داشته باشد که آیا این حضور می‌تواند منشأ نگرانی برای امان باشد یا خیر.
این کارشناس مسائل غرب آسیا در ادامه اظهار کرد: دلیل سوم هم به تنش‌های ایران و رژیم صهیونیستی بر‌می‌گردد. اردن از بازگشت نتانیاهو و راست‌ها در اسرائیل نگرانی‌های جدی دارد. امان از دوره نتانیاهو لطمه‌های جدی دید. از این‌رو این انگاره مطرح است که افزایش تنش ایران و اسرائیل به تقویت جایگاه راست‌ها در اسرائیل و بازگشت نتانیاهو به قدرت کمک کند. علیرضا مجیدی در پایان تاکید کرد: بنابراین باید گفت که اردن ضمن اینکه نیاز به کاهش واگرایی و مهار سطح بحران در برابر ایران دارد و تلاش می‌کند تا نگرانی‌های ایران را لحاظ کند، همزمان به فکر ابزار تعادل‌بخش در برابر ایران هم هست. از این‌رو ترجیح اردن تعامل است، اما ابزار بازدارنده قدرت هم تعریف می‌کند.
